تبیین فقهی قاعده منع جمع تعرض به اصالت سند و ادعای پرداخت

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 4، دوره 16، شماره 59، خرداد 1399، صفحه 89-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.673323

نویسندگان

مهدی حسن زاده^{* 1}؛ ژیلا قهرمانی²

¹دانشگاه قم

²گروه حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

با تقدیم دادخواست نوعی رابطه حقوقی در بین اصحاب دعوا به وجود می­آید. اشخاص در این رابطه حقوقی، گاهی تعرض به اصالت سند را قبل از ادعای پرداخت و گاهی بعد از ادعای پرداخت و یا همزمان با آن مطرح می­­نمایند. قاعده منع جمع تعرض به اصالت سند و ادعای پرداخت ازجمله مباحث مهم و قابل‌تأمل در آیین دادرسی مدنی به شمار می­آید که ذهن هر خواننده را به سمت خود مجذوب می­کند. این قاعده در قسمت ثانوی ماده 228 قانون آیین دادرسی مدنی بیان‌شده است. سؤال پژوهش حاضر این است؛ آیا ازلحاظ فقهی و حقوقی اگر به اصالت سندی قبل از ادعای پرداخت و یا اینکه بعد از ادعای پرداخت و یا همزمان با آن تعرض شود امکان رسیدگی به آن وجود دارد یا خیر؟ با تحقیق و بررسی در منابع فقهی و حقوقی و شناسایی مبانی مشترک و اختصاصی این قاعده؛ نتیجه‌ای که حاصل گردید این است : با توجه به شرایطی می­توان گفت تعرض به اصالت سند قبل از ادعای پرداخت و گاهی بعد از ادعای پرداخت و یا همزمان با آن قابل‌طرح است در غیر این صورت طرح همزمان یا پیاپی این مسائل غیرممکن است. همچنین با مشخص نمودن مبانی برای این قاعده، می­توان مقصود قانون‌گذار را از وضع ماده 228 قانون آیین دادرسی مدنی کشف نمود و به سؤالات مطروحه در این زمینه پاسخ داد. مورد پژوهش بر آن است تا بامطالعه مبانی مسئله در حقوق موضوعه و فقه اسلامی به تبیین فقهی موضوع مارالذکر بپردازد.

