ارزیابی مقایسه‌ای سطح کیفیت زندگی عشایر استان چهارمحال و بختیاری (مطالعه موردی: شهرستان کوهرنگ)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 15، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 50، فروردین 1399، صفحه 215-231   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اصغر نوروزی^{* 1}؛ مینا محمدیزاده²

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

جامعة عشایری، سومین جامعه انسانی کشور(شهری، روستایی، عشایری) است که در سدة اخیر شدیداً تحت تأثیر تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرارگرفته‌اند. گروهی اسکان و گروهی تداوم کوچ‌نشینی را انتخاب کرده‌اند. بررسی تفاوت در شرایط زیست هر دو گروه در راستای تقویت اندیشة اسکان و یا کوچ بسیار اهمیت دارد. یکی از ابعاد مهم در این زمینه کیفیت زندگی است که امروزه به‌عنوان یکی از موضوعات مهم، موردتوجه برنامه‌ریزان و دولت‌ها قرار دارد. بااین‌وجود در خصوص جامعة عشایری کمتر به آن پرداخته‌شده و تحقیقات علمیِ انجام‌شده در این زمینه، محدودتر است. در تحقیق حاضر به ارزیابی مقایسه‌ای سطح کیفیت زندگی عشایر اسکان‌یافته و اسکان نیافته شهرستان کوهرنگ پرداخته‌شد. پژوهش از نوع کاربردی و از حیث روش توصیفی-تحلیلی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی استفاده و نمونة آماری270 نفری شامل 153 خانوار اسکان‌یافته و117 خانوار اسکان نیافته بر اساس فرمول کوکران تعیین و با روش طبقه‌ای-تصادفی انتخاب و مورد پرسش قرار گرفتند. ابزار گردآوری، پرسشنامة محقق‌ساخته بوده و برای تجزیه‌وتحلیل از آزمون‌های آمار توصیفی و استنباطی استفاده‌ گردید. نتایج نشان داد بین ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی با توجه به میانگین‌ها و سطوح معنی‌داری، در بین دو جامعة اسکان‌یافته و اسکان نیافته تفاوت معنی‌داری وجود دارد. هرچند بین ابعاد اقتصادی در بین دو جامعه ازنظر میانگین آن‌ها اختلاف زیادی وجود نداشت؛ اما با توجه سطح معنی‌داری(کمتراز05/0)، ازنظر آماری معنی‌دار است. بااین‌وجود عشایر اسکان‌یافته در تمامی ابعاد کیفیت زندگی، وضعیت بهتری نسبت به عشایر اسکان نیافته دارند. همچنین بیشترین اختلاف بین دو جامعه در بعد محیطی مشاهده‌شده است.

کلیدواژه‌ها

عشایر اسکان یافته؛ عشایر اسکان نیافته؛ کیفیت زندگی؛ شهرستان کوهرنگ

مراجع

Abdollahi, M.(2007) Nomadic settlement and development of their social life in Iran (case study: clan and religious affairs in Ilam province). Journal of Social Sciences. (3), 53-19. (in Persian).

Ahmadi, F.(2009) Upgrading the village of Behshahr and its role in improving the quality of life of local residents (case: village-city of Saheb Saqez city), Master thesis, University of Tehran. (in Persian).

Amini,A. Rouzfarakh,S(2018) Evaluating the Consequences of Nomads Community Settelment of BoyerAhmad Township in Dasht-e-Roum Settling Sites. Iran Agricultural Extension and Education Journal/ Vol.14/ No.1.pp 185-197(in Persian).

Azkia, M. and Ghafari, G.(2009) Rural Development with Emphasis on Rural Village of Iran. NEY Publishers. p 328. (in Persian).

Barani Pesian, V.  Nazarian, A.  and Mahdavi M.(2014) Measurement and Analysis of the Quality of Life in Rural Families, with Emphasis on the Impact of Demographic Variables, Journal of rural research.; 5 (1): 71-88. (in Persian).

Barimani, F. Fazelniya, Gh. and Saiyadi Z. (2018) The Influence of Nomads Habitation on the Participation of Nomads Women in Family Income (Case Study: Sistani Nomad Women). Human Geography Research. 49 (4): 791-805. (in Persian).

Bartlett, W. Cipusheva H. Nikolov, M. Shukarov, M (2010), The Quality of Life and Regional Development in FYR MacedoniaCroatian Economic Survey: Vol. 12: No. 1: pp. 121-162

Bortolotto,C. Mola,C. Rodrigues, l(2018) Quality of life in adults from a rural area in Southern Brazil: a population-based study. Rev Saude Publica, v.52, 1-11.

Dehghani, A. Seydaei, S. A. and Shafaghi, S. (2013) Measuring and Developing Quality of Life Indexes in nomads Settlement Centers, Case Study: nomads Settlement Centers of Fars and Isfahan Provinces. Journal of Applied researches in Geographical Sciences,, 12 (27). 27-77.  (in Persian).

Epley, D. Menon, M. (2008), A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, NO. 88.

Governor of Chaharmahal& Bakhtiari(2013)  Statistical Yearbook. (in Persian).

Government of Kohrang (2018) geographic features,http://koohrang.ostan-chb.ir

Habibian, S. H. Mehrabi, A. A. and Arzani, H. (2007) Comparison of Dependence Rate of Planned and Volunteered Setteled Nomads on Range in Rainy and Dry Years, Journal of the Iranian Natural Research. 60 (2): 665-682(in Persian).

Hafeznia, M. R.(2013) An introduction to the research method in humanities Introduction to Research Methodology in Humanities. Tehran: SAMT Publication. p 348. (in Persian).

