بررسی عوامل مؤثر بر رونق بازارهای سنتی با رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری (مطالعه موردی: بازار سنتی کلان‌شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 14، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 49، اسفند 1398، صفحه 1057-1071   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابوذر مطیع دوست¹؛ حسین نظم فر^{* 2}؛ کرامت اله زیاری³؛ عطا غفاری گیلانده⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²استاد گروه برنامه ریزی شهری و روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴دانشیار گروه برنامه ریزی شهری و روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

هرچند بازارهای سنتی از دیرباز به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های هویت‌بخش شهرهای ایرانی ایفاء نقش می‌کنند، اما امروزه به دلایل مختلف نقش بازارهای سنتی در بسیاری از شهرها و به‌ویژه کلان‌شهرهای ایران کاهش‌یافته است که در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح، احتمال زوال و یا حتی نابودی برخی از بازارهای سنتی نیز قوت خواهد گرفت. این تحقیق در پی آن است که عوامل مؤثر بر رونق بازارهای سنتی را موردمطالعه قرار دهد. این پژوهش بر مبنای طرح تحقیق از نوع پیمایشی و بر اساس هدف تحقیق، از نوع کاربردی هست. جامعه آماری این پژوهش برابر با ۶۷۹۹۹۵ نفر و حجم جامعه نمونه نیز برابر با 384 نفر می‌باشد. برای تحلیل داده‌ها از رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری که یکی از اصلی‌ترین روش‌های تجزیه‌وتحلیل چندمتغیره است، با به کار گرفتن نرم‌افزارهای SPSS و Mplus استفاده شده و بدین منظور ابتدا از تحلیل عاملی اکتشافی و سپس از روش تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم و درنهایت از شاخص‌های برازش به‌منظور ارزیابی برازش مدل نهایی استفاده گردیده است. بر اساس نتایج این تحقیق درمجموع، حدود 82 درصد از واریانس کل متغیرها توسط این عوامل تحت پوشش قرارگرفته‌اند. همچنین برآیند شاخص‌های برازندگی در این تحقیق حاکی از آن است که مدل ساختاری پیشنهادی، برازش خوب و قطعا قابل قبولی را داراست. برازش خوب مدل نهایی درواقع مهر تاییدی بر چند بعدی بودن و به بیان دقیق تر پنج بعدی بودن سازه رونق بازارهای سنتی است که این ابعاد عبارت اند از: جاذبه‌های فروشندگان، جاذبه‌های کالبدی، جاذبه‌های اقتصادی، جاذبه‌های رفاهی و جاذبه‌های اجتماعی.

کلیدواژه‌ها

رونق؛ بازارهای سنتی؛ کلان‌شهر رشت؛ مدل‌سازی معادلات ساختاری؛ شاخص‌های برازش

مراجع

ACECR (Academic Center for Education, Culture and Research), (2009), An Attempt to Document Traditional Market in Iran- The Persian Bazaar, Tehran, Publication of ACECR. (in Persian).

Adelzadeh, A., (2016). Social dimensions of bazaar in historical cities of Iran: The Tabriz bazaar. The International Journal Of Engineering And Science (IJES), 5(5), 36-44.

Aliyah, I., & Setioko, B., & Pradoto, W., (2017). Spatial flexibility in cultural mapping of traditional market area in Surakarta (A case study of Pasar Gede in Surakarta). City, Culture and Society, in press, corrected proof, Available online 8 June 2017, 1-11.

Antun, J.P., & Alarcon, R., & Lozano, A., (2016). Urban Freight in Supply Chain at “La Merced” Complex of Traditional Market in the Historic Center of Mexico City. Transportation Research Procedia, 12, 836-841.

Ekren, O., & Hepbasli, A., & Biyik, E., (2017). Radiant Heating-cooling Performance Assessment in a Shopping Center in Sopron, Hungary. Energy Procedia, 107, 212-216.

Farsi, A., & Talebi, M., (2015), A Study of Sanandaj Traditional Bazaar from a Phenomenological Viewpoint, The quarterly journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities, 3(7), 27-61. (in Persian).

Ghanaati, M., & Karimi Azeri, A.M., & Ghanaati, F., & Bagher Hosseini, S., (2015). Role of Movement and Stillness Elements in Development of Iranian-islamic Cities in order to Make Optimal Satisfaction in Human (Case Study: Bazaar, Mosque, House). Procedia - Social and Behavioral Sciences, 201(51), 201-212.

Jabbari, M., (2000), Hamisheh Bazaar, Tehran: Publication of Agah. (in Persian).

Kin, B., & Verlinde, S., & Macharis, C., (2017). Sustainable urban freight transport in megacities in emerging markets. Sustainable Cities and Society, 32, 31-41.

Koleini Mamaghani, N., & Parvandar Asadollahi, A., & Mortezaei, S.R., (2015). Designing for Improving Social Relationship with Interaction Design Approach. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 201(51), 377-385.

