فرآیند سیاست خارجی سه‏ وجهی مبتنی بر خص م‏بودگی دونالد ترامپ در قبال جمهوری اسلامی ایران

فصلنامه مطالعات روابط بین الملل

مقاله 6، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 49، خرداد 1399، صفحه 179-211   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حمید احمدی نژاد^{* 1}؛ محمدعلی بصیری²

¹دانشجوی دکتری گروه روابط بین‏ الملل، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

²دانشیار عضو هیات علمی گروه روابط بین ‏الملل، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

منطق حاکم بر رویکرد آمریکا نسبت به ایران از زمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی کم‏ و بیش قابل پیش ‏بینی بوده، اما با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ این منطق رفتاری از سوی آمریکا به شدت غیرقابل پیش‏ بینی شده است. فهم درست این رویکرد جدید که می‏توان آن را به نوعی گرایش به جنگ سرد علیه ایران از سوی ترامپ تلقی کرد نیازمند نگرش به آن از لنز تعامل بین هویت و سیاست است. به این معنا که غیریت‏ سازی از ایران به عنوان دشمن هویتی آمریکا زمینه‏ نگرش حد اعلای خصم‏ بودگی ترامپ نسبت به ایران را به وجود آورده است. لذا سوال اصلی این مقاله آن است که سیاست خارجی ترامپ نسبت به ایران در چه قالبی و براساس چه راهبردهایی شکل گرفته است؟ یافته‏ های پژوهش حاکی از آن است که نگرش سیاست خارجی ترامپ به ایران متاثر از عامل هویتی در قالب تهدید هستی‏ شناختی و مبتنی بر یک راهبرد سه‏ وجهی شامل غیریت‏ سازی، مقوله‏ بندی و انکار می‏ باشد.

