بررسی و مقایسه سفر با روح در کتاب سرخ یونگ و معارف بهاء ولد

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 16، شماره 59، تیر 1399، صفحه 13-37   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

بیتا طحان¹؛ محمدرضا روزبه^{* 2}؛ سید محسن حسینی موخر²؛ علی نوری²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه لرستان

²دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه لرستان

چکیده

کتاب سرخ اثری غیر‌متعارف از کارل گوستاو یونگ است که نوادگان او اخیراً اجازۀ انتشارش را داده‌اند. یونگ در این کتاب با زبانی نمادین، به شرح تحولات روحی یا پیگیری «تصاویر درونی» خویش و تلاش برای یافتن روح فراموش‌شدۀ خویشتن می‌پردازد. معارف نیز تنها اثر به‌ جای مانده از بهاء ولد است که در آن مکاشفات روحی خود را بی‌پروا بیان کرده است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، سفر با روح را در دو اثر مزبور بررسی می‌کند؛ بدین ترتیب که به شرح چگونگی سفر با روح و مقایسۀ روح یونگ، «روح اعماق» و «روح زمانه» در کتاب سرخ، با روح بهاء ولد، الله، عقل و نفس در معارف و تحلیل آن‌ها پرداخته می‌شود و در پایان نتایج حاصل از این سفر ذکر می‌گردد. هدف از تحقیق بیان وجوه تشابه و تمایز دیدگاه یک عارف و یک روان‌شناس است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که یونگ علاوه بر روح خویش از روح اعماق سخن می‌گوید که راهنما و رهانندۀ او از اسارت روح زمانه است، اما بهاء ولد از انواع روح چیزی نمی‌گوید و تنها هدایتگر او، الله است. در پایان سفر، پس از قتل قهرمان درون (نفس) به دست یونگ، خورشید اعماق در اندرونش طلوع می‌کند. در معارف نیز بهاء ولد نفس را می‌کشد و روح او منور به انوار الهی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

یونگ؛ کتاب سرخ؛ بهاء ولد؛ معارف؛ روح

مراجع

کتابنامه[1]

آموزگار، ژاله. 1388. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.

استیس، والتر ترنس. 1388. فلسفۀ هگل. ترجمۀ حمید عنایت. چ7. تهران: علمی و فرهنگی.

افراسیاب‌پور، علی اکبر. 1390. روان‌شناسی و عرفان. تهران: خرمشهر.

امامی. صابر. 1382. «مولانا و کهن‌الگوهای یونگ: تجربۀ دیدار با خویشتن». فصلنامۀ علمی پژوهشی هنر. ش58. صص16ـ8.

آرگایل، مایکل. 1384. «یونگ و نمادپردازی دینی». ترجمۀ احمدرضا محمّدپور. نشریۀ نقد و نظر. دورة10. ش1. صص337ـ 328.

براتی، محمود و سهیلا کدیوری. 1387. «بررسی برخی از آراء بهاء ولد در حوزۀ علم‌النفس». مجلۀ بهار ادب. ش2. صص149ـ 128.

بهاء‌الدین ولد، محمّدبن‌حسین خطیبی. 1382. معارف. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. ج1 و 2. چ3. تهران: طهوری.

بهرامی رهنما، خدیجه و محمود طاووسی. 1394. «نقد کهن‌الگویی منظومۀ بانوگشسب‌نامه». فصلنامۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س11. ش40. صص164ـ135.

بیلسکر، ریچارد. 1384. یونگ. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: طرح نو.

پرهام، مهدی. 1389. «تأثر مولانا از بهاء ولد در مقولۀ روح». پژوهشنامۀ ادب حماسی. دوره 6. ش9. صص378ـ368.

پیج، ر. ی. 1377. اسطوره‌های اسکاندیناوی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.

جامی، عبدالرحمان. 1370.نفحات الانس. به کوشش محمود عابدی. ج1. چ2. تهران: اطلاعات.

روتنزترایش، ناتان. 1385. «روح زمانه». فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها. ویراستار فیلیپ پی. واینر. ج2. ترجمۀ مهبد ایرانی‌طلب. تهران: سعاد.

سپهسالار، فریدون. 1325. احوال مولانا جلال الدین مولوی. به کوشش سعید نفیسی. ج1. تهران: اقبال.

سینگر، پیتر 1379. هگل. ترجمۀ عزت‌الله فولادوند. تهران: طرح نو.

شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. 1392. درآمدی به سبک‌شناسی نگاه عرفانی. چ4. تهران: سخن.

شوالیه، ژان و گربران آلن. 1382. فرهنگ نمادها. ج3. ترجمۀ سودابه فضائلی. تهران: جیحون.

صادقیان کلو، بهنام. 1396. «بازخوانی غزلیات شمس از منظر کهن‌الگوی نفس در اندیشۀ یونگ». متن‌پژوهی ادبی. دوره 21. ش74. صص166ـ147.

فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1333. زندگانی مولانا جلال الدین محمّد. ج1. تهران: زوّار.

فوردهام، فریدا. 1374. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمۀ مسعود میربها. تهران: اشرفی.

فیست، جس و دیگران. 1393. نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یحیی سیّدمحمّدی. تهران: روان.

کاپلستون، فردریک (1387). تاریخ فلسفه. ج6: از ولف تا کانت. ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.

کوپا، فاطمه. 1389. «حقیقت محمّدی در آثار عرفانی با نگاهی بر انیس العارفین». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س6. ش20. صص162ـ137.

نجم رازی، ابوبکربن‌محمد. 1368. مرصادالعباد. به اهتمام محمدامین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی.

هاید، مگی. 1390. معرفی یونگ. ترجمۀ ابراهیم چگنی. تهران: رهنما.

یاوری، حورا. 1386. روان‌کاوی و ادبیّات. تهران: سخن.

یونگ، کارل گوستاو. 1373. روان‌شناسی و کیمیاگری. ترجمۀ پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.

ـــــــــــــــــ .1377. پاسخ به ایوب. ترجمۀ فؤاد روحانی. تهران: جامی.

ــــــــــــــــ . 1394. انسان در جست‌وجوی هویت خویشتن. ترجمۀ محمود بهفروزی. تهران: جامی.

ــــــــــــــــ . 1395. کتاب سرخ. ترجمۀ محمّدرضا اخلاقی‌منش. تهران: نشر مصدق.

English Sources

Bedford Ulanov, Ann. 2005. Spirit in Jung. Switzerland: Daimon Verlog.

Colman, Warren. 1996. “Aspects of Anima and Animus in Oedipal Development”. Journal of Analytical Psychology, Vol.41. pp. 57-37.

Hodges, Karen. 1999. “TReflections on Women, Depression, and the Soul-image”. Journal of Archetype and Culture. spring & summer. pp.1-36.

Rozuel, Cécile. 2014. “Calling to the anima mundi: on restoring soul within organizations”. Journal of Management, Spirituality & Religion. Vol. 11, No, 2. pp. 123-142.