برساخت هویت اجتماعی و نمایش بدن (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه تهران)

زن و مطالعات خانواده

مقاله 19، دوره 13، شماره 47، خرداد 1399، صفحه 43-69   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2020.1874079.1387

نویسندگان

میلاد پوررجبی^{* 1}؛ علی اکبر مجدی²

¹دانشجوی دکتری ، گروه جامعه شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران ( نویسنده مسئول)

²استادیار ، گروه جامعه شناسی، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

هدف این مقاله بررسی شیوه برساخت هویت از طریق مصرف بدن، مخصوصاً نمایش آن به‌صورت کالا، درمیان دختران دانشجو است. از آنجا که بدن امروزه مرکز ثقل توجهات و به منزله یک ابزار برای رسیدن به فرصت‌ها و امتیازات اجتماعی در میان دانشجویان تعریف می‌شود نمایش آن به‌شدت درمیان دانشجویان دختر رایج شده است، بررسی و تحلیل آن می‌تواند زوایایی نهفته این گرایش را آشکار کند. در جهان مدرن امروز مقوله برساخت هویت در بین دانشجویان خصلتی پیچیده و چندلایه به خود گرفته است.
در این مطالعه بر مبنای نمونه‌گیری نظری با 45 مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند از دختران دانشجو مرحله مصاحبه به حد اشباع رسید. تجزیه‌وتحلیل محتوای مصاحبه‌ها برمبنای تحلیل موضوعی صورت گرفت. نتایج مبین آن است که دختران دانشجو با مصرف بدن عملاً دغدغه‌ها و مسائل خود را مطرح می‌کنند. بدن ابزاری است که آنها از طریق آن زندگی خود را معنادار و هویت خویش را غنی می‌کنند. دختران دانشجو با استفاده از پوشش و لباس‌ها، به مثابه پدیدهای جهانی، محلی گرایی خود را نیز ثابت می‌کردند. وجود گفتمان‌های غالب و گاه متعارض در نحوه تفسیر و قرائت فهم زندگی از سوی دانشجویان تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها

بدن؛ هویت؛ محلی گرایی؛ برساخت هویت؛ تحلیل موضوعی

مراجع

-       احمدی، طیب (1386): مدیریت بدن و هویت، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانـشکده علـوم انـسانی و اجتمـاعی دانـشگاه گیلان.

-       اسمارت، بری (1385): میشل فوکو، (ترجمة حسن چاوشیان و لیلا جوافشان)، تهران: نشر اختران.

-       ایمان، محمد تقی؛ مرادی، گلمراد (1390): روش شناسی نظریه ی اجتماعی گافمن، فصلنامه زن و جامعه، دوره 2، شماره 2، صص 59- 78.

-       آزاد ارمکی، تقی؛ چاوشیان، حسن (1382): مدیریت بدن به مثابة رسانة هویت، مجلة انجمن جامعه‌شناسی.

-       بابامیری، محمد؛ قاسمی، داود؛ زارع، راضیه؛ عباسی، محمد (1392): عوامل اجتماعی و روان‌شناختی مؤثر بر میزان مصرف مواد آرایشی توسط دانشجویان دختر فصلنامه پوست و زیبایی، دوره ۲ شماره ۴ صص ۱۹۳-۲۰۲.

-       بروتن، داوید لو (1392): جامعه شناسی بدن، ترجمه ناصر فکوهی، تهران، نشر ثالث.

-       بوردیو، پی‌یر (1390): نظریه کنش (دلایل عملی و انتخاب عقلانی)، ترجمه مرتضی مردیها، چاپ چهارم، تهران: نقش و نگار.

-       بوردیو، پی‌یر (1391): تمایز (نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی)، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ دوم، تهران: نشر ثالث.

-       بهار، مهری؛ محمودی، عذرا (1395): مصرف پوشش؛ بررسی تجربی پوشش جوانان شهر آمل، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 12، شماره 43، صص 89- 120.

-       بهار، مهری؛ وکیلی، محمد رضا (1390): آرایش مردان و زنان و امر پست مدرن «حاد – جنسیت»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 3، شماره 22، صص 47 – 66.