Masoudi Nejad, R., (2005). Social and Commercial: Comparative Study of Spatial Role of Iranian in the Historical Cities in Different Socio-economical Context. Akkelies van Nes(Ed) Proceedings of 5th International Space Syntax Symposium, 1(1), 197-200.

Moosavi, M.S., (2005). Bazaar and its role in the development of Iranian traditionalcities. Conf. Proc. 2005 IRCIC Aint, Conf. Islamic Archeology, (pp 1-9), Bahrain National Museum, Bahrain.

Moosavi, M.S., (2006). Interaction of Virtual and Physical Space in Contemporary Life of Iranian Traditional Cities. 2006 Proceedings of the 23rd ISARC, (pp 586-591), Tokyo, Japan.

Motamedimehr, A., & Moteidoust Koumle, A., (2015), Strategic Planning for Park-Bazaars Using SWOT Model (Case Study of Langeroud City), Quarterly Journal of The Studies of Human Settlements Planning, 30(10), 113-126. (in Persian).

Motiei Langeroodi, S.H., & Moteidoust Koumle, A., (2014), Friday Park-Bazaar; a New Model to Update Traditional Markets (Case Study: Langeroud City), Human Geography Research Quarterly, 4(45), 155-176. (in Persian).

Motiei Langeroodi, S.H., Ghadiri Maasoum, M., Rezvani, M. R. and Azmi, A., (2013), Role of Local Periodic Market on Tourism Development (Case Study: Guilan Province), Geographical Space, 43 (13), 115-133. (in Persian).

Motiei Langeroodi, S.H., Ghadiri Maasoum, M., Rezvani, M. R. and Azmi, A., (2011), Role of Local Periodic Markets in Economic and Social Development of Villages of Guilan Province, Quarterly Journal of Human Geography, 4 (3), 1-18. (in Persian).

Nazmfar, H., & Motiedost, A., & Molayi, N., (2015), An Analysis of Phenomenon of Peddling in City and Its Effect in the Pedestrian and the Ride Traffic Volume (Case Study: Langeroud City), Journal Urban-Regional Studies and Research, 24(6), 27-48.

Nikouye, M., (2008), Rasht: The Rain City, (First edittion), Rasht, Nashr-e Farhang-e Ilia. (in Persian).

Pourahmad, A., (1997), Geography and Function of Kerman Bazaar, Kerman, Publication of Kerman Studies Center. (in Persian).

Pourjafar, M., & Pourjafar, A., (2011). The role of social capital in the traditional markets of the economic situation in Iran. URBAN MANAGEMENT, 27, 203-221.

Pourjafar, M.R., & Amini, M., & Hatami Varzaneh, E., & Mahdavinejad, M.J., (2014). Role of bazaars as a unifying factor in traditional cities of Iran: The Isfahan bazaar. Frontiers of Architectural Research, 3(1), 10-19.

Pourjafar, M.R., & Nazhad Ebrahimi, A., & Ansari, M., (2013). Effective factors in structural development of Iranian historical bazaars case study: Tabriz Bazaar. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 3(2), 272-282.

Putra, R. D., & Rudito, B., (2015). Planning Community Development Program of Limbangan Traditional Market Revitalization with Social Mapping. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 169, 143-150.

Rajabi, A., & Sefahan, A., (2009). Iranian markets, embodies the ideas of sustainable development. Geography, 11(3), 113-127.

Saeidnia, A., (2009), Urban Market (in Iran), In Encyclopedia of Urban and Rural Management, Tehran, Publication of Iran Municipalities and Rural Management Organization. (in Persian).

Sedighi, E., & Yaghoubi, M., & Mousavi, S.M., & Siahpour, Sh., (2017). Thermal study of domed roofs in a traditional bazaar (The case of old Ganj-Alikhan bazaar in Kerman, Iran). Energy for Sustainable Development, 38(10), 67-81.

Shaji, L.S., & Kumar Kini, M., (2017). Contextual Form Based Coding as a Tool in Urban Design Process-chalai, Thiruvananthapuram as a Case. Procedia Technology, 24, 1714-1725.

Siti Rukayah, R., & Bharoto, A.B., (2012). Bazaar in Urban Open Space as Contain and Container Case study: Alun-alun Lama and Simpang Lima Semarang, Central Java, Indonesia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 50(13), 741-755.

Statistical Centre of Iran, (2016). Census results of population and housing, Tehran, Statistical Centre of Iran. (in Persian).

Throsby, D., (2016). Investment in urban heritage conservation in developing countries: Concepts, methods and data. City, Culture and Society, 7(2), 81-86.

Torkyan Velashani, Sh., & Madani, I., & Karimi Azeri, A.R., & Bagher Hosseini, S., (2017). Effect of Physical Factors on the Sense of Security of the People in Isfahan's Traditional Bazaar. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 201(51), 165-174.

Vural Arslan, T., (2015). The Role of Local Retailers’ Association in the Sustainable Development of a Historical Commercial District. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 168, 87-96.