کاربست قرآن و عقل در باب هدف نهایی زندگی از دیدگاه حکمت متعالیه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 5، دوره 11، شماره 42، تیر 1399، صفحه 93-123   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ایوب مباشری¹؛ محمد رضا ضمیری²؛ محمدصادق جمشیدی راد³؛ حسن مهدی فر⁴

¹عضو هیأت علمی(مربی)، واحد سروستان، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران

²عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور واحد قم، دانشیار دانشگاه پیام نور

³عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب

⁴عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور واحد نقده

چکیده

شناخت هدف و خواسته نهایی در زندگی، اهمیت فراوانی در معنا و سبک زندگی دارد. برای شناخت بهترین هدف نهایی برای زندگی می‌توان از استدلال‌های عقلی، قرآن و شهود استفاده نمود. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی در منابع کتابخانه‌ای بود که یکی از برهان‌های عقلی را بررسی نمودیم که صبغه روان‌شناختی داشت و از گزاره‌های قرآنی به عنوان تکمیل و تایید بهره‌مند شدیم؛ بدین صورت که با توجه به مبانی فلسفی صدرا بدین نتیجه رسیدیم که جهان غایتمند بوده و خدای تعالی هم مبدأ المبادی است و هم غایت الغایات؛ اگر هدف(هدف‌های) نهایی ما در(از) زندگی، قرب الهی و معرفت عمیق خدا نباشد و تنها خواسته‌های مادی باشد، خواه ناخواه در زندگی دنیوی حداقل با سه مشکل اساسی احساس ناکامی و محرومیت، احساس عدم امنیت و احساس دلزدگی روبه‌رو خواهیم شد؛ پس باید خواسته‌ای داشته باشیم که در دسترس، پایدار و فناناپذیر و نامحدود باشد.

کلیدواژه‌ها

هدف نهایی زندگی؛ قرآن؛ عقل؛ ملاصدرا

مراجع

قرآن کریم.

ابن طاووس، علی بن موسی. 1411ق، منهج الدعوات، قم: انتشارات دار الذخائر.

بحرانی، حسن بن شعبه. 1404ق، تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

جوادی آملی، عبدالله. 1375ش، رحیق مختوم(شرح حکمت متعالیه)، قم: نشر اسراء.

حر عاملی، محمد بن حسن. 1409ق، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل بیت.

دهخدا، علی اکبر. 1373ش، لغتنامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

سید رضی، محمد بن حسین. بی تا، نهج البلاغه(خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های امیرالمؤمنین)، قم: انتشارات دار الهجره.

شیخ طوسی، محمد بن حسن. 1411ق، مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.

صدر المتألّهین، محمّد بن ابراهیم. 1313ش، شرح الهدایة الأثیریة، چاپ سنگی، بی جا: بی نا.

صدر المتألّهین، محمّد بن ابراهیم. 1366ش(الف)، تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم: انتشارات بیدار.

صدر المتألّهین، محمّد بن ابراهیم. 1366ش(ب)، شرح اصول کافی، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

صدر المتألّهین، محمّد بن ابراهیم. 1382ش، تعلیقه و شرح بر الهیات شفا، تصحیح دکتر نجفعلی حبیبی به اشراف استاد سید محمد خامنه‌ای، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

صدر المتألّهین، محمّد بن ابراهیم. 1419ق،الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة(مشهور به اسفار)، چاپ پنجم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

صدر المتألّهین، محمّد بن ابراهیم. بی تا، المبدأ والمعاد، قم: دار الکتب اسلامیه.

صدوق، محمد بن علی. 1413ق، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

طباطبایی، محمدحسین. 1363ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی قم: دفتر انتشارات اسلامی.

فرامرز قراملکی، احد. 1380ش، روش شناسی مطالعات دینی، چاپ اول، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

فعالی، محمدتقی. 1379ش، درآمدی بر معرفت‏شناسی معاصر و دینی، چاپ دوم، قم: انتشارات معارف.

کراجگی، ابوالفتح. 1410ق، کنز الفوائد، قم: انتشارات دار الذخائر.

کلینی، محمّد بن یعقوب. 1365ش، الکافى، هشت جلد، تهران: دار الکتب اسلامیه.

مجلسی، محمد باقر. 1404ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفا.

مصباح یزدی، محمد تقی. 1372ش، آموزش فلسفه، جلد دو، چاپ پنجم، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تیلیغات اسلامی.

نوری، حسین بن محمد تقی. 1408ق، مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل بیت.

 

مقالات

اشتیاقی راد، نسرین. 1398ش، «مفهوم حکیم و تأثیر آن در زندگی با بهره‌گیری از آیات و روایات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، ش 37، صص 229-253.

فارسی نژاد، علیرضا. 1395ش، «هدف‌داری آفرینش از منظر قرآن کریم و حکمت متعالیه»، عقل و دین، ش 15، صص 91-120.