Hagerty, M. R. Cummins, R. A. Ferriss, A. L. Land, K. Michalos, A. C. Peterson, M. ... & Vogel, J. (2001). Quality of life indexes for national policy: Review and agenda for research. Social indicators research, 55(1), 1-96.

Ivo Grgic. Tito Zimbrek. Miroslav tratnik. Jirko markovina and Josib, Juracak (2009) Quality if life in rural areas of croatio: to stay or to leave.

Khogali, Mustafa Mohamed (2001), Nomads and Their Sedentarization in Sudan. Khartum: University of Khartum, Department of Geography.

Larsen, K. et al. (2003), “Sedentarization of nomadic people: the case of the Hawawir in Um Jawasir Northern Sudan”. Dry Lands Coordination Group (DCG), Report No. 24. Available on: http://www. drylandsgroup.org.

Lee, Y. J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), 1205-1215.

 Mohammadpour, A. and Ahmadi, N.(2004) An Introduction to the methods and policies of the development and organization of nomads in Iran from the point of view of human development, National Conference on Nominating Society of Iran. Tehran.. (in Persian).

 Nikkholgh, A-A. and Noori, (2012) A. Sociology of Nomads of Iran, Fourteenth Edition. (14): 176. (in Persian).

 Pakzad, J. (2001)Urban Design, Urban Environment Quality: Demand for Citizens Urban Management. (9): 6-15. (in Persian).

 Palooch, M.(2006) Nomadic status in development plans, Nomadic Quarterly of Revolutionary Reserves. (1), 841. (in Persian).

Pourbakhtiar, GH(2007) Reza Shah and mandatory settlement plan for Bakhtiari nomads, Moskuye, Ray Azad University, p:33-56. (in Persian).

Pukeliene,V. Starkauskiene, V (2011) Quality of Life: Factors Determining its Measurement Complexity, Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, V22, 147-156.

Riahi, V. Ahmadi, R. and Azmi, A(2013) Study of impact of settlement projects in economic and social development of nomads, Case Study: Kohgiloyeh and Boyer Ahmad Province, Journal of Applied researches in Geographical Sciences.; 13 (28): 95-112. (in Persian).

 Safarzade, M-V. (2012)The role and place of jihadi management in the creation of facilities and services in nomadic areas, Revolutionary Reserve Quarterly. (57): 101-132. (in Persian).

 Salimi-kochaki, J. and Ebrahimi, P. (2017) Evaluating the Components of Quality of Life in Rural Areas: A Case Study of Korbal District, Shiraz County of Iran Journal of Village and Development. 20 (3): 17-41. (in Persian).

Sanaei Moghadam, S. Mohamadi Yaghaneh, B (2017) On the Geographical Analysis of the Social Capital Role in the Tribal Households' Quality of Life (Case Study: Il-Noei, Zilaei Tribe, Charam County, Kohkiloyeh and Boyer Ahmad Provinces), Journal of Studies of Human Settlements Planning. pp 355-339 (in Persian).

 Seydaee, E, and Dehghani, A. (2011) Nomadic ecosystem planning. Jihad University of Isfahan. p 136. (in Persian).

 Seydaee, E, Papli Yazdi, M-H, and Zhan-Peer, D. (2004) Economic, social and cultural assessment of nomadic settlement centers. Proceedings of the National Conference on the Organization of the Iranian Nomad Society. Tehran. p 1. (in Persian).

 Shateri, M. and Hajipoor, M.(2012)  Effects of economic & social the settlement designs to nomads communities (Field studying Nazdasht-Sarbisheh in Province of Southern Khorasan). Quarterly Journal of Human Geography, 3 (2): 17-29. (in Persian).

 Shaterian, M, Ganjipour, M, and Oshnooi, A.(2012) An Explanation of Spatial Consequences of Establishing the Nomadic Estates for Peripheral Villages: A Case Study of Rural Areas in Central District of Kouhrang County, Journal of Village and Development. 3 (3): 133-150. (in Persian).

Shucksmith, M. Cameron,S. Merridew, T. Pichler,F(2009) Urban–Rural Differences in Quality of Life across the European Union,  Regional Studies 43(10):1275-1289 

 Tavakkoli, J. and Zia-Tavana, M-H.  (2009)The Spatial Consequences of Settling Iranian Nomads in Chaharmahal-and-Bakhtiari Province, Journal of Village and Development. 12 (1): 53-86. (in Persian).

 Tayebi, H-E. (2001) Fundamentals of Sociology and Anthropology of tribe and Nomads, Tehran: Tehran University Press. p 430. (in Persian).

Vassa, S. (2001),Sedentarization of pastoral nomads... Available on: http://www. vassa.net/saloni/nomads.htm.

WHO. (1996). -Quality of life Group -WHOQL-BREF introdauction, Adminstration and scoring. Field Trial version, World Health Organization. Geneva.

 Yasoori, M. (2012)Tribes and Planning Issues in Iran. Frequently Asked Questions. First Edition. p 312(in Persian).

Yembuu,B (2016) Everyday Knowledge, Education and Sustainable Futures. (Chapter 7: Mongolian Nomads: Effects of Globalization and Social Change).Springer.

 Zivyar, P, Daroudi, M, and Ramezan-Sobhani, A.(2014) Satisfaction Analysis of Quality of Life Standards in Urban Deteriorated Fabric (Case Study: Ghiam Neighbourhood in 12-region of Tehran City). Social Welfare. 14 (54): 85-110. (in Persian).