سنجش تاب آوری زیست محیطی در سطح محلات منطقه چھارده شھر تھران

آمایش محیط

مقاله 1، دوره 13، شماره 48، خرداد 1399، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

هوشنگ هندی¹؛ ناصر اقبالی^{* 2}؛ رحیم سرور³؛ زهرا پیشگاهی فرد⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

²(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران)

³استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران)

⁴استاد گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران،ایران

چکیده

 
امروزه مسائل زیست محیطی به یکی از مهمترین چالش‌های برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است و توسعه لجام گسیخته شهری بر پیچیدگی آن افزوده است. برنامه‌ریزی با رویکرد تاب‌آوری می‌تواند در تمامی ابعاد، ظرفیت‌های لازم برای مقابله با آینده آشفته را ایجاد نماید. هدف این مطالعه، ارزیابی تاب‌آوری زیست محیطی محلات منطقه چهارده شهر تهران می‌باشد. در اصل 23 محله با انتخاب 5 شاخص زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. پنج شاخص مذکور توسط 30 نفر از خبرگان برنامه‌ریزی شهری از طریق تحلیل سلسله مراتبی AHP رتبه‌بندی و سپس تحلیل رابطه خاکستری وضعیت و جایگاه محلات منطقه 14 را در هر شاخص مشخص نمود. در نهایت خط نرمال 0.714 به عنوان امتیاز نهایی در کلیه شاخص‌ها ترسیم گردید که نشان می‌دهد 12 محله، از تاب‌آوری پایینی برخوردارند. با توجه به نتایج بدست آمده هرچه به سوی محلات غربی و جنوب غربی حرکت می‌کنیم، از میزان تاب‌آوری زیست محیطی کاسته می‌شود. این موضوع کاملاً با بافت فرسوده و تراکم جمعیتی منطقه هماهنگ است. بنابراین لازم است برنامه‌ریزان شهری بیش از اینکه بر توسعه فیزیکی تأکید نمایند، پیامدها و هزینه‌های زیست محیطی آن را درک نمایند.

کلیدواژه‌ها

سنجش تاب‌آوری؛ محیط زیست؛ تحلیل سلسله مراتبی (AHP)؛ منطقه 14 شهر تهران

مراجع

 

1-   پریور، پرستو؛ فریادی، شهرزاد، یاوری، احمد رضا، صالحی، اسماعیل و احد ستوده (1392 ب)، بسط چارچوب ارزیابی راهبردی محیط زیستی طرح‌های توسعه شهری بر اساس تفکر تاب‌آوری، دو فصلنامه معماری و شهرسازی دانشگاه هنر، شماره 11، ص 155-170 .

2-   جزایری، ا، صمد زاده، ر و حاتمی نژاد، ح، 1398، ارزیابی ظرفیت تاب‌آوری شهری در برابر خطر زمین لرزه با تأکید بر ابعاد اقتصادی و کالبدی زیر ساختی (مطالعه موردی منطقه 12 شهر تهران)، فصل نامه آمایش محیط، شماره 45(تابستان 1398) : 16.

3-   حقیقت نایینی، غلامرضا و ربیعی فر، ولی اله،1394، بررسی تطبیقی چالش‌های زیست محیطی در مناطق مرکزی،میانی و پیرامونی شهرها(مطالعۀ موردی مناطق دو،یازده و بیست و دو تهران)، فصل نامه محیط شناسی، دوره 41، شماره 1، ص 256-233.

4-   ربیعی فر، و، زیاری، ک، حقیقت نایینی، غ، 1392، ارزیابی توسعه پایدار شهر زنجان از دیدگاه زیست محیطی بر پایه تکنیکswot، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، سال چهارم، شماره 16 .

5-   ساعدی، زهرا، 1393، برنامه‌ریزی توسعه پایدار منطقه‌ای با تأکید بر نظریه تاب‌آوری (محلات و شهرستان‌های خوانسار)، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، 320.

6-   صالحی، ا، آقا بابایی، م، سرمدی، ه و فرزاد بهتاش، م، 1390، بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، فصل نامه محیط شناسی، شماره 59، ص 99-112.

