تحلیلی بر پیامدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش های مرکزی و نوکنده شهرستان بندرگز)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 4، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 50، فروردین 1399، صفحه 35-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اکبر نجفی کانی^{* 1}؛ بهمن صحنه²؛ صالح آرخی²؛ آمنه مسگری³

¹دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

²استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

در کشور ما به دلیل محدودیت منابع آب و خاک، کشاورزی به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی اهداف توسعه نواحی روستایی باشد. از آنجایی که صنایع روستایی رابط بین بخش کشاورزی و صنعت است و در بسیاری از شهرها رشد شهرنشینی همراه با رشد صنعتی می­باشد، ضروری است صنایع تبدیلی و تکمیلی در جوامع روستایی بویژه در قالب شهرک­های صنعتی گسترش یابد. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی نقش استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در دهستان­های بخش مرکزی و نوکنده شهرستان بندرگز می­باشد. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و بدین منظور برای دستیابی به اهداف پژوهش از دو روش کتابخانه­ای و میدانی / پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری در این پژوهش 1681 نفر از افراد شاغل و غیرشاغل در صنعت می‌باشند که 200 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده و در قالب پرسشنامه مورد مطالعه و سنجش قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از نرم­افزار SPSS انجام گرفته است. برای بررسی شاخص­های اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی در تحقیق حاضر از آزمون­های تحلیل همبستگی کای­اسکوئر و مقایسه میانگین فریدمن، مان وایتنی و تی مستقل استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون­های مقایسه میانگین تی برای بررسی گویه­های کمی و مان وایتنی برای مقایسه گویه­های کیفی نشان می­دهد که اگرچه در بعضی از زمینه­های بررسی شده  اعم از مولفه­های اقتصادی و اجتماعی تفاوت معناداری بین شاغلان بخش صنایع و غیر شاغلین وجود دارد، اما در مقابل در برخی از گویه­ها تفاوتی بین آنان مشاهده نمی­گردد و در زمینه زیست محیطی نیز دارای آثار سویی بوده است. براین اساس می توان اذعان داشت که متاسفانه صنایع تبدیلی و تکمیلی در حد قابل قبولی  بر کیفیت زندگی روستاییان تاثیرگذار نبوده و علت آنرا باید در عدم بهره‌وری، فقدان خرید تضمینی محصولات تولیدی و کمبودهای ناشی از ناکارآمدی طرف عرضه و تقاضا و همچنین کمبود امکانات صنعتی جستجو نمود.

کلیدواژه‌ها

صنایع تبدیلی و تکمیلی؛ کشاورزی؛ دهستان‌های بخش نوکنده و مرکزی؛ شهرستان بندرگز

مراجع

Afrakhteh, H., Hajipour, M., Gourzin, M. & Nejati, B. (2013). The Situation of Sustainable Agricultural Development in Iran Development Plans Case: Five-year plans After the Revolution, Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, Vol. 1, No. 1, PP. 43-62. (In Persian).

Ahmadian, M., Ghambari, Y., Aslani Sangade, B. & Azizi, H. (2013). Identification and analysis of factors effective in underdevelopment of agricultural conversion and complementary industries (Case study: Marvdasht County), Journal of Research and Rural Planning, Vol. 2, No. 4. PP. 125-152. (In Persian).

Azmi, A., Mirzaee Galeh., Shamsi, R. (2013). Challenges and problems of agricultural sector and its role in migrating from village to city (case study: Shirz village, Harsin city). The Journal of Spatial Planning. Volume 17, Issue 2, PP 55-70. (In Persian).

Barghi, H., Taziki, R. & Toosi, R. (2015). The economic impacts of industrial town upon the adjacent rural areas Case: Ag gala industrial town. Journal of Space Economics and Rural Development. Vol 3 (10): PP 129-144. (In Persian).

Bazrafshan, J., Rezayi, S. & Mansouri Daneshvar, M.R. (2013). Establishment Impacts Assessment of the Industrial Units on Rural Economy (Case Study: Central District of Firouzabad County, Fars Province), Journal of Research and Rural Planning, Vol. 2,  No. 4. PP. 233-258. (In Persian).

Bozorgmeher, A., Nemati. A., Rabani Nasab, H.A., Yavari, A., Ghorbani, M. & Heydari, M. (2013). Development Strategies for Horticultural Crops Processing Industries in North Khorasan Province Using Factor Analysis Approach to Strategic (SWOT). Journal of Agricultural Economics and Development, Vol. 27, No. 2, summer. PP. 103-113. (In Persian).

