فمینیسم؛ مبانی ایجابی یا سلبی در قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 1، دوره 11، شماره 42، تیر 1399، صفحه 9-34   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد علی رازقی¹؛ مرتضی براتی²؛ داوود داداش نژاد²

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

²استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

چکیده

فمینیسم جنبشی علیه سلطه حداکثری مردان در جامعه است. فعالین حقوق زنان (فمنیست‌ها) باور دارند که جنسیت در زندگی انسان‌ها نباید عاملی تعیین‌کننده برای جایگاه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن‌ها باشد، زیرا باور دارند زن و مرد باید از حقوق برابری در زمینه‌های مختلف برخوردار باشند و به برابری جنسیتی معتقدند. اکنون این پژوهش بر آن است تا به این مهم برسد که قرآن کریم و عقاید اسلامی باورهای فمینیسم را تا چه اندازه باور دارد. در آموزه‌های اسلامی شاهد این موضوع هستیم که دین اسلام بی‌نهایت به جایگاه زنان بها داده، اما این موضوع به معنای پذیرش مطلق برابری و اندیشه‌های فمینیسم نیست. نگارنده در این مقاله بعد از آوردن مبانی اسلامی در رابطه با حقوق زنان و نقد و بررسی آن؛ به این نتیجه می‌رسد که دین اسلام به جای «مساوات» که شالوده اندیشه فمینیستی را تشکیل می‌دهد به دنبال «عدالت استحقاقی» است تا وظایف بنیادین زن را به او آموزش و بر این باوراست که؛ رسیدن به عدالت مذکور موجب سعادت خانواده و در نهایت جامعه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

فمینیسم؛ زن؛ حقوق؛ رویکرد مساواتی؛ برابری

مراجع

ابن بابویه، ابو جعفر محمد. بی‌تا، علل الشرائع، چاپ دوم، بیروت: انتشارات دار احیاء التراث العربی.

حر العاملی، محمد بن ‌الحسن. 1416ق، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ سوم، قم: مؤسسه آل‌البیت قم.

دﻻﭘﻮرﺗﺎ، دوﻧﺎﺗﻼ. 1383ش، مقدمه‌ای بر جنبش‌های اجتماعی، ترجمه محمد علی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.

زریاب، عباس. 1385ش، لذت فلسفه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

سیوطی، عبدالرحمان ابن ابی‌بکر. 1429ق، جامع الصغیر من حدیث البشیر النذیر، جلد سوم، بیروت: انتشارات دار الفکر.

طباطبائی، سیدمحمدحسین. 1391ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.

فضل الله، محمد حسین. بی‌تا، مفاهیم اسلامیه، چاپ سوم، قم: انتشارات دار الاضواء.

کارل، الکسیس. 1390ش، انسان موجودی ناشناخته، ترجمه دکتر پرویز دبیری، بی جا: انتشارات مهر افروز.

لوکس، استیون. 1378ش، قدرت: نگرش رادیکال، عماد افروغ، تهران: رسا.

متقی هندی، احمد بن حسین. 1413ق، کنز العمال، بیروت: مؤسسه الرساله.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.

مشیری‌زاده، حمیرا. 1382ش، از جنبش تا نظریه اجتماعی، تهران: انتشارات شیرازه.

مطهری، سید مرتضی. 1390ش، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ پنجاه و نهم، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی. 1374ش، مجموعه آثار، چاپ ششم، تهران: انتشارات صدرا.

میشل، آندره. 1376ش، پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه محمّدجعفر پوینده، تهران: نگاه.

نوری، یحیی. 1374ش، حقوق زن در اسلام و جهان، تهران: انتشارات فراهانی.

هام، مگی و سارا گمبل‌. 1382ش، فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه فیروزه مهاجر و دیگران، تهران: انتشارات توسعه.

کتب انگلیسی

Beasley, Chris (1999). What is Feminism?. New York: Sage.

Bissi Anna (1997), Psychology of Lesbianism, L’osservator Romano, Paris.

Deirdre Bair, Simone de Beauvoir, Fayard, Paris, (1990).

Hawkesworth, Mary E. (2006). Globalization and Feminist Activism. Rowman & Littlefield.

Lockwood, Bert B(2006) Women's Rights: A "Human Rights Quarterly" Reader (Johns Hopkins University Press.

Mohanty, C. Under, (1984) Western Eyes: Feminism and Colonial Discourses, “Boundary.

 

مقالات

بهشتی، سعید و مریم احمدی نیا. 1385ش، «تبیین نظریه تربیتی فمینیسم و نقد آن از منظر تعلیم و تربیت اسلامی»، دو فصلنامه تربیت اسلامی، شماره سوم.

رضوانی، محسن. 1387ش، «فمینیسم»، مجله معرفت، شماره 2.