«وصف مدرنیستی» در آثار ابوتراب خسروی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 7، دوره 12، شماره 43، فروردین 1399، صفحه 171-194   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2020.672393

نویسندگان

حسنیه نجات زاده عیدگاهی¹؛ ابوالقاسم قوام^{* 2}

¹دانشجوی دورۀ پسادکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

جایگاه توصیف در داستان‌های مدرنیستی، متفاوت از داستان‌های کلاسیک است. در این راستا، تکنیک‌ها، کارکردها و سوژه‌های وصف نیز تغییر می‌یابد. توصیف در داستان‌های سنتی، منحصر به مفاهیم عینی و قابل مشاهده می‌باشد. ساختار وصف‌ها بر اساس عناصر واقعی، شمول‌گرا و غیرتجریدی بنا می‌شود. اما در آثار مدرن، وصف‌ها درونی و معناگرا می‌شود. به رفتارها و مضمون‌ها بیشتر از ظواهر توجه می‌گردد. نویسندۀ مدرن به معانی ثانوی و معنوی ویژگی‌های ظاهری اشخاص و اشیاء توجه می‌کند که برآیندی از تعمق و تحلیل فلسفی او بر سوژه‌هایش است. پایۀ وصف‌ها نیز بر مبنای عناصر جزئی، ذهنی و خیالی شکل می‌گیرد. در این راستا، تکنیک‌ها، کارکردها و سوژه‌های وصف نیز تغییر می‌یابد. مداقۀ آثار ابوتراب خسروی از منظر شگردهای توصیفی معرفی شده حائز اهمیت است که این پژوهش به آن پرداخته است. شگردهای توصیف در جستار پیش رو به روش (توصیفی- تحلیلی) بررسی شده است. پرسش اصلی این پژوهش مبتنی بر این مطلب است که آیا با مطالعۀ تطبیقی داستان‌های سنتی و مدرن می‌توان به تفاوت جایگاه وصف در این دو مقوله اشاره نمود؟ نتایج این بررسی نشان می‌دهد که آثار خسروی توانایی نمود و واکاوی شگردهای جدید توصیفی و انگاره‌بندی جدیدی از ساختار توصیف، موسوم به «وصف مدرنیستی» را در خود دارد.

کلیدواژه‌ها

ابوتراب خسروی؛ توصیف؛ مدرنیستی؛ وصف

مراجع

کتاب­ها

1. ایبرمز، می‌یر هوارد (1384) فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان مرادآبادی، تهران: رهنما.
2. پاینده حسین (1391) داستان کوتاه در ایران، ج 2، تهران: نیلوفر.
3. __________ (1383) مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، تهران: روزگار.
4. خسروی، ابوتراب (1390) کتاب ویران، تهران: چشمه.
5. ______________  (1392) الف دیوان سومنات، تهران: مرکز.
6. ______________  (1392) ب آواز پرجبرئیل، تهران: گمان.
7. ______________  (1392) ج رود راوی، تهران: ثالث.
8.  ______________  (1394) الف هاویه، تهران: مرکز.
9.  ______________  (1394) ب ملکان عذاب، تهران: گمان.
10. 10.  ______________ (1394) ج اسفار کاتبان، تهران: گمان.
11. 11.  فتوحی رودمعجنی، محمود (1386) بلاغت تصویر، تهران: سخن.
12. 12.  محمدی، عباسقلی (1380) رازهای خلق یک شاهکار ادبی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
13. 13.  متز، کریستین (1376) نشانه شناسی سینما، ترجمه روبرت صفاریان، تهران: رسالت.
14. 14.  نوذری، حسینعلی (1385) صورت‌بندی مدرنیته و پست مدرنیته، بسترهای تکوین تاریخی و زمینه‌های تکامل اجتماعی، تهران: نقش جهان.
15. 15.  وود، مونیکا (1388) توصیف در داستان، ترجمه نیلوفر اربابی، اهواز: رسش.

 مقاله

16. اخبار، سهیلا و تورج عقدایی (1396) «نمایش آفرینش با تکیه بر عنصر وصف در مثنوی»، سومین همایش متن‌پژوهی ادبی (نگاهی تازه به آثار مولانا)، تهران، هستۀ مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه علامه طباطبایی، صص 1-22.

پایان­ نامه

1. جعفری، خدیجه (1392) «بررسی، تحلیل و نقد داستان‌های کوتاه ابوتراب خسروی (هاویه، دیوان سومنات، کتاب ویران)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، قم: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.