بررسی نظریه طلاق حاکم در صورت إعسار متأخر زوج از پرداخت نفقه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 3، دوره 16، شماره 59، خرداد 1399، صفحه 71-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.673322

نویسنده

سیامک جعفرزاده^*

استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه ارومیه

چکیده

در نظام حقوقی اسلام به منظور استحکام نظام خانواده، حقوق و تکالیفی متوجه طرفین عقد می­باشد یکی از این حقوق حق نفقه زن است، موضوعی که در این نوشتار به آن می­پردازیم این است که؛ در إعسار متأخر زوج نسبت به ادای نفقه، مشهور فقها معتقدند که زوجه باید بر این امر صبر کند و حق فسخ و یا طلاق ندارد، این در حالی است که بسیاری از فقها در صورتی که زوج از پرداخت نفقه استنکاف می کنند، حکم به الزام زوج به انفاق و یا طلاق داده اند چه تفاوتی بین این دو مسأله هست که حکم متفاوتی در موردشان صادر شده؟ آیا نتیجه هر دو اینها موجب ضرر و حرج بر زن و محروم ماندن او از حقوق شرعی و قانونی نخواهد شد. در این نوشتار ضمن تبین و تحلیل دیدگاههای مختلف، دیدگاه مشهور مورد نقد قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده که نظریه طلاق حاکم از بقیه نظرات موجه تر و قوی تر است حتی ادلّه ارائه شده برای نظریه فسخ زن و یا حاکم نیز این نتیجه را می دهد.

کلیدواژه‌ها

استنکاف؛ عجز؛ عجز طاری؛ نفقه؛ طلاق؛ فسخ

مراجع

1-     قرآن کریم

2-     ابن براج، قاضى، عبد العزیز(1406 ه‍ ق)، المهذب ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

3-     اردبیلى، احمد بن محمد(بی تا)، زبدة البیان فی أحکام القرآن ، المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، چاپ اول.

4-     اراکى، محمد على(1413ق )، رسالة فی نفقة الزوجة ، مؤسسه در راه حق، قم، چاپ اول.

5-     بحرانى، محمد سند(1429 ق)، سند العروة الوثقى - کتاب النکاح ، مکتبة فدک ، قم، چاپ اول.

6-     بحرانى، آل عصفور، حسین بن محمد( بی تا)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع ، مجمع البحوث العلمیة، قم، چاپ اول.

7-     بحرانى، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم(1405 ه‍ ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

8-     جبل العاملی، زین الدین،(1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام ، مؤسسة المعارف الإسلامیة ، قم ، اول.

9-     حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة ، مؤسسه آل البیت(ع) ، قم.

10-  حلّى، یحیى بن سعید(1405ق)، الجامع للشرائع ، مؤسسة سید الشهداء العلمیة ، قم، چاپ اول.

11-  حلّى، ابن ادریس، محمد بن احمد(1410 ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

12-  حلی( علامه)، حسن بن یوسف(1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

13-  حلی( علامه)، حسن بن یوسف (1413 ه‍ ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

14-  حلّى، مقداد بن عبد اللّه(1404 ه‍ ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع ، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره) ، قم، چاپ اول.

15-  حلّى(فخر المحققین)، محمد بن حسن(1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد ، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.

16-  حلی( محقق)، نجم الدین جعفر بن حسن(1412‍ق)، نکت النهایه ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

17-  حلبى، ابو الصلاح، تقى الدین بن نجم الدین(1403 ه‍ ق)، الکافی فی الفقه ، کتابخانه عمومى امام امیر المؤمنین علیه السلام، اصفهان، چاپ اول.

18-  حلّى، حسین(1415 ق)، بحوث فقهیه،  مؤسسه المنار، قم، چاپ چهارم.

19-  حکیم، سید محسن(1410ق)، منهاج الصالحین ، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اول.

20-  حکیم، محمد سعید طباطبایى،(1415 ه‍ ق)، منهاج الصالحین ، دار الصفوة، بیروت، چاپ اول.

21-  خراسانى، حسین وحید(1428 ه‍ ق)، منهاج الصالحین ، مدرسه امام باقر علیه السلام، قم، چاپ پنجم.

