مختصری از تمثیلات و مثل واره‌ها در معدن الدّرر

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 12، شماره 43، خرداد 1399، صفحه 8-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

امیدوار مالملی^*

ادبیات و زبان فارسی /دانشکده علوم انسانی/دانشگاه آزاد ایذه

چکیده

معدن الدّرر فی سیره الشیخ حاجی عمر، اثری است در توصیف کرامات، حالات و اقوال حاجی ناصرالدین عمر مرشدی، از مشایخ صوفیه در سده‌ی هشتم و نیمه‌ی نخست سده‌ی نهم هجری، که توسط برادرزاده و مریدش، شمس‌الدین محمد بن بدر‌الدین سلیمان مرشدی، با استناد به منابع کتبی و روایات شفاعی در سال 869 ق در قالب نثر عرفانی نگارش یافته است. این اثر در سال 1383 به کوشش عارف نوشاهی و معین نظامی در تهران و نشر کازرونیه تصحیح و به چاپ رسیده است. اهمیت معدن الدّرر در توسعه‌ی تاریخ تصوف، ادبیات صوفیانه، مسائل جغرافیایی، تاریخی، شناخت زبانی و لهجه‌های بومی، شناخت رجال و زیبایی‌های بلاغت است. در جای جای کتاب از تمثیل برای تفهیم و تاکید بیشتر مضمون و مفهوم به خوانندگان استفاده شده است. تمثیل، عبارت کوتاهی است از تجارب گذشتگان، که در بین مردم رواج یافته و در متون ادب فارسی راه پیدا کرده است. در این مقاله برای نشان دادن سبک کلام نویسنده و گرایش فکری او، به بازیابی «مختصری از تمثیلات در معدن الدّرر» از نظر لفظ، معنی، لحن، کاربرد و بلاغت پرداخته‌ایم شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کمینه‌ی تمثیلات ساخته و پرداخته‌ی طبع وی است و بیشینه‌ی آن اقتباس شده، یا تمثیلات اقتباس شده  از آیات، احادیث و اقوال مشایخ صوفیه است، به شرحی که می‌خوانیم.

کلیدواژه‌ها

مرشدی؛ تمثیلات؛ معدن الدّرر

مراجع

قرآن کریم.

ابریشمی، احمد، 1376، فرهنگ نوین، تهران: انتشارات زیور.

ابو محبوب، احمد، 1372، در تمثیل و ارسال مثل، رشد آموزش ادب فارسی، بهار، شماره 32.

دهخدا، علی اکبر، 1370، امثال و حکم، تهران: سپهر: چ هفتم.

ذوالفقاری، حسن، 1389، زیبایی شناسی ضرب المثل‌های فارسی، مجله‌ی بوستان ادب، دوره دوم، شماره دوم، تابستان، صص 82- 51.

سعدی، مصلح‌الدین، 1379، کلیات سعدی، به کوشش بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران: انتشارات دوستان.

فرهانی منفرد، مهدی، تابستان 1384، باز کاوی آگاهی‌های تاریخی در معدن الدّرر، فصلنامه‌ی آیینه‌ی میراث، شماره دوم.

مرشدی، شمس‌الدین محمد، 1383، معدن الدّرر فی سیرة الشیخ حاجی عمر، به تصحیح عارف نوشاهی و معین نظامی، تهران: نشر کازرونیه.

همایی، جلال‌الدین، 1389: فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.