تحلیل اثر کاهش فضاهای سبز شهری بر تغییرات دما و رطوبت نسبی (مطالعه موردی: شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 53، بهمن 1399، صفحه 1103-1118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

روح اله اوجی^{* 1}؛ اسماعیل آقائی زاده²؛ مهرنوش میرابی مقدم³

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

امروزه شهرهای جهان به علت رشد شهرنشینی و کاهش فضاهای سبز شهری، با افزایش جزیره حرارتی و کاهش آسایش اقلیمی ساکنان مواجه هستند. در این پژوهش روند تغییرات فضای سبز، رطوبت نسبی و دماهای فَرین در شهر رشت، طی دوره آماری (1964-2013) بررسی شد. جهت انجام این بررسی، از تصاویر ماهواره‎ای لندست 5 و همچنین داده‎های روزانه رطوبت نسبی و دمای فَرین ایستگاه سینوپتیک رشت استفاده شد. برای سنجش تغییرات، از شاخص سبزینگی، شاخص‎های فَرین دما و همچنین برآوردگر شیب سن استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که مجموع فضای سبز شهر رشت از حدود 7255 هکتار به 5990 هکتار و فضای سبز پرتراکم از 2855 هکتار به 788 هکتار کاهش یافته است. همچنین، شاخص‎های دامنه دمایی، روزهای یخبندان و شب‎های سرد با اطمینان 99 درصد کاهش یافته‎اند. درحالیکه شاخص‎های شب‎های حاره‌ای، بیشترین دمای کمینه، روزهای گرم رشت با اطمینان 99 درصد و همچنین رطوبت نسبی حداکثر آن با اطمینان 95 درصد افزایش پیدا کرده‎اند. همچنین روند تغییرات پارامترهای اقلیمی با تغییرات فضای سبز هم‎راستا بوده و تغییرات آنها طی سه دهه متوالی تشدید شده است، به نحوی که با دو برابر شدن جمعیت، میزان فضای سبز شهر به حدود یک‎سوم مقدار اولیه کاهش یافته و شاخص‎هایی نظیر دامنه دمایی و روزهای یخبندان به ترتیب در حدود 4 درجه سانتی‎گراد و 35 روز نسبت به اوایل دوره کاهش پیدا کرده‎اند. به نظر می‎رسد توسعه پوشش درختی جهت کاهش اثرات جزیره حرارتی شهر و گرمایش‎جهانی در راستای توسعه پایدار، ضروری است و باید در برنامه‎ریزی‎های آتی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

فضای سبز شهری؛ دماهای فرین؛ رطوبت نسبی؛ رشت

مراجع

Aadashi Roudbari, A., Aliabadi, K. (2017). The Role of Geographic Components on the Temperature Dispersion at Urban Area Using Remote Sensing Techniques Case Study of Mashhad City. Geographical Planning of Space, 7(24), 131-142.

Aghili Nasab, S.Z., Mohammadzade M., Salman Mahini A.R., and Zarei H. (1391). Green space location in the control and improvement of urban climate change. Second Conference on Environmental Planning and Management.

Alavipanah, S., Hashemi Darrehbadami, S., Kazemzadeh, A. (2015). Spatial- Temporal Analysis of Urban Heat- Island of Mashhad City due to Land Use/ Cover Change and Expansion. Geographical Urban Planning Research (GUPR), 3(1), 1-17. doi: 10.22059/jurbangeo.2015.54436

Ataei, H., and Fanaei, R. (2014). The Survey of Series temperature changes trend at the city of Shiraz in relation to urban development planning. , 4(15), 57-76.

Choudhury, M. R., and Das, S. (2016). Potential Role of Landsat Satellite Data for the Evaluation of Land Surface Temperature and Assessment of Urban Environment. National Institute of Urban Affairs (NIUA). Environment and Urbanization Asia. SAGE Publications. 7(1) 55–75.  DOI: 10.1177/0975425315619721

Doick, K., and Hutchings, T. (2013). Air temperature regulation by urban trees and green infrastructure. Research Note. Forest Research. ISBN: 978-0-85538-878-2

Esmailpour, N. And Azizpour, M. (2009). Change of agricultural land use and relative increase of temperature in Yazd due to its rapid growth. Geography and Regional Development. 7(12), 54-37.

Grover, A., and Singh, R.B. (2016). Monitoring Spatial Patterns of Land Surface Temperature and Urban Heat Island for Sustainable Megacity: A Case Study of Mumbai, India, Using Landsat TM Data. National Institute of Urban Affairs (NIUA). Environment and Urbanization Asia. SAGE Publications. 7(1) 38–54. DOI: 10.1177/0975425315619722

Kavosh Consulting Engineers. (2007). Master Plan of Rasht City. Department of Housing and Urban Development of Guilan Province. 2.

Liu, L., and Zhang, Y. (2011). Urban heat island analysis using the Landsat TM data and ASTER data: A case study in Hong Kong. Remote Sensing, 3(7), 1535-1552.

Mirabimoghadam, M. (2017). Measurement of green space of residential complex with emphasis on urban landscape ecology approach (Case study: Rasht city)., Aghaeizadeh E., University of Guilan, Guilan, Iran.

 Pohlert, T. (2018). Trend: Non-Parametric Trend Tests and Change-Point Detection. R package version 1.1.0.  https://CRAN.R-project.org/package=trend

Rezaei, P. And Abed, H. (2010). Investigation of minimum temperature trend of Rasht synoptic station with emphasis on freezing period. Geography and environmental studies. 2, 48-39.

Saadatabadi, A.R., And Azadi, M. (2005). Study of changes in temperature and wind fields in Tehran Megapolis due to Urbanization. Geographical Researches Quarterly Journal. 20(1), 188-171.

Shams, Sh., and Mousavi Baygi, M. 1393. The Investigation of Mashhad Extremum Temperature in Different Scales. Journal of Water and Soil. 28(1), 60-46.

Sobrinoa, J., A.; Jime´nez-Mun˜oza, J., C.; Paolini, L. (2004). Land surface temperature retrieval from LANDSAT TM 5. Remote Sensing of Environment 90. 434 – 440. doi:10.1016/j.rse.2004.02.003

World Bank. (2010). Cities and Climate Change: An Urgent Agenda. Urban development series. Knowledge papers no. 10. Washington, DC. © World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/17381 License: CC BY 3.0 IGO.

Xu, H.; Chen, Y.; Dan, S.; and Qiu, W. (2011). Spatial and temporal analysis of urban heat Island effects in Chengdu City by remote sensing. In Geoinformatics, 19th International Conference on (pp. 1-5). IEEE.

Yang, C.; He, X.; Wang, R.; Yan, F.; Yu, L.; Bu, K.; Yang, J.; Chang, L.; and Zhang, S. (2017). The Effect of Urban Green Spaces on the Urban Thermal Environment and Its Seasonal Variations. Forests. 8, 153. doi:10.3390/f8050153

Zhang, Z.; Alexander, L.; Hegerl, G.C.; Jones, P.; Tank, A.K.; Peterson, T.C.; Trewin, B.; and Zwiers., F.W. (2011). Indices for monitoring changes in extremes based on daily temperature and precipitation data. WIREs Clim Change. doi: 10.1002/wcc.147

Zohrabi, N., Massah Bavani, A., Goodarzi, E., Heidarnejad, M. (2016) Identify Trend in the Annual Temperature and Precipitation in Karkheh River Basin. Wetland Ecobiology. 8 (2), 5-22.