خشونت در مجالس رزم با تأکید بر نگاره‌های اسطوره‌ای دوالیستی نگارگری ایران از منظر اسلاوی ژیژک (خشونت اسطوره‌ای)

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 7، دوره 16، شماره 59، تیر 1399، صفحه 181-199   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سارا السادات نوری^{* 1}؛ اشرف السادات موسوی لر²

¹دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه الزهرا (س)

²استاد پژوهش هنر دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

رزم در باور ایرانیان قدمت بسیاری دارد و مبارزه همیشه از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی قهرمانان ایرانی بوده است. این مبارزه ابتدا با درگیری دائمی خیر و شرّ مطرح می‌گردد و سپس به ‌صورت‌های متفاوت در دوره‌های مختلف هنر ایران، بازنمود پیدا می‌کند. اسلاوی ژیژک، متفکر معاصر غربی، در کتاب‌ها و مقالات خود به مبحث خشونت پرداخته و سویه‌های پنهان آن را افشاء کرده است. پژوهش پیش‌رو با روش تحلیلی ـ تطبیقی، درصدد است بررسی کند که در نگارگری ایران، خشونت چگونه و با چه مفاهیمی ‌(دوالیستی) تصویر شده است و سپس با بررسی دیدگاه ژیژک در باب خشونت‌ (خشونت اسطوره‌ای) گفتار وی را با نگاره‌های اسطوره‌ای ایران تطبیق دهد. این مقاله، سه نمونه از نگاره‌های شاهنامۀ فردوسی را با نظریۀ خشونت اسطوره‌ای تطبیق داده و میزان انطباق گفتار اسلاوی ژیژک و والتر بنیامین دربارۀ خشونت را بررسی کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این نظریه قابلیت مطالعۀ تطبیقی با نگاره‌های ایرانی را دارد و می‌تواند روشی برای نقد هنری ایران باشد.

کلیدواژه‌ها

خشونت اسطوره‌ای؛ ژیژک؛ مجالس رزم؛ نگارگری؛ هنر ایران

مراجع

کتابنامه

آلن، تونی؛ چارلز فیلیپس؛ مایکل کریگان؛ زهره هدایتی و رامین کریمیان. 1384. «سرور دانای آسمان‌ها، اسطوره‌ها و افسانه‌های ایرانی»، نامۀ ایران باستان.ش9و10. صص64ـ61.

افراسیابی، درسا و سیامک علیزاده. 1393. «مطالعۀ تطبیقی دو نگارۀ جنگ اژدها با رستم/ اسفندیار در مکتب شیراز در دورۀ آل اینجو و تیموری». دوفصلنامۀ پیکره. ش6. صص74ـ63.

بینیون، لورنس؛ ج.و.س. ویلکینسون، و بازیل گری. 1396. تاریخ تحلیلی هنر نگارگری ایران. ترجمۀ محمّد ایران‌منش. تهران: امیرکبیر.

توانا، محمّدعلی و نفیسه اله‌دادی. 1396. «خشونت در وضع مدنی هابز: بازخوانی لویاتان». پژوهش سیاست نظری. ش22. صص27ـ1.

حاجی‌زاده، رفعت. 1385. «خیر و شرّ در آئین مزدیسنی». پژوهشنامۀ ادب حماسی. ش2. صص118ـ87.

ریپکا، یان و دیگران. 1381. تاریخ ادبیّات ایران از دوران باستان تا قاجاریه. ترجمۀ عیسی شهابی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

زمردی، حمیرا و زهرا نظری. 1391. «خاستگاه و ردپای دیو و اهریمن در ادب کهن فارسی». بوستان ادب. دانشگاه شیراز. س4. ش1. صص99ـ73.

ژیژک، اسلاوی. ۱۳92. خشونت (پنج نگاه زیر چشمی)، ترجمۀ علی‌رضا پاکنهاد. تهران: نشر نی.

کویاجی، جس‌سی. 1353. آئین‌ها و افسانه‌های چین باستان. ترجمة جلیل دوستخواه. تهران: فرانکلین.

نقشبندی، سیّدایوب و فاطمه مقدسی. 1395. «نمادگرایی و اسطوره‌گرایی در زندگی انسان». مطالعات ادبیّات، عرفان و فلسفه. ش2و3. صص23ـ16.

واشقانی فراهانی، ابراهیم و نسیم یزدان‌خواه. 1391. «توصیف نمودهای اهریمنی در نگاره‌های شاهنامۀ طهماسبی». ادب و عرفان. ش11. صص36ـ11.

واشقانی فراهانی، ابراهیم و ناصر مقدم‌پور. 1392. «رزم و بزم در هنر ایرانی». مطالعات ایرانی. ش24. صص323ـ303.

یاقوتی، منصور. 1380. «دیو، مظهر خشونت در ادب کهن». پژوهشنامۀ ادبیّات کودک و نوجوان. ش27. صص 37ـ34.

https://www.pinterest.it/pin/316659417530480042/ Saturday 10:08 PM.

https://fa.wikipedia.org/wiki/D9BED8B1D988D986D8AFD987:Rustam_kills_the_dragon_folio_from_Shahnameh_of_Shah_Ismail_II,attrib.Sadegi_(Beg), Iran, Tabriz, c.1576AD,view1-AgaKhanMuseum.Toronto,DSC06935.jpg.