جایگاه اجتهاد و گستره تقلیددرفقه امامیه

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 9، دوره 13، شماره 49، آذر 1399، صفحه 175-195   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2020.673670

نویسندگان

فیروزه حضرتی^{* 1}؛ فهیمه ملک زاده²؛ فائزه مقتدائی³

¹دانشجوی دکتری،گروه فقه و حقوق،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران شمال،تهران،ایران

²استادیار ،گروه فقه و حقوق،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال،تهران،ایران(نویسنده مسؤل)

³استادیار، گروه فقه و حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران،ایران

چکیده

این پژوهش ضمن بررسی بحث فقه در پی آن است به جایگاه اجتهاد و تقلید از دیدگاه فقه امامیه پرداخته و حوزه رفتار فردی و اجتماعی در زمینه عمل سیاسی را تبیین نماید. هدف از انتخاب این موضوع این بود که؛ دامنه شمول رابطه اجتهاد و تقلید تا کجا است. نگارنده بر این فرضیه تاکید کرده، که اجتهاد و تقلید همه شئون زندگی مسلمان از جمله فردی، اجتماعی و سیاسی را در بر گرفته، و در حوزه حکومتداری نیز بر دو شیوه ولایت فردی فقیه و حکومت شورایی فقها اشاره کرده که این نظریات موافقان و مخالفانی دارد و هردو طیف ادعای خود را بر دلایل عقلی، عقلایی و نقلی محکم کرده اند. در نتیجه به این پاسخ دست یافته است که اجتهاد و تقلید در دنیای امروز بحثی ضروری بوده و برای دست یابی به زیست مومنانه در سطوح مختلف زندگی به عنوان ابزار لازم به شمار می‌آید. اجتهاد وتقلید در عین حال با حرکت به سوی تخصصی شدن و تقسیم‌کار در حوزه فقه و فقاهت، زمینه‌های لازم برای پاسخ‌گویی به مسایل مردم در جنبه‌های مختلف را ایجاد می‌نماید به عبارت دیگر باید با نگاهی تخصصی‌تر به مسائل روز جامعه به حل مسایل مبتلا به مردم در زمینه تعامل دنیای جدید و دین بپردازد.

کلیدواژه‌ها

اجتهاد؛ تقلید؛ اصولیون؛ اخباریون؛ رهبری شورایی؛ ولایت فقیه؛ فقه پویا

مراجع

- آل­سیدغفور، سید محسن،1383، اجتهاد و تقلید در اندیشه عالمان شیعی، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه تهران.

- ابن منظور الافریقی، ابی الفضل جمال الدین محمدبن مکرم، 1375ق، لسان العرب، بیروت.

- ابن شهید ثانی، شیخ حسن بن زین الدین،1377، شرح معالم الدین و ملاذ المجتهدین، بی نا.

- استرآبادى، محمد امین، فوائد المدنیّة، قم، دارالنشر لاهل البیت، بى‏تا.

- اصلانی، فیروز، فرج­پوراصل­مرندی، علی اصغر، حیدرنژاد، ولی­الله،1395، ولایت شورایی از منظر فقه امامیه و حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره 13.

- امینی، ابراهیم،۱۳۸۹، امامت و امامان، قم: بوستان کتاب.

- انصاری، مرتضی، ۱۴۱۵ق، کتاب المکاسب، چاپ کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم.

- برزنونی، محمد علی،1380، درآمدی بر چگونگی تکوین مکاتب فقهی در شیعه، مقالات و بررسی­ها، شماره 70 

- بحرانی، یوسف بن احمد،۱۴۲۳ق، الدّرر النجفیّه من الملتقطات الیوسفیه، محقق: دار المصطفى لإحیاءالتراث‌، چاپ اول‌، بیروت.

- جوادی آملی، عبدالله، 1389، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم، اسراء، چ یازدهم.

