نسیم وحی در دیوان بلند اقبال

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 8، دوره 11، شماره 41، خرداد 1399، صفحه 145-163   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی چوبینه¹؛ محمد شفیعی²؛ نواز الله فرهادی³

¹دانشجوی دکترا، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

²استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

³استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، شیراز، ایران

چکیده

اعجاز قرآن کریم، جذابیت، فصاحت و بلاغت و منحصر به فرد بودن آن موجب شده است که شاعران، جهت عمق بخشیدن و غنای اشعار خود به قرآن روی آورند، بزرگ‌ترین شاعران به شیوه‌های مختلف از این کتاب آسمانی استفاده کرده‌اند که این امر موجب ماندگاری اشعار آن‌ها شده است. در این بین میرزا سید رضی مستوفی، متخلص به بلند اقبال یکی از شاعران گمنام آیینی معاصر توانسته است با خوشه چینی از قرآن کریم، اثری ماندگار را در قالب زیبای شعر بیافریند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیر پذیری اشعار بلند اقبال از آیه‌های قرآن پرداخته شده که در مواردی مستقیماً از یک واژه قرآنی یا بخشی از یک آیه اقتباس کرده و در برخی موارد به صورت تلمیحی به آیات قرآن اشاره نموده و در مواردی هم به صنعت ترجمه روی آورده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تجلی قرآن در دیوان شاعر به شکل‌های مختلف، بیانگر تسلط شاعر بر قرآن می‌باشد و کم‌تر صفحه‌ای از دیوان شاعر را می‌توان یافت که کلام وحی در آن ظهور نداشته باشد.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ پیامبران؛ آیه؛ بلند اقبال؛ اقتباس

مراجع

قرآن کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای.

ابراهیمی، مهدی. 1384ش، نسیم وحی در مثنوی عشق، تهران: مؤسسه فرهنگی طه.

بحرانی، هشام بن سلیمان. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.

بلند اقبال، میرزا سید رضی مستوفی. 1385ش، دیوان شعر، با مقدمه منصور رستگار فسایی، شیراز: دریای نور.

داور، مفید بن محمد نبی. 1386ش، مرآة الفصاحة، به تصحیح دکتر طاووسی، شیراز: انتشارات نوید.

دیوان بیگی شیرازی، سید احمد. 1382ش، حدیقة الشعراء، به تصحیح دکتر عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات زرین.

رکن زاده، آدمیت. 1383ش، دانشمندان و سخن سرایان فارس، تهران: زرین.

رنجبر، احمد. 1385ش، بدیع، تهران: اساطیر.

شمس المعالی، محمد حسین. 1377ش، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، با مقدمه جلیل تجلیل، تبریز: احرار.

شمیسا، سیروس. 1383ش، نگاهی تازه به بدیع، تهران: انتشارات فردوس.

طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، گروه مترجمان، تهران: فراهانی.

فسایی، میرزا حسن. 1386ش، فارسنامه ناصری، به تصحیح دکتر منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.

قرائتی، محسن. 1383ش،تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

قرشی، علی اکبر. 1377ش،احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

معین، محمد. 1388ش، فرهنگ فارسی، تهران: اشجع.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش،تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

میبدی، احمد بن محمد. 1352ش، تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید، خلاصه برداری، حبیب آموزگار، تهران: اقبال.

هاشمی، احمد. 1388ش، جواهر البلاغه، مترجم: حسن عرفان، قم: بلاغت.

همایی، جلال الدین. 1389ش، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: مهارت.

 

مقالات

چریکی، الهام. 1395ش، «فضائل و رذایل اخلاقی در دیوان میرزا سید رضی متخلص به بلند اقبال»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران.

حجت، محمد و جلال ایرانمنش. 1397ش، «جلوه‌های عینی قرآن کریم در اشعار صائب تبریزی»، مجله علمی پژوهشی فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، شماره 34، صص221-237.

دهبزرگی، شیوا. 1394ش، «بررسی اشعار، صنایع بدیعی و... در دیوان میرزا سید رضی متخلص به بلند اقبال»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران.

ذوالفقاری، محسن و حجت الله امید علی. 1396ش، «تحلیل کارکردهای آیات قرآن در اشعار شاه نعمت الله ولی»، مجله علمی پژوهشی پژوهش‌های ادبی قرآنی، سال پنجم، شماره اول، صص151-171.

محمدی، هاشم. 1386ش، «بلند اقبال شیرازی شاعری هنرمند و خردورز»، مجله نامه پارسی، سال دوازدهم، شماره اول و دوم، صص191-197.