حافظ در ادبیات غرب؛ مطالعه موردی تأثیر اشعار حافظ بر گوته

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 6، دوره 14، شماره 53، فروردین 1399، صفحه 139-156   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

ناهید جعفری دهکردی¹؛ مریم شهریار²؛ سارا فرجی³

¹دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده پژوهش‌های عالی و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان

²کارشناس ارشد رشته مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه غیر انتفاعی کرمان

³کارشناس ارشد نقاشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

چکیده

زبان‌های انگلیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی، مهم‌ترین زبان‌هایی بودند که اشعار حافظ بدان‌ها برگردانده شد. بسیاری از مترجمین، دست به برگردان‌های تحت ‌اللفظی و مستقیم از اصل فارسی غزل‌ها زده و برخی نیز از زبان‌های واسطه استفاده کردند. هرچند به مرور ترجمه‌هایی قابل قبول از غزلیات پدیدار شدند، اما هیچ ‌کدام نتوانستند ظرافت‌های ادبی موجود در آن‌ها را بیان نمایند. در زبان آلمانی، ترجمه هامر پورگشتال، مبنایی برای آشنایی بسیاری از ادبا با اشعار این شاعر شرقی شد. گوته شاعر و ادیب آلمانی با خواندن ترجمه این اشعار، انس عجیبی با آن‌ها برقرار کرد و تحت تأثیر این غزل‌ها، دیوانی از اشعار دل‌انگیز به نام «دیوان شرقیِ غربی» را سرود و به‌ عنوان الحاقیه دیوان حافظ در غرب درآمد.

کلیدواژه‌ها

ادبیات فارسی؛ ادبیات تطبیقی؛ ادبیات آلمانی؛ غزل؛ دیوان شرقی غربی

مراجع

اولئاریوس، آدام. 1385ش، سفرنامه اولئاریوس، ترجمه از متن آلمانی و حواشی احمد بهپور، تهران: ابتکار نو.

حافظ. 1386ش، دیوان حافظ، به تصحیح عبدالرحیم خلخالی، چاپ هشتم، تهران: حافظ نوین و لوح دانش.

رستمی، محمد. 1390ش، ایران‌شناسان و ادبیات فارسی، چاپ نخست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رشیدی تبریزی، یاراحمد بن حسین. 1367ش، رباعیات خیام(طربخانه رشیدی)، به تصحیح استاد علامه جلال الدین همایی، چاپ دوم، تبریز: هما.

شفا، شجاع‌الدین. 1327ش، دیوان شرقی گوته؛ بهترین اشعار بایرن؛ بهترین اشعار لامارتین، مجموعه آثار تألیف و ترجمه شجاع‌الدین شفا، ج 4، چاپ نخست، تهران: بی ‌نا.

شفا، شجاع‌الدین. 1327ش، ایران در ادبیات فرانسه، مجموعه آثار تألیف و ترجمه شجاع‌الدین شفا، ج 9، چاپ نخست، تهران: بی ‌نا.

شهباز، حسن. 1371ش، تراژدی فاوست و زندگی‌نامه یوهان ولفگانگ فون گوته و معرفی آثار او، چاپ دوم، تهران: علمی.

مولانا. 1315ش، مثنوی معنوی، به تصحیح محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور.

ولفسن، هری اوسترین. 1368ش، فلسفه علم کلام، ترجمه احمد آرام، چاپ نخست، تهران: الهدی.

هاشمی، الهام. 1394ش، تأثیر زبان و ادبیات فارسی بر نویسندگان شهیر روسیه با تأکید بر جایگاه حافظ در ادبیات روسیه، گزارش، شماره 9401، بهمن ماه.

هنرمندی، حسن. 1349ش، آندره ژید و زبان فارسی، تهران: انتشارات زوار.

 

مقالات

آذر، اسماعیل. 1389ش، «حافظ در غرب»، سالنامه حافظ پژوهی، دفتر 13، شیراز: مرکز حافظ‌ پژوهی، صص 12- 36.

آذر، اسماعی و مریم برزگر. 1389ش، «تأثیرپذیری ادبیات اروپا و آمریکا از حافظ»، فصلنامه تحقیقات زبان و ادب فارسی، دوره دوم، شماره 1، صص 17- 54.

حدیدی، جواد. 1355ش، «حافظ در ادبیات فرانسه»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، سال دوازدهم، شماره چهارم، شماره پیاپی 48، صص 653-671.

سیدی، سیدحسن و سکینه صارمی‌گروی. 1392ش، «عشق، وطن و آزادی در اندیشه خلیل جبران و امین‌پور»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، دوره 7، شماره 26، صص 47- 67.

لؤلؤیی، پروین. 1395ش، «ترجمه‌های حافظ به انگلیسی»، فصلنامه مترجم، سال 25، شماره 60، صص 75- 81.

وفایی‌فرد، زهره و میرجلال‌الدین کزازی. 1394ش، «مفهوم آزادی در اندیشه حافظ مولانا و تطبیق آن با تفکر اگزیستیانسیالیسم»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، سال 9، شماره 33، صص 51- 69.