کلیدواژه‌ها

اصالت سند- ادعای پرداخت- دفاع شکلی‌‌- دفاع ماهوی-قاعده ی منع جمع

مراجع

1. قرآن کریم
2. قانون آیین دادرسی مدنی
3. قانون مدنی
4. انصاری، مرتضی بن محمدامین، (1415)، مکاسب ، جلد 3، تراث شیخ اعظم،قم،  چاپ اول.
5. انصاری، مرتضی بن محمدامین، (1428)، فرائد الاصول، جلد 3 ، مجمع الفکر الاسلامی، قم ، چاپ نهم.
6. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، (1409)، کفایه الاصول، جلد 2 ، موسسه آل بیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، قم ، چاپ اول
7. آل کاشف الغطاء، محمدحسین، (1359)، تحریرالمجله ، جلد 1، مکتبه النجاح، تهران ، چاپ اول.
8. بهرامی احمدی، حمید، (1377)، سو استفاده از حق مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌های حقوقی ، انتشارات اطلاعات، تهران ، چاپ سوم.
9. بهرامی احمدی، حمید، (1388)، قواعد فقه، جلد 1، دانشگاه امام صادق، تهران، چاپ اول.
10. پیرمحمدی، علی نجات، (1395)، قانون آیین دادرسی مدنی در نظم کنونی ، انتشارات مجد، تهران ، چاپ اول.
11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1386)، ترمینولوژی حقوق ، انتشارات گنج دانش، تهران ، چاپ هجدهم.
12. حاجی پور، مرتضی، «جلوه‌های اصل حسن نیت در فقه امامیه»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 8 و 9، صفحات 94-123(1390).
13. حارث سلیمان فاروقی، (1408)، المعجم القانونی، جلد 1 ، مکتبه لبنان ناشرون، بیروت ، چاپ اول.
14. حر عاملی، محمد بن حسن، (1408)، وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة ، جلد 16، دار احیاء التراث العربی، ، بیروت ، چاپ اول.
15. حلی، نجم الدین جعفربن الحسن (1409)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، جلد 4 ، انتشارات استقلال، تهران ، چاپ دوم.
16. حیاتی، علی عباس، (1390)، آیین دادرسی مدنی، جلد 3، نشر میزان، تهران. چاپ اول.
17. حیدری، سید رائد، (1422)، المقرر فی توضیح منطق المظفر، جلد 3 ، منشورات ذو القربی، قم، چاپ اول.
18. خدابخشی، عبدالله، (1390)، مبانی فقهی و آیین دادرسی مدنی و تاثیرآن در رویه قضایی، جلد 2 ، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ اول.
19. خمینی، روح الله، (1385)، تحریرالوسیله، جلد 2 ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اول.
20. دانش میرکهن،سید رحمت اله و همکاران، «معیار ادای حق در قرض و دین در شرایط افزایش تعهد»، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد واحد بابل، دوره15، شماره 56، صفحات 62-92(1398).
21. دهخدا، علی اکبر، (1373)، فرهنگ لغت دهخدا، جلد 12 ، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، تهران ، چاپ اول.
22. دهخدا، علی‌اکبر، (1364)، فرهنگ لغت‌نامه دهخدا ، جلد 1، موسسه انتشارات، تهران، چاپ اول.
23. زراعت، عباس (1388)، ادلّه اثبات دعوا ، انتشارات قانون‌مدار، تهران ، چاپ اول،
24. السبزواری، هادی بن مهدی، (1417)، شرح منظومة، جلد 1، به کوشش حسن زاده آملی، ناب، تهران، چاپ اول.
25. سجادی سیدجعفر، (1375)، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی ، امیر کبیر، تهران ، چاپ اول.
26. سنهوری، عبدالرزاق احمد، (1409)، الوسیط فی شرح القانون المدنی، جلد 1 ، منشورات الحلبی الحقوقیه، بیروت ، چاپ دوم.
27. شمس، عبدالله، (1392)، ادلّه اثبات دعوای حقوق ماهوی و شکلی، انتشارات دراک، تهران ، چاپ پنجم.
28. شمس، عبدالله، (1392)، آیین دادرسی مدنی، جلد 3 ، انتشارات دراک.، تهران، چاپ بیست و چهارم.
29. طباطبایی یزدی، سید کاظم (1419)، العروه الوثقی، جلد 2 ، موسسه نشر اسلامی، قم ، چاپ اول.
30. طباطبایی، سید علی، (1420)، ریاض المسائل، جلد 11 ، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، قم ، چاپ اول.
31. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387)، المبسوط، جلد 3 ، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران ، چاپ سوم.
32. عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، [بی تا]، الروضه البهیه فی الشرح اللمعه الدمشقیه، جلد 6، تحقیق سید محمد کلانتر ، مطبعه بهمن، قم ، چاپ اول.
33.  عاملى، زین‌الدین بن على، (1413)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 13 ، موسسه معارف الاسلامیه، قم، چاپ اول.
34. عمید، حسن، (1375) فرهنگ عمید، جلد 1 ، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ پنجم.
35. غمامی، مجید، (1386)، آیین دادرسی مدنی و فراملی ، نشر میزان، تهران ، چاپ اول.
36. قافی، حسین، (1393)، اصول فقه کاربردی ، جلد 1، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم ،چاپ یازدهم.
37. کاتوزیان، ناصر «حسن نیت در ایران»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، شماره 3، صفحات 186-167. (1392).
38. کاتوزیان، ناصر، (1382)، اثبات و دلیل اثبات، جلد 1، نشر میزان، تهران، چاپ دوم.
39. کریمی حسین (1365)، موازین قضایی امام خمینی، جلد 1 ، نشر شکوری، قم ، چاپ اول.
40. لطفی، اسدالله، (1391)، مبانی استنباط حقوق اسلامی اصول فقه، جلد 1 ، انتشارات جنگل، تهران چاپ چهارم.
41. متین دفتری، احمد، (1390)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد 2 ، انتشارات مجد، تهران، چاپ سوم.
42. محقق داماد، سید مصطفی، (1388)، قواعد فقه بخش مدنی ، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران ، چاپ بیست و دوم.
43. محمدی، ابوالحسن، (1394)، قواعد فقه ، نشر میزان، تهران ، چاپ چهاردهم.
44. محمدی، علی، (1375)، شرح اصول فقه ، جلد 1، انتشارات دارالفکر، قم، چاپ چهارم.
45. محمودی، فریبا، «اداره ادلّه در دادرسی با رویکرد منع از اطاله دادرسی»، مجله مطالعات حقوقی، شماره 25، صفحات 153-166. (1397).
46. مدنی، جلال‌الدین، (1384)، ادلّه­ی اثبات دعوی ، انتشارات پایدار، تهران ، چاپ پنجم.
47. مصطفوی، سید کاظم، (1390)، قواعد فقه، ، جلد 2ترجمه، عزیز اله فهیمی ، انتشارات میزان، تهران، چاپ اول.
48. مصطفوی، سید کاظم، (1390)، قواعد فقه، ترجمه، عزیز اله فهیمی، جلد 1، انتشارات میزان، تهران، چاپ اول.
49. مظفر، محمدرضا (1379)، اصول فقه، ترجمه علیرضا هدایی، جلد 2 ، انتشارات حکمت، تهران، چاپ چهارم.
50. مظفر، محمدرضا، (1371)، اصول فقه، ترجمه، علیرضا هدایی، جلد 1 ، انتشارات حکمت، تهران، چاپ دوم.
51. معین، محمد، (1364)، فرهنگ معین ، ناشر زرین، جلد 1. ، تهران،چاپ ششم.
52. مغنیه، محمدجواد، (1379)، فقه الامام جعفرالصادق، جلد 5 ، نشر انصاریان، تهران ، چاپ اول.
53. موسوی بجنوردی، سید حسن، (1377)، قواعد الفقهیه، جلد 2، چاپ محمد مهریزی، قم، چاپ اول.
54. موسوی بجنوردی، سید حسن، (1377)، قواعد الفقهیه ، جلد 3، چاپ محمد مهریزی، قم ، چاپ اول.
55. مهاجری، علی، (1389)، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، جلد 2 ، انتشارات فکر سازان، تهران، چاپ دوم.
56. میرزای قمی، ابوالقاسم محمد بن حسن (1378)، قوانین الاصول، جلد 1 ، مکتبه العلمیه الاسلامیه، تهران ، چاپ دوم.
57. نجفی الجواهری، محمدحسن (1262)، جواهرالکلام ، جلد 35، دار احیاء التراث العربی، بیروت ، چاپ هفتم.
58. نجفی الجواهری، محمدحسن (1262)، جواهرالکلام، جلد 40 ، دار احیاء التراث العربی، بیروت ، چاپ هفتم.
59. نراقی، احمد، (1408)، عوائد الایام، جلد 1 ، منشورات مکتبه بصیری، قم ، چاپ سوم.
60. نوری طبرسی، حسین، (1408)، مستدرک الوسائل، جلد 16 ، دار احیاء التراث العربی، بیروت ، چاپ دوم.
61. هاشمی شاهرودی، محمود، (1363)، بحوث فی الاعلم الاصول ، جلد2 ، مجمع العلمیه شهید صدر، قم، چاپ اول.