بررسی تطبیقی دیدگاه سنایی و مولوی در مورد سفر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 14، شماره 53، فروردین 1399، صفحه 87-107   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

رضا آقایاری زاهد

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر

چکیده

در ادبیات فارسی، سفر با دو بُعد جسمانی و عرفانی در اشعار شاعران آمده است، بُعد معنوی که از آن با عنوان سفر درونی، روحانی و باطنی یاد می­کنند، اصل اندیشگانی ادبیات عرفانی است. در این مقاله اندیشه­های دو قطب بزرگ عرفان سنایی و مولوی در این رابطه بررسی شده است، سفر در بُعد جسمانی و عرفانی در شعر آن‌ها بسیار توصیه شده اما اهمیتی که سفر باطنی دارد، سفر جسمانی ندارد، حاصل تحقیق نشان‌گر این است، هر دو شاعر رسالت عرفانی خود را در این دیده­اند که انسان را در مسیر شناخت هویت الهی خود قرار بدهند؛ بنابراین توصیه به سفر درونی دارند، سفر اجباری انسان هبوط او از عالم علوی به این جهان است و انسان با سفر درونی باید تلاش کند دوباره به آن عالم برگردد؛ آداب آن نیز ترک شهوات دنیایی و سیر و سلوک عرفانی با پیروی از پیر راهنما است، از این منظر می­توان آن را با کهن­الگوی سفر قهرمان بررسی کرد. 

کلیدواژه‌ها

سنایی؛ مولوی؛ سفر؛ جسمانی؛ درونی؛ سالک

مراجع

قرآن کریم.

آشوری، داریوش. 1379ش، عرفان و رندی در شعر حافظ، تهران: مرکز.

زمانی، کریم. 1382ش، بر لب دریای مثنوی معنوی(بیان مقاصد ابیات)، 2 جلدی، تهران: قطره.

سعیدی، گل بابا. 1383ش، فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی، تهران: شفیعی.

سنایی، ابومجدود بن آدم. 1348ش، مثنوی­های حکیم سنایی، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

سنایی، ابومجدود بن آدم. 1387ش، حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة، با مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران: نگاه.

سنایی، ابومجدود بن آدم. 1388ش، دیوان، به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.

سهروردی، شیخ ضیاءالدین ابونجیب. 1363ش، آداب المریدین، ترجمه عمر بن محمد، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.

سهلگی، محمد بن علی. 1384ش، دفترروشنایی، ترجمه کتاب النور فی کلمات ابویزید طیفور، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

عین القضات همدانی. 1377ش، نامه­های عین القضات همدانی، تصحیح علینقی منزوی، تهران: اساطیر.

غزالی، ابوحامد محمد. 1351ش، احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.

قرشی، سید علی اکبر. 1364ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

قشیری. 1374ش، ترجمه رساله قشیریه، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

کربن، هانری. 1394ش، معبد و مکاشفه، مقدمه، ترجمه و توضیح انشاء الله رحمتی، تهران: سوفیا.

کمبل، جوزف. 1391ش، قدرتاسطوره، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.

گرین، ویلفرد و دیگران. 1383ش، مبانینقدادبی، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.

مجلسی، علامه محمد بن محمدتقی. 1363ش، بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار، ترجمه موسوی همدانی، تهران: کتابفروشی ولیعصر.

مطهری، مرتضی. 1358ش، آشنایی با علوم اسلامی عرفان و تصوف، تهران: ملاصدرا.

مولوی، جلال­الدّین محمد بلخی. 1360ش، مثنوی معنوی، بر اساس نسخه نیکلسون، تهران: امیرکبیر.

نصر، سید حسین. 1380ش، معرفت و معنویت، ترجمه انشاء الله رحمتی، تهران: سهروردی.

 

مقالات

رحمانی، غلامرضا. 1389ش، «سفر معنوی از فلوطین تا ملاصدرا»، مجله معرفت، ش159، صص 25- 34.

سلمانی، مهدی. 1388ش، «سفر روحانی سنایی و ابوالعلاء»، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، ش4، صص 86- 69.

طاهری، محمد و حمید آقاجانی. 1392ش، «تبیین کهن الگوی سفر قهرمان بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفت خوان رستم»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش32، صص 169- 198.

قائمی، فرزاد. 1388ش، «تحلیل سیر العباد الی المعاد سنایی غزنوی بر اساس روش نقد اسطوره‌ای کهن الگویی»، فصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، ش1، صص 122- 148.

لک، ایران و احمد تمیم داری. 1395ش، «مطالعه تطبیقی کهن­الگوی سفر و بازگشت قهرمان در شاهنامه و ادیسه»،ادبیات تطبیقی(فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، پیاپی 13، صص 161- .184

محمدی افشار، هوشنگ. 1388ش، «سفر در متون نثر عرفانی»، مجله‌ پژوهش‌های زبان و ادب فارسی، ش14، صص 27- 50.

مهدوی، محمدجواد. 1386ش، «هبوط در ادبیات عرفانی فارسی»، نشریه مشکوه، ش95، صص 100- 111.