شبکه قدرت در نظام سیاسی مردم سالار دینی در نهج البلاغه

فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

مقاله 5، دوره 16، شماره 50، اردیبهشت 1399، صفحه 79-100   

نویسنده

عظیم اله نبی لو^*

دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه قران و حدیث، قم، ایران

چکیده

در اینکه چه کسانی در یک نظام سیاسی می توانند در مناصب سیاسی و اجرایی آن قرار گیرند همواره قابل بحث و نزاع بوده و نظام های سیاسی با ارائه چارچوب ها و شاخص هایی، محدودیت ها و ضوابطی را برای آن وضع کرده اند. هدف از شبکه قدرت در نظام سیاسی مردم سالار دینی که با نگرش سیستمی به نظام های اجتماعی مطرح می شود و بخشی از سیستم سیاسی را شکل می دهد، تعیین سهامداران و سرشاخه های قدرت سیاسی است. پرسش اصلی در شبکه قدرت این است که چه کسانی در نظام سیاسی مجاز به قرار گرفتن در شبکه قدرت هستند؟ نوشتار پیش رو در راستای پاسخ به این پرسش با تمرکز بر نهج البلاغه به عنوان یک منبع غنی در باب سیاست، با رویکرد سیستمی و روش اکتشافی، توصیفی و تحلیلی در سه بخش شایستگان و نخبگان، اقلیت های دینی و زنان، شبکه قدرت را مورد بررسی قرار داده است. یافته ها نشان می دهد مساله شایستگان و نخبگان در درجه اول قرار دارد و معیاری مقدم و مشرف بر بخش های دیگر تلقی می شود. اقلیت های دینی با ملاحظه حقوق شهروندی و نگاه انسانی به آنان مجاز به قرار گرفتن در شبکه قدرت خواهند بود هرچند محدودیت هایی برای آنان لحاظ می شود. اما نسبت به قرار گرفتن زنان در شبکه قدرت شواهدی بر عدم امکان آن وجود دارد هر چند می توان از دلایل دیگر امکان آن را اثبات کرد.

کلیدواژه‌ها

شبکه قدرت؛ نظام سیاسی؛ مردم سالاری دینی؛ اقلیت ها؛ شایستگان؛ زنان؛ نهج البلاغه

مراجع

- قران کریم

- ابطحی، سید حسین و فریدون عبد صبور (1389). شایسته سالاری، تهران، نشر آزاد مهر، آن روز، چاپ اول.

- آشتیانی، محمد (1384). ساختار و کارکرد حکومت از دیدگاه نهج البلاغه، قم: زهیر، چاپ اول.

- جوادی آملی، عبدالله (1389). زن در آیینه جلال و جمال،  قم: نشر اسراء، چاپ بیست و یکم.

دانشگاه علامه طباطبایی و مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری (1380). مجموعه مقالات جایگاه و نقش زن در اندیشه و حکومت امام علی(ع)، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- رضائیان، علی (1387). تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم،  تهران، انتشارات سمت، چاپ هشتم.

- شریعتی، روح الله (1381). حقوق و وظایف غیر مسلمانان در جامعه اسلامی، قم: بوستان کتاب.

- شریف الرضی، محمد بن حسین (1414ق). نهج البلاغه(للصبحی صالح)، قم: هجرت، چاپ اول.

- شریف الرضی، محمد بن حسین (1388). نهج البلاغه، مترجم: حسین انصاریان، قم: دارالعرفان. چاپ اول.

- فیرحی، داود (1391). نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: سمت، چاپ نهم.

- قوامی، سید صمصام الدین (1385). «طرح و تأمین مطالبات زنان در حکومت نبوی»، علوم اجتماعی: مطالعات راهبردی زنان، شماره 34 ، صص 47 تا 66.

- لک زایی، نجف (1394). اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.

- ماندگار، محمد مهدی (1381). خط مشی های سیاسی نهج البلاغه، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.

- محمدی، داوود و دیگران (1389) تجزیه و تحلیل سیستمها(تفکر سیستمی) با رویکرد تصمیم گیری و حل مسائل سازمانی، تهران، ققنوس، چاپ اول.

- مروجی طبسی، محمد جواد (1379). زنان در حکومت امام زمان(ع)، تهران: بنیاد فرهنگی امام مهدی)ع).

- مفاخری، رامین (1396). «دموکراسی های اکثریتی و غیر اکثریتی مبتنی بر نظریه تسهیم قدرت»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی،  دوره 13، شماره 38 صص 1-21.

- ملکشاهی، زهرا؛ کریمی بیرانوند، مسعود، اجیه، محمدتقی (1393). «بازکاوی سیاست علوی، روایتی نظام مند از آراء سیاسی امام علی(ع)» پژوهشنامه حکمت اهل بیت(ع)، شماره 2، صص 37-54.

- منصور نژاد، محمد (1381). مساله زن، اسلام و فمنیسم، تهران: برگ زیتون.