فرایند ورود اسلام به همدان در قرن اول هجری

فصلنامه تاریخ

مقاله 1، دوره 15، شماره 56، خرداد 1399، صفحه 7-21   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

بهروز صادقی سیاح¹؛ حسن شادپور^{* 2}؛ محبوبه اسماعیلی³

¹دانشجوی دکترای تاریخ ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران

²گروه تاریخ ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران

³گروه تاریخ ، واحد شاهرود ،دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران

چکیده

همدان به عنوان یکی از کهن ترین شهرهای ایران، و مرکز حکومت مادها، که بی شک از دوران هخامنشیان بر حسب وضع جغرافیایی، در اندیشه مردم، مقام «دل ایران» را احراز کرده بود. در اواخر عهد ساسانیان به آسانی در معرض تاخت و تاز قرار گرفته و با فتح آن به دست مسلمانان، دین اسلام به این شهر راه یافت. این پژوهش تلاش می کند به فرایند ورود اختیاری یا اجباری اسلام به شهر همدان بپردازد و درصدد است از یک‌سو نظریه پذیرش اجباری اسلام توسط مردم همدان را رد نماید و از سوی دیگر ایدۀ پذیرش آسان و از سر آگاهی اسلام از سوی همدانی‌ها را نقد کند. در این پژوهش موارد زیر بررسی‌شده است: الف) مردم همدان مقاومت‌های سختی در برابر عرب‌ها از خود نشان دادند، لیکن این بدان معنا نیست که اسلام نیز به‌زور و اکراه وارد فرهنگ همدان شده است. ب) اسلام پذیریِ همدانی‌ها در همه‌جا از سر منطق و تأمل و تفکر نبوده است بلکه عوامل دیگر روانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز در اسلام پذیری آن‌ها مؤثر بوده است. ج) پذیرش اسلام ضرورتاً به معنای پذیرش فرهنگ عربی نبوده است، بلکه هسته اسلام به‌صورت متن (قرآن) در میان همدانی‌ها، رسوخ کرد و آن‌ها توانستند این متن وحیانی را، فهم کنند و سرانجام آن را متناسب با داشته‌های انسانی خود درآمیخته و به حقیقت آسمانی اسلام، عینیت فرهنگی ببخشند.

کلیدواژه‌ها

اسلام پذیری؛ فرهنگ؛ ساسانیان؛ عرب‌ها؛ همدان

مراجع