نیایش در صحیفه‌ سجّادیه

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 5، دوره 10، شماره 34، اردیبهشت 1399، صفحه 63-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا مرادی¹؛ سیدمحمد امیری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²دانشیار زبان و ادبیات عربی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

گفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزه­های شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. یکی از مهمترین کتابهای دینی که در آن علاوه بر آموزه­های مذهبی به مسائل عرفانی و ادبی هم پرداخته شده، کتاب صحیفۀ سجّادیّه از امام سجّاد^(ع) است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی جایگاه نیایش در کتاب صحیفۀ­ سجّادیّه می­پردازد. محورهای اصلی تحقیق عبارتند از: بیان حبّ و محبّت، عشق، توکّل، صبر، رضا، فنا، ذکر، فقر، شکر، توحید. برآیند پژوهش نشان می­دهد که امام سجّاد^(ع) که در متن کتاب صحیفۀ سجّادیّه مملو از حس و عاطفه بوده­اند بیشتر به رویکردهای مبتنی بر عشق توجّه داشته­اند و حتی عشق را مرتبۀ والاتر از محبّت می­دانند و معتقد هستند تا محبّت نباشد وصول به عشق صورت نمی­گیرد و امام^(ع) محبّت به خویشتن را اولین مرتبه عشق می­دانند و همان دعاها و انابه و تضرعی که در دعاهایشان وجود دارد، محبّت به خویشتن است.
واژگان کلیدی: صحیفه سجّادیّه، نیایش، ادبیات غنایی.

کلیدواژه‌ها

صحیفۀ سجّادیّه؛ نیایش؛ ادبیات غنایی

مراجع

قرآن کریم، ترجمۀ الهی قمشه‌ای.

ابراهیمی، مهدی (1383)، «جلوه­های عرفانی دعا در صحیفۀ سجّادیّه»، فصل‌نامۀ اندیشۀ دینی، شماره 13، صص1-16.

انصاری، خواجه عبدالله (1371)، منازل السائرین، قم: نشر بیدار، چاپ دوم.

بختیار، مریم (1383)، عرفان در صحیفۀ سجّادیّه، اهواز، خاتم سبز.

خان محمدی، محمدحسن (1394)، چشم اندازی بر ادبیات غنایی ایران، قم: مهر امیرالمؤمنین.

خرمشاهی، بهاءالدین (1377)، حافظ‌نامه، تهران: سروش، چاپ سوم.

دهخدا، علی اکبر (1379)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1390)، المفردات فی غریب القرآن، ترجمۀ حسین خداپرست، قم: دفتر نشر نوید اسلام، چاپ سوم.

رستگار فسایی، منصور (1380)، انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.

ری شهری، محمد (1385)، دانشنامۀ عقاید اسلامی، جلد5، مترجم مهدی مهریزی، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، چاپ دوم.

زینی وند، تورج (1393)، اخلاق در قرآن کریم و صحیفۀ سجّادیّه، اصفهان: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، شعبه استان اصفهان.

ستوده، غلامرضا (1364)، درآمدی بر تحمیدیّه در ادب فارسی، تهران: ماجد.

سجادی، سیدجعفر (1375)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ویراست2، تهران: طهوری، چاپ چهاردهم.

سروش، عبدالکریم (1388)، قمار عاشقانه، تهران: نشر مؤسسه فرهنگی صراط، چاپ چهاردهم.

صفا، ذبیح الله (1374)، حماسه سرایی در ایران، تهران: فردوس.

طباطبایی، محمدحسین (1360)، تفسیرالمیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دارالاحیاء التراث العربی.

عزّالدین کاشانی، محمود بن علی (1367)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلال الدین همایی، تهارن: چاپخانه سنایی، چاپ دوم.

علی بن حسین^(ع) (1394)،صحیفۀ سجّادیّه، ترجمۀ سیدصدرالدین بلاغی، مقدمه از آیت الله مرعشی نجفی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1374)، الرساله القشیریه، چاپ عبدالحلیم محمود و محمود بن شریف، قم: چاپ افست.

مجلسی، محمدباقربن محمد تقی (1290ق)، تفسیرالمیزان، جلد 75، ناشر دار احیا التراث العربی.

معین، محمد (1378)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوّم.

ملک ثابت، مهدی، (1385)، «نوع ادبی مناجات­های منظوم»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 179، صص 131-142.

ممدوحی کرمانشاهی، حسن (1385)، شهود و شناخت (ترجمه و شرح صحیفۀ سجّادیّه)، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.

نراقی، مهدی بن ابی‌ذر (1967)، جامع السعادات، بیروت، چاپ محمد کلانتر.

هجویری، علی بن عثمان (1383)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.