-       پرستش، شهرام؛ بهنویی گدنه، عباس؛ محمودی، کریم (1387): بررسی جامعه شناختی مدیریت ظاهر و هویت فردی در بین جوانان (مطالعه موردی شهر بابلسر)، مجلة علوم اجتماعی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال پنجم، ص 19-49.

-       جعفری، محمد (1387): قومیت و هویت اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشـد، دانـشکده علـوم انـسانی و اجتمـاعی دانشگاه گیلان.

-       جلایی پور، حمید رضا؛ محمدی، جمال (1394): نظریه های متاخر جامعه شناسی، تهران، انتشارات نی

-    جواهری، فاطمه (1387): بدن و دلالت های فرهنگی – اجتماعی آن، فصلنامه پژوهش فرهنگی، دوره 9، شماره 1، صص 37-80.

-       چاوشیان، حسن (1381): سبک زندگی و هویت اجتماعی: مصرف و انتخابهای ذوقی به‌عنوان تمایز و تـشابه اجتمـاعی در دورة مدرنیتة اخیر. پایان نامه دکتری، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

-       ذکاتی، محمد سعید (1387): جوانان، بدن و فرهنگ تناسب، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 1.

-       راسخ، کرامت اله؛ مبری، معصومه؛ ماجدی، سیدمسعود (1389): بررسی نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن؛ مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، قصلنامه زن و مطالعات خانواده، دوره 3، شماره 9، صص 57-81.

-       رضایی، احمد؛ اینانلو، مینا؛ فکری، محمد (1389): مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی در بین دختران دانشگاه مازندران، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، دوره 12، شماره 47، صص 141-170.

-       رفعت جاه، مریم؛ سیارپور، فاطمه (1390): عوامل اجتماعی، فرهنگی مؤثر بر بازنمایی هویت از طریق بدن، فصلنامه مطالعات فرهنگ و ارتباطات، دوره 7، شماره 23، صفحه 97-124.

-       ساروخانی، باقر؛ رفعت جاه، مریم (1383): زنان و باز تعریف هویت اجتاعی، فصلنامه جامعه شناسی ایران، سال پنجم، شماره 2(پیاپی 6)، صص 160-133.

-       علمی، محمود؛ باقری زنوز، بهارک (1392): بررسی رابطه پایگاه هویت و مدیریت بدن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدتبریز، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی ایران، دوره دهم، شماره سی و هشتم.

-       فاتحی، ابوالقاسم؛اخلاصی، ابراهیم (1387): مدیریت بدن و رابطه آن با پذیرش اجتماعی بدن، مجله پژوهشی علـوم انسانی دانشگاه اصفهان.

-       فوکو، میشل (1390): پیدایش کلینک، ترجمه یحیی امامی، تهران: انتشارات نقش و نگار.

-       کاستلز، مانوئل (1380): عصر اطلاعات، قدرت، هویت، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، طرح نو جلد 2.

-       گافمن، اورینگ (1392): داغ ننگ (چاره اندیشی برای هویت ضایع شده)، ترجمه مسعود کیانپور، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

-       گافمن، اورینگ (1395): نمود خود در زندگی روزمره، ترجمه مسعود کیانپور، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.

-       گیدنز، آنتونی (1388): جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.

-       منینیگ، فیلیپ (1380): اروینگ گافمن و جامعه شناسی نوین، ثریا کامیار، تهران: انتشارات ثارالله.

-       میلر، آرتور (1382): مرگ فروشنده، ترجمه عطالله نوریان، تهران، نشر قطره.

-       نایبی، هوشنگ و حمید عبداالهیان (1381): تبیین قشربندی اجتماعی، نامة علوم اجتماعی.

-       نیک زاده، محمد (1383): الگوی خرید لباس و هویت، پایان نامه کارشناسی ارشـد، دانـشکده علـوم انـسانی و اجتمـاعی دانشگاه گیلان.

-        Avalos, L., Tylka, T. L., & Wood-Barcalow, N. (2005). The Body Appreciation Scale: Development and psychometric evaluation. Body Image, 2, 285–297.

-        Betz, D. E., Sabik, N. J., & Ramsey, L. R. (2019). Ideal comparisons: Body ideals harm women’s body image through social comparison. Body Image, 29, 100–109.