7-       قائد رحمتی، ص، باستانی فر، ا، سلطانی، ل، 1390، بررسی تأثیرات تراکم بر آسیب پذیری ناشی از زلزله در شهر اصفهان (با رویکرد فازی). فصل نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 41، 90-74.

8-       کاظمی محمدی، م،1380، توسعه پایدار شهری: مفاهیم دیدگاه‌ها، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 62.

9-       کرمی، ر و رستمی، م، 1398، بررسی تأثیرات تراکم شهری بر سیستم حمل و نقل درون شهری(مطالعه موردی بافت مرکزی شهرایلام)، فصل نامه آمایش محیط، شماره 47(زمستان 1398) : 20

10-   مهدی زاده، وفا، 1395، میزان تاب‌آوری شهر سنندج در بعد زیست محیطی، اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری (بارویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل)، بانک شهر، 1282-1274.

11-   مرکز آمار ایران،1359-1390، سرشماری نفوس و مسکن 1359-1390، www.amar.org.ir.

12-   مهندسین مشاور شهرو خانه (1394). گزارش تفصیلی شناسنامه محلات منطقه چهارده شهر تهران.

13-   موحد،ع، اسدی،ا، 1398،سنجش کیفیت فضای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه 10 تهران، فصل نامه آمایش محیط، شماره 45(تابستان 1398):24

14-  Adger, W.N. Hoghes, T.P. Folke, C. Carpenter, S.R.and Rockstorm, J.2005, "Social – Ecological Resilience to coastal disasters," Science, 309, 1036-1039.

15-  Anna Bozza, Domenico Asprone, Gaetano Manfredi,2016, Amethodological framework assessing disaster resilience of city ecosystems to enhance resource use efficiency. International Journal of Urban Sustainable Development, page 136-150 .

16-  Alberti Marina, J Marzluff, M, Eric Shulenberger, Gordon, B, Clare Ryan, 2003, Integrating Humans into Ecology: Opportunities and Challenges for Studying. Urban Ecosystems. BioScience 53(12), 2003:1169–1179

17-  Carpenter, S, R, Pingali, P, L, Bennett, E, M, & Zurek, M, B, 2005, Millennium ecosystem assessment: Ecosystems and Human Well-being, Scenarios Island Press.

18-  Clark, A, L, 2009, Environmental Challenges to Urban Planning: Fringe areas, Ecological Footprints and Climate Change, Presented at Key Challenges in the Process of Urbanization in Ho Chi Minh City: Governance, Socio-Economic, and Environmental Issues, Workshop, Ho Chi Minh City, Vietnam.

19-  Da silva Jo, Loiacono, A, City Resilience Index ,volume1 , arup, 2014.

20-  Egger, S, Determining a Sustainable City Model, 21 ENVTL.MODELLING & SOFTWARE 1235, 1239–45 (2006), available at http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1364815205001313#

21-  Folke, C, Carpenter, S. Walker, B. Scheffer, M. Elmqvist, T. Gunderson, L. and Holling, C,S,2005, "Regime shifts, Resilience and biodiversity in ecosystem management," Annual Review of Ecology Evolution and Systematics, 35, 557-581.

22-  Holger Schlör,S, Venghaus, J, Hake, F, 2017, The FEW – Nexus city index – measuring urban resilience, applied Energy, Available online 16 February 2017.https://doi.org/10.1016/j.apenergy.2017.02.026

23-  Kundis Craig Robin & Harm Benson Melinda, Replacing Sustainability, 46 AKRON L. REV. 841, 862 (2013).

24-  Mieller, D, Hutchings, D, B, 2012, Regional resilience initiative: policy agenda for recovery. Earthquake and Hazards Specialist.

25-  Slootweg, Roel and Jones, Mike (2011) "Resilience thinking improves SEA: a discussion paper Impact Assessment and Project Appraisal, 'forthcoming, December 2011” and the DOI volume 29.

26-  Stratfold, E, Davidson, j, Griffith,2007 Sustainable development and good governance: the big ideas influencing Australian NRM. Report No3 of the project pathways to good practice in regional NRM governance , available at: www.geog.utas.edu.au

27