کلیدواژه‌ها

سیاست خارجی ترامپ؛ غیریت‏سازی؛ هویت؛ خصم‏بودگی؛ جمهوری اسلامی ایران

مراجع

• پرتو، امین (1397). «راهبرد کلان آمریکا در دوره ترامپ: درس‏هایی برای ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیست و یکم، شماره81.
• ادبار، کورنلیوس (1395). ترامپ، اتحادیه اروپا و سیاست ایران: مسیرهای چندگانه پیش‏رو، ترجمه محسن محمودی و جواد عرب یارمحمدی، تهران: مرکز بررسی‏های استراتژیک ریاست جمهوری.
• آرین‏منش، محمد، جوانشیری، احمد و مدیرشانه‏چی، محمد (1397). «ایران و آمریکا از هم‏راستایی تا تعارض ملت و دولت»، مجله پژوهش ملل، دوره چهارم، شماره 37.
• آزادی، افشین؛ ترابی، محمد و حیدرپور، ماشاءالله (1399). «جمهوری اسلامی ایران و فضای مجازی؛ راهکارهایی برای حل چالش‌ها»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال ششم، شماره 3، صص 147-178.
• ازغندی، علیرضا و جهانگیری، سعید (1397). «واکاوی سیاست خارجی دونالد ترامپ در خاورمیانه و چالش‏های پیش روی آن(ابعاد و رویکردها)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال دوم، شماره 5، بهار.
• استیل، برنت جی (1392). امنیت هستی‏شناختی در روابط بین‏الملل، ترجمه سیدجلال دهقانی و دیگران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
• اسلامی، سعید (1397). «بررسی نقش استعاره‏ها در زبان‏شناسی سیاسی دانلد ترامپ»، فصلنامه رهیافت‏های سیاسی و بین‏المللی، دوره دهم، شماره2(پیاپی56).
• افضلی، توحید و موسوی، سیدمحمدعلی (1395). «تحلیل سازه‏انگارانه مبانی هویتی سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قبال پرونده هسته‏ای ایران»، فصلنامه علوم سیاسی، سال نوزدهم، شماره75.
• امیدی، علی و زارع، وجیهه (1390). «بنیان‏های فرهنگی- هویتی رویارویی آمریکا با اسلام‏گرایی»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال پنجم، شماره14.
• امیدی، علی، طالعی‏حور، رهبر و بصیری، محمدعلی (1395). «عوامل هویتی تعارض در روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، شماره45.
• امینیان، بهادر (1396). «به‏کارگیری زور به عنوان ابزار سیاست خارجی آمریکا، معضل فراروی ترامپ»، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و پنجم، شماره99.
• بابائی، مرتضی، محمدی، مجید و لشکریان، حمیدرضا (1398). «مدل‏سازی و تحلیل استراتژیک نبرد بین ایلات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران با استفاده از رویکرد نظریه بازی در حالت غیرهمکارانه»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، انتشار انلاین (30/1/98)، قابل دسترس در: http://sspp.iranjournals.ir/article_34929.html )دستیابی3/2/98).
• باقری، زهرا و دیگران (1397). «تغییر و تداوم در سیاست خاورمیانه‏ای آمریکا از سال 2017-2001»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چهرادهم، شماره43.
• پژوهشکده مطالعات راهبردی (1396). «راهبرد دولت ترامپ و پاداستراتژی ایران»، مجله دیده‏بان امنیت ملی، شماره67.
• پوستین‏چی، زهره (1397). «منطقه‏گرایی جدید و الگوی امنیت‏سازی ترامپ در آسیای جنوب غربی»، فصلنامه ژئوپلتیک، سال چهاردهم، شماره3.
• ترک‏شوند، عابدین و قورجیلی، حامد. (1392). «تقابل هسته‏ای ایران و آمریکا از منظر رویکرد سازه‏انگاری»، فصلنامه پژوهشهای سیاسی، سال سوم، شماره6.
• جانسیز، احمد (1391). «هویت‏گرایی در سیاست خارجی آمریکا و تاثیر آن بر برنامه هسته‏ای ایران(2008-2001)»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره اول، شماره2.
• جعفری، علی‏اکبر (1392). «قدرت هوشمند و براندازی جمهوری اسلامی ایران؛ خیز تدریجی آمریکا برای مقابله سیستمی با ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره دوم، شماره 3.
• جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). «راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 8، صص 65-89.
• حاتم‏زاده، عزیزالله (1397). «میزان همراهی افکارعمومی آمریکا با سیاست‏های ترامپ در قبال ایران»، مجله دیده‏بان امنیت ملی، شماره 76.
• حاجی‏نجار، عباس (27/7/97). «تصویرسازی‏های غلط دشمن و واقعیت‏های ایران»، روزنامه جوان، قابل دسترس در: https://www.Javann.ir/003uka (دستیابی10/12/97).
• حبیبی، حمید و محمدی الموتی، محسن (1396). «رویارویی آمریکا و ایران؛ هستی ‏شناسانه یا رفتارشناسانه»، فصلنامه پژوهش‏های دفاعی امنیتی اسلام، سال سوم، شماره 4.
• دلاورپور اقدام، مصطفی و دهقانی‏فیروزآبادی، سیدجلال (1396). «دیپلماسی نومحافظه‏کاران کنگره آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران(2016-2009)»، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، سال هفتم، شماره1.
• دیپلماسی ایرانی (30/2/98). «ترامپ: کسی نیستم که با ایران وارد جنگ شوم»، قابل دسترس در: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1983560/ (دستیابی16/3/98).
• ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2، صص 127-154.
• رستمی، فرزاد و غلامی حسن‏آبادی، مسلم (1394). «امنیت هستی‏شناختی و استمرار مناقشه هسته‏ای ایران و غرب»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره چهارم، شماره1.
• رسولی‏ثانی‏آبادی، الهام (1390). «هویت انقلابی- اسلامی نظام جمهوری اسلامی ایران در گفتمان‏های مختلف سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و پنجم، شماره 1.
• زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29، صص 187-206.
• سمیعی‏اصفهانی، علیرضا و فتحی‏مظفری، عبدالرضا (1391). «نقش و جایگاه قدرت نرم در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، مجله مطالعات خاورمیانه، شماره70.
• قنبرلو، عبداله (1397). «مبنای نظری تحریم‏های مربوط به برنامه هسته‏ای ایران: مقایسه دیپلماسی دولت‏های ترامپ و اوباما»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیست ویکم، شماره 2.
• کاظمی، پریسا و بشیری، اکبر (1398). «سازوکارهای تضمین حقوق بنیادین بشر در نظام حقوقی عمومی ایران»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، دوره 8، شماره 16، بهار و تابستان، صص 140-119.
• محمدزاده ابراهیمی، فرزاد، ملکی، محمدرضا و وثوقی، سعید (1396). «دونالد ترامپ و میراث سیاست واقع‏گرایانه اوباما در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره ششم، شماره2.
• مسعوی، حیدرعلی (1397). «فرهنگ راهبردی آمریکا و امنیتی‏سازی مجدد ایران در دوره ترامپ»، فصلنامه امنیت‏پژوهی، سال هفدهم، شماره61.
• موسوی‏شفائی، سیدمسعود و منفرد، قاسم (1398). «نئوجکسونیسم؛ الگوی سیاست خارجی آمریکا در دوران دونالد ترامپ». فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پانزدهم، شماره1.
• نیک‏منش، رضا (1396). «تاثیر استراتژی جدید آمریکا بر موقعیت منطقه‏ای ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال هیجدم، شماره3.
• ونت، الکساندر (1384). نظریه اجتماعی سیاست بین‏الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.
• یزدان فام، محمود (1395)الف. «شناخت و راهبرد؛ نگاهی به سیاست خارجی دولت ترامپ»، مجله دیده‏بان امنیت ملی، شماره59.
• یزدان فام، محمود (1396). «راهبرد دولت ترامپ در مورد ایران؛ اهداف و سازوکارها»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره75.
• یزدان‏فام، محمد (1390). «دگرگونی در نظریه‏ها و مفهوم امنیت بین‏المللی»، در: تحول مفاهیم در روابط بین‏الملل، حمیرا مشیرزاده و نبی‏اله ابراهیمی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
• یزدان‏فام، محمود (1395)ب. «سیاست خارجی ترامپ و جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نوزدهم، شماره4.
• Alper, Alexandra. (15 September 2019). "U.S. blames Iran for Saudi attacks, 'pretend' diplomacy", Available at: http://www.reuters.com/artical/saudi-aramco-fire-usa-idINKBN 1W001M(Access 17 September 2017).
• Nikoubazl, Morteza. (2020). "Trump's Confrontation With Iran Shows Americans Have Learned Not To Rush Into War", Available at: https://reason.com/2020/01/17/trumps-confrontation-with-iran-shows-americans-have-learned-not-to-rush-into-war.
• Baker, Peter. (2019). "As Trump Accuses Iran, He Has One Problem: His Own Credibili ty, Credibility", The New York Times, Available: http://www.nytimes.com/2019/06/14 us/politics/trump-iran credibility.html?searchResultPosition=17(Access 20 June 2019).
• Beržiunas, Valentinas. (13 July 2016). "Foreign Policy Decision-Making and the Constr uction of the State‘s Identity", Available at: http://www.ecpr.eu/Events/Pape raspx?PaperID=28157&EventID=98(Access 10 August 2017).
• Bleau, Paul. (2014). Realist Constructivism: Understanding Foreign Policy Intent, thesis of Master of Arts in Global Security Studies, Maryland: Johns Hopkins University.
• Brânda, Oana-Elena. (2018). "Changes in the American Foreign Policy: From Obama to Trump", in: International conference KNOWLEDGE-BASED ORGANIZATION, Vol. (25)2.
• Campbell, David. (1992). Writing security: United States foreign policy and the politics of identity, Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Clarke, Michael and Ricketts, Anthony. (2017). "Donald Trump and American foreign policy: The return of the Jacksonian tradition", Comparative Strategy, Vol. (36)4.
• Frank, Justin A. (2018). Trump on the Couch: Inside the Mind of the President, New York: Avery.