Das, R., & K. Das Ashim, (2011), Industrial Cluster: An Approach for Rural Development in North East India, International Journal of Trade, Economics and Finance, Vol. 2, No. 2, PP. 161-165.

Ghadiri Masoum, M., Rezvan, M.R. & Hajiloo, M. (2015). Assessment about the Impacts of Industrial Parks on Life Quality in Nearby Rural Areas, Case Study: Sharif Industrial Park, Abhar City. Human Geography research Quarterly, Volume 47, Issue 2, PP. 297-313. (In Persian).

Jafari Eskari, E., Bian, O. & Hosseini, O. (2016). Exploring and explaining the role of conversion and supplementary industries in the rural sector in the development of rural areas. Third Scientific Conference on Modern Horizons in Geography Sciences and Planning of Architecture and Urban Planning. Tehran, Development Association and promoting fundamental science and technology, PP. 1-8. (In Persian).

Hekmat yar, T., Dousti Moghaddam, H., Ahmadi Zadeh, M. & Rigi, F. (2017). Investigating the Role of Small Industries in the Development of Rural Areas
Case Study: Jiroft County Villages), the third Scientific Conference on Modern Horizons in Geography and Planning, Architecture and Urban Science of Iran. (In Persian).

Kilby, P. and Liedholm, C. (1988). The role of non-farm activities in the rural economy. In: Rukuni, M. and Bernsten, R.H. (eds.) Southern Africa: food security policy options. Proceedings of the Third Annual Conference on Food Security Research in Southern Africa. 1-5 November, 1987, PP. 275-306.

McBride, C.N. and Dhún Na nGall, M.C. (2012). County Donegal Development Plan 2012-2018, Donegal County Council.

Melissa Rojas-Downing, M. and Pouyan Nejadhashemi, A. and Timothy Harrigan, S. and Woznicki, A. (2017). Climate change and livestock: Impacts, adaptation, and Mitigation, Climate Risk Management 16. PP. 145–163.

Mehta, G.S. (2012). Agro-Processing Industry in Uttar Pradesh. Planning Commission Government of India. New Delhi.

Mollashahi, G.A., Pedram, P., Soltani, M. and Nataj Firoozjah, M. (2012). The Importance and Role of Small Industries in Sustainable Employment, National Conference on Rural Development, Rasht, Guilan University. (In Persian).

Motiee Langroudi, S.H., Najafi Kani, A.A. (2006). Investigation and evaluation of the effects of settlements and industrial areas on economic development and social development of rural areas, Case study: Babol village, Geographical Research Quarterly, No. 58, PP. 147-165. (In Persian).

OECD, (2009). Methods to Monitor and Evaluate the Impacts of Agricultural Policies on Rural Development, The Evolving Role of Agriculture in Rural Economies, OECD, PP. 1-116.

Rahmani, M. (2006). Investigating the Role of Conversion Industries in Reducing Waste and Developing Export of Gardening Products, Journal of Trend. Summer, No. 49, PP. 201-230. (In Persian).

Safari, M., kardavani, P. & Moradi, F. (2011). Determination of Private sector s investing fields for developing the rural industries activities in Kermanshah rural areas, Quarterly Journal of The Studies of Human Settlements Planning (JSHSP), Vol 6, Issue 16, Autumn, PP. 52-69. (In Persian).

Sarvar amini, Sh., Asadi, A. & Kalantari, Kh. (2010), Investigating Effects of Eshtehard's Industrial City on Development of Surrounding Rural Area, Karaj, Journal of Agricultural Economics & Development, Vol. 24, No. 2, PP. 227-238. (In Persian).

Savari, M., Mokhlesabadi Farahani, M., Saki, S. Shabanali Fami, H. (2013). Analysis the Attitude of Rural Women in Divandarreh County toward Handicrafts Sector Employment, Journal of Research and Rural Planning, Vol. 2, No. 4. PP. 259-286. (In Persian).

Shirinzhad Mubarak, M. (2010). Locating suitable areas for the construction of conversion industries in order to develop rural areas of Malekan city using Gis. Master's Thesis, Geography and Rural Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran. (In Persian).

Watanabe, M., Jinji, N. and Kurihara, M. (2009). Is the Development of the Agro-Processing Industry Pro-Poor? The Case of Thailand. Journal of Asian Economics. 20 (4): PP. 443-455.

Zaheri, M., Aghayari Hir, M. & Zakeri Miab, K. (2015). Prioritization of Agricultural Processing and Complementary Industries in Azarshahr County by Delphi and TOPSIS Combined Methods. Journal of Geography and Planning. Volume 19, Issue 51, PP 221-246.