- جمعی از نویسندگان، دایره المعارف تشیع،1372، جلد دوم و اول، تهران، سازمان دایره المعارف تشیع.

- حسینی شیرازی، سید صادق، 1380، رساله­ی توضیح المسائل، قم، دفتر آیت الله شیرازی.

- حسینی شیرازی، سید محمد 1409، السبیل الی نهاض المسلمین، قم ،مطبعه سیدالشهدا)ع(، چ اول.

- حسینی حائری، سید کاظم،1424، ولایه الامر فی عصر الغیبه، قم: مجمع اندیشه­ی اسلامی، چ اول.

- حسینی شیرازی، سید محمد، 1410، الفقه، کتاب الحقوق، بیروت، دارالعلوم، ج 111.

- حکیم، سید محمد تقی،1963م، الاصول العامه للفقه المقارن، چاپ اول، مطبعه دارالاندلس بیروت.

- حر عاملی، محمد بن حسن،1403ق، الفوائد الطوسیه، قم، المطبعه العلمیه.

- خوانساری، محمد باقر،1360، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ترجمه محمد باقرساعدی.

- -----------،1367، صحیفه نور، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج21.

- خمینی، مصطفی،1376، تحریرات فی الاصول، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،ج2.

- ربانی گلپایگانی، علی، 1377، دین و دولت، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهی اسلامی، چ اول.

- سروش، عبدالکریم،1368 ،فقه در ترازو، فرهنگ، کتاب چهارم و پنجم.

- شاطبی، ابواسحاق ابراهیم بن موسی غرناطی،۱۴۲۲ق ، الموافقات، دارالکتب العلمی‍ة

- شهید ثانى، زین الدین بن على العاملى،1376، الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، قم، مرکز نشر التابع لمکتب ال اعلام الاسلامى، ج 1.

- صادقی تهرانی، محمد،1381، رساله­ی توضیح‌المسائل نوین، تهران، امید فردا، چ دوم.

- صادقی تهرانی، محمد، 1386، ولایت فقیهان حکومت صالحان، قم، انتشارات شکرانه.

- صادقی تهرانی، محمد، 1408ق، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، چ دوم.

- طه، حسین،1953م، الفتنۀ الکبری، مصر، دارالمعارف.

- فاخوری، حنا، 1393،تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، مترجم عبدالمحمد آیتی، علمی و فرهنگی

- فیض، علیرضا،1366، مبادی فقه و اصول، تهران.

- فیرحی، داود،1378، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (دوره میانه)،نشر نی، چاپ هفتم.

- کاشف الغطاء، جعفر، ۱۴۲۲ق، کشف الغطاء عن وجه شریعة الغراء، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

- کدیور، محسن، 1387، نظریه های دولت درفقهشیعه، تهران، نشر نی، چ هفتم.

- محسن زاده، محمد علی،۱۳۹۰، جایگاه ولایت فقیه در نظام اسلامی، عصر ما، شماره ۸۵.

- محمدی ری­شهری، محمد،1376، رهبری در اسلام، تهران، دارالحدیث، چ دوم.

- محسنى، سید میرآقا،1371، نقدى بر اخباریگرى، قم، انتشارات دارالنشر.

- محسنی، فرید و مرتضی نجفی اسفاد،1388، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، چ هشتم.

- مدرسی طباطبایی یزدی، سید محمدرضا،1396، تقریرات درس خارج اصول (اجتهاد و تقلید)، دوره 2، سال 13، جزوه شماره 7.

- مدکور، محمد سلام،1964، مباحث الحکم عند الأصولیین، طبعه دار النهضه العربیه، قاهره. 

- نوایی، علی­اکبر، 1381، نظریه­ی دولت دینی، تهران، معارف، چ اول.

- هاشمی، سید محمد،1393، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان، چ بیست وپنجم، ج2.

-یزدی، سیدمحمدکاظم،۱۴۲۸ق، العروة الوثقی مع التعلیقات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.