مبانی فقهی قسامه و نحوه اجرای آن در حقوق موضوعه ایران

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 10، دوره 13، شماره 48، شهریور 1399، صفحه 185-199   

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2020.672842

نویسندگان

محمدقاسم ناظریان¹؛ امید محمدی نیا^{* 2}

¹دانشجوی دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²پژوهشگر دکتری فقه و حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. و مدرس دانشگاه (نویسنده مسئول

چکیده

یکی از ادلۀ اثبات قتل و یا جنایتهای وارد بر اعضاء قسامه است. قسامه عبارت است از اینکه عده‌ای نزد حاکم برای اثبات جنایت بر عهده متهم اداء سوگند نمایند تا بر اساس سوگند آنان جنایت ثابت گردد. اداء سوگند گاهی از اوقات پنجاه بار و گاهی بیست و پنج بار و گاهی کمتر از این نیز می‌باشد؛ آن چه که از مطالعه کتب معتبر تاریخی و آداب و رسوم اعراب جاهلی، و نیز از بررسی شیوه های مرسوم بین اقوام و ملل مختلف در طول تاریخ برای «افشای حقیقت» با توسل به آزمون ایزدی یا سوگند، برمی‌آید، آن است که تأسیس قسامه نمی‌‌تواند از ابداعات شارع اسلام باشد؛ لیکن، شارع اسلام در موارد وجود ظن نسبت به ارتکاب جنایت از سوی متهم و فقدان سایر ادله اثبات دعوی، حکم قسامه را به عنوان یکی از پی آمدهای قاعده «لایبطل دم امرء مسلم» پذیرفته است، که همین قاعده مبنای پذیرش ارش در موارد فقدان دیه مقدر هم میباشد. اصل وجود قسامه و آنکه قسامه یکی از ادله اثبات قتل و یا اثبات جنایت بر اعضاء می‌باشد، مورد اتفاق نظر بین فقهاء شیعه و اهل سنت می‌باشد و هیچ‌گونه تردیدی در اصل مشروعیت آن وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

قسامه؛ لوث؛ جنایات؛ ادله اثبات دعوی

مراجع

قرآن‌کریم

- آقایی‌نیا، حسین (1392). حقوق کیفری اختصاصی: جرایم علیه اشخاص(جنایات)، تهران: نشر میزان، چاپ یازدهم.

- آشوری، محمد (1398). آیین دادرسی کیفری (با آخرین اصلاحات تا سال 1397)، تهران: انتشارات سمت، چاپ بیست‌و‌یکم.

- احمدی، انور (1394). رویکرد قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به قسامه، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتم‌و‌هفتم، شماره 91.

- افضلی‌قادی، فریبا (1393). لوث و قسامه از منظر قانون و فقه، مبانی فقهی حقوق اسلامی، 7(13).

- جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1385). ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.

- رازی‌زاده، محمدعلی (1374). قسامه در نظام قضایی اسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، بی‌چا.

- گلدوزیان، ایرج (1385). حقوق جزای اختصاصی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

- محمدی، جلال (1397). بررسی تطبیقی قسامه و شرایط آن از منظر فقه اسلامی و قانون مجازات اسلامی، فصلنامه جلال المتین، 7(23).

- مرعشی، سیدمحمدحسن (1372). قسامه، فصلنامه حقوقی دادگستری، (8).

- موسوی‌بجنوردی، محمد (1376). فقه تطبیقی، تهران: انتشارات میعاد.

- میرمحمدصادقی، حسین (1392). جرایم علیه اشخاص، تهران: انتشارات میزان، چاپ یازدهم.

- حرعاملی، شیخ محمد بن حسن، وسائل الشیعه، جلد هجدهم، بیروت، دار احیا التراث العربی، بی‌تا.

- خویی، سیدابوالقاسم (1390ق). مبانی تکمله‌المنهاج، جلد دوم، قم: مطبعه العلمیه، چاپ دوم.

- شهید ثانی (1392). شرح‌العمه، ترجمه و تبیین دکتر علی شیروانی، جلد سیزدهم، قم: انتشارات دارالعلم، چاپ دوازدهم.

- طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن (1351). المبسوط، جلد هفتم، قم، مکتبه مرتضویه.