22-  خزائی، احمدرضا(1395)، بررسی فقهی حقوقی نفقه با نشوز زوجه، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره چهل و پنج، پاییز 95،  صفحات50-29.

23-  خوانسارى، احمد بن یوسف(1405 ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع ، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.

24-  خمینى، سید روح اللّه (بی تا)،  تحریر الوسیلة ، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول.

25-  خویى، ابو القاسم(1410ق)، منهاج الصالحین، 28 ، نشر مدینة العلم، قم.

26-  روحانى، سید محمد صادق (1412 ه‍)،  فقه الصادق (ع) ،دار الکتاب - مدرسه امام صادق(ع) ، قم، چاپ اول.

27-  سبزوارى، سید عبد الأعلى( بی تا)، جامع الأحکام الشرعیة ، مؤسسه المنار، قم، چاپ نهم.

28-  سبزواری(محقق)، محمد باقر بن محمد مؤمن(1423ه‍ ق)، کفایة الأحکام ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

29-  سبحانى تبریزى، جعفر(بی تا)، نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء ، قم، چاپ اول.

30-  سیستانى، سید على حسینى(1417 ه‍ ق)، منهاج الصالحین ، دفتر حضرت آیة الله سیستانی، قم، چاپ پنجم.

31-  شبیری زنجانى، سید موسى(1419ق)، کتاب نکاح ، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، قم، چاپ اول.

32-  صافى گلپایگانى، لطف الله (1417ق)، جامع الأحکام ، حضرت معصومه (س) ، قم، چاپ چهارم.

33-  صفایی، سید حسین و امامی، اسد الله(1387)، مختصر حقوق خانواده ، نشر میزان، تهران، چاپ شانزدهم.

34-  طباطبایى، سید على بن محمد (1418 ه‍ ق)،  ریاض المسائل ، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول.

35-  طباطبایى، سید تقى (1426 ه‍ ق)، مبانی منهاج الصالحین ، منشورات قلم الشرق، قم، چاپ اول.

36-  طریحى، فخر الدین(1416ق)، مجمع البحرین ، کتابفروشى مرتضوى، تهران، چاپ سوم.

37-  طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن(1407ق)، تهذیب الأحکام ، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم.

38-  طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.

39-  طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1400 ه‍ ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى ، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم.

40-  فاضل هندى، محمد بن حسن(1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

41-  فیاض کابلى، محمد اسحاق(1426 ه‍ ق)، رساله توضیح المسائل ، انتشارات مجلسى، قم، چاپ اول.

42-  عاملى، محمد بن على(1411 ه‍ ق)‍، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام ، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

43-  کاشانى، محمد محسن (1406 ه‍ ق)، الوافی، کتابخانه امام علی(ع) ، اصفهان، چاپ اول.

44-  کرکى( محقق)، على بن حسین(1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت(ع) ، قم.

45-  گلپایگانى، محمد رضا(1413 ه‍ ق) ، هدایة العباد، دار القرآن الکریم، قم، چاپ اول.

46-  لنکرانى، محمد فاضل موحدى(1421 ه‍ ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - النکاح ، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، قم، چاپ اول.

47-  مغنیه،محمدجواد(1421 ه‍ ق)، فقه الإمام الصادق( ع) ، مؤسسه انصاریان، قم، چاپ دوم.

48-  محقق داماد، مصطفی، (1384)، بررسی فقهی حقوق خانواده ، مرکز نشر علوم اسلامی، 1384، تهران، چاپ دوازدهم.

49-  مفید(شیخ)، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى(1413 ه‍ ق)، أحکام النساء ، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، قم، چاپ اول.

50-  مکارم شیرازى، ناصر(1424 ه‍ ق)، کتاب النکاح ، مدرسه امام على بن ابى طالب (ع) ، قم، چاپ اول.

51-  نجفی، محمد حسن(1404 ه‍ ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام ، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم.

52-  یزدى، سید محمد کاظم (1414ق)، تکملة العروة الوثقى ، کتابفروشى داورى، قم، چاپ اول.

53- یزدى، محمد(1415 ه‍ ق)،  فقه القرآن ، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ اول.