-        Cohen, E., Bernard, J. Y., Ponty, A., Ndao, A., Amougou, N., & Saïd-Mohamed, R., et al. (2015). Development and validation of the body size scale for assessing body weight perception in african populations. PLoS One, 10(11), e0138983.

-        Cornelissen, P. L., Cornelissen, K. K., Groves, V., McCarty, K., & Tovée, M. J. (2018). View-dependent accuracy in body mass judgements of female bodies. Body Image, 24, 116–123.

-        Fardouly, J., Pinkus, R. T., & Vartanian, L. R. (2017). The impact of appearance comparisons made through social media, traditional media, and in person in women’s everyday lives. Body Image, 20, 31–39.

-        Harmanka, H. (2013). Effects of visual and print media on clothing preferences of Turkish university youth, the Macrotheme Review 2(5), A multidisciplinary journal of global macro trends.

-        Hesse-Biber, S., Leavy, P., Quinn, C. E., & Zoino, J. (2006). The mass marketing of disordered eating and eating disorders: The social psychology of women, thinness, and culture. Women’s Studies International Forum, 29, 208–224.

-        Kim, B., & Kim, Y. (2019). Growing as Social Beings: How Social Media Use for College Sports Is Associated with College Students’ Group Identity and Collective Self-esteem. Computers in Human Behavior.

-        Lisa M. Given (2008). The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods(vol. 2), Sage Publication inc. California. USA.

-        Mann, T. C., & Ferguson, M. J. (2015). Can we undo our first impressions? The role of reinterpretation in reversing implicit evaluation. Journal of Personality and Social Psychology, 108(6), 823–849.

-        Overstreet, N. M., Quinn, D. M., & Agocha, V. B. (2010). Beyond thinness: The influence of a curvaceous body ideal on body dissatisfaction in Black and White women. Sex Roles, 63, 91–103.

-        Pourrajabi, M., Asgharpour Masouleh, A. (2019). The Meaning of Money among Young Students: A Phenomenological Study. Sociological Studies of Youth, 10(33), 93-106.

-        Robinson, R.T. (2003). Cloothing Behavior, Body Cathexis, and Appearance Management of Women Enrolled in a Commercial Weight Loss Program. Partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Clothing and Textiles, Blacksburg,Virginia.

-        Rudd, N A. Lennon, S J. (2000). Body image and apearence management behaviors in college wommen, Clothing and Textile Research Journal, 18(3), pp 152-162, Sage.

-        Swami, V., Frederick, D. A., Aavik, T., Alcalay, L., Allik, J., & Anderson, D., et al. (2010). The attractive female body weight and female body dissatisfaction in 26 countries across 10 world regions: Results of the international body project I. Personality and Social Psychology Bulletin, 36, 309–325.

-        Tovée, M. J., Benson, P. J., Emery, J. L., Mason, S. M., & Cohen-Tovee, E. M. (2003). Measurement of body size and shape perception in eating-disordered and control observers using body-shape software. British Journal of Psychology, 94, 501–516.

-        Van Bavel, J. J., Swencionis, J. K., O’Connor, R. C., & Cunningham, W. A. (2012). Motivated social memory: Belonging needs moderate the own-group bias in face recognition. Journal of Experimental Social Psychology, 48(3), 707–713.

-        Van Dessel, P., Ye, Y., & De Houwer, J. (2018). Changing deep-rooted implicit evaluation in the blink of an eye. Social Psychological and Personality Science, 9, 1–8.

-        Van Eeden, L. M., Newsome, T. M., Crowther, M. S., Dickman, C. R., & Bruskotter, J. (2019). Social identity shapes support for management of wildlife and pests. Biological Conservation, 231, 167–173.

-        Webb, J. B., Vinoski, E. R., Bonar, A. S., Davies, A. E., & Etzel, L. (2017). Fat is fashionable an fit: A comparative content analysis of Fatspiration and Health at Every Size Instagram images. Body Image, 22, 53–64

-        Young, A. I., Ratner, K. G., & Fazio, R. H. (2014). Political attitudes bias mental representation of a presidential candidate’s face. Psychological Science, 25, 503–510.

-        Zhang, C. X., Pearce, P., & Chen, G. (2019). Not losing our collective face: Social identity and Chinese tourists’ reflections on uncivilised behaviour. Tourism Management, 73, 71–82.