• Katzman, Kenneth and McInnis, Kathleen J. (2020). "U.S.-Iran Conflict and Implicationsfor U.S.Policy", Congressional Research Service, Available at: http://crsreports.congress.gov(Access 26 January 2020).
• Friedman, Thomas. (2019). "The Biggest Threat to America Is Us If we fail, China, Russia and Iran won’t be to blame", The New York Times, Available at: http://www.nytimes.com/2019/07/02/opinion/america-threat.html(Access 4 July 2019).
• Jenkins, Richard. (2004). Social Identity, USA and Canada: Routledge.
• Kinch, Penelope. (2016). The US-Iran Relationship: The Impact of Political Identity on Foreign Policy, London: I.B.Tauris.
• Laclau, Ernesto. (1990). New Reflections on the Revolutions of Our Time, London: Verso.
• Leverett, Flynt and Mann Leverett, Hillary. (2010). "The United States, Iran and the Middle East's New Cold War", The International Spectator, Vol. (45)1.
• Mittzen, Jennifer. (2006). "Ontological Security in World Politics: State Identity and the Security Dilemma", European Journal of International Relations, Vol. (12)3.
• Neumann, Iver B. (1998). Uses Of The Other: ''The East'' in European Identity Formation, United States: University Of Minnesota Press United States.
• Mohseni, Ebrahim, Gallagher, Nancy and Ramsay, Clay. (2017). "Iranian Attitudes on Iranian-U.S. Relations in the Trump Era", Available at: http://www.cissm.umd.edu/publications/iranian-attitudes-iranian-us-relations-trump-era(access 12 February 2019).
• Mozaffari, Mehdi. (April 2009). "Iranian Ideological Foreign Policy", Centre for Studies in Islamism and Radicalisation(CIR), Denmark, Aarhus University, Department of Political Science, Available at: http://www.cir.au.dk/fileadmin/site_ files/filer_statskundskab/subsites/.../Mozaffari_Papers.pdf(Access 12 March 2016).
• Ostovar, Afshon. (2019). "The U.S. and Iran Are Marching Toward War Can They Find a Solution Before It’s Too Late?", Available at: http://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2019-06-28/us-and-iran-are-marching-toward-war(Access 4 July 2019).
• Crowley, Michael. (Jan 2020). "Trump, Like Obama, Seeks Change in Iran. But He Differs in How to Do It", in: New York Times. Available at: https://www.nytimes.com/2020/01/14/us/politics/trump-iran-strategy.html.
• Posch, Walter. (Apri 2013). "The Third World, Global Islam and Pragmatis The Making of Iranian Foreign Policy", in: Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP), German Institute for International and Security Affairs, Available at: http://www.sberlin.org/fileadmin/contents/products/.../2013_RP03_poc.pdf(Access 9 July 2017).
• Powaski, Ronald E. (2018). Ideals, Interests, and U.S. Foreign Policy from George H. W. Bush to Donald Trump, Switzerland: Palgrave Macmillan.
• El-Erian, Mohamed. (17 Jan 2020). "Is Donald Trump's Iran strategy working?", Available at: http://www.theguardian.com/business/2020/jan/17/is-donald-trump-iran-strategy-working(Access 26 January 2020).
• Shoaib, Muhammad. (2016). "US-Iran Nuclear Standoff: A Constructivist Approach", Journal of Strategic Affairs, Vol. 1, No. 1, 49-73.
• Thompson, Jack. (2018). "Trump’s Middle East Policy", Security Policy, No. 233, 1-4.
• Vakil, Sanam. (2018). "Iran On The Brink: Challenges And Opportunities For Washington", Stanford University, Hoover Institution, Available at: http://www.hoover.org/sites/default/files/research/docs/vakil_iran_on_the_brink_updated_.pdf (access 12 February 2019).
• Van Dijk, Teun. (2003). Ideology and Discourse; A Multidisciplinary Introduction, Barcelona: Pompeu Fabra University.
• Van Evera, Stephen. (1998). "Offense – defence and War", Cause of International security, Vol. 22, No. 4, 5-43.
• Viotti, Paul and Kauppi, Mark. (2012). International Relations Theory, Fifth Edition, and London: Pearson.
• Wareing, Shan. (2004). What is language and what does it do, New York: Routledge.
• Wastnidge, Edward. (10 March 2016). "Strategic Narratives and Iranian Foreign Policy into the Rouhani Era”, available at: http://www.e-ir.info/2016/03/10/strategi c-narratives-and-iranian-foreign-policy-into-the-rouhani-era/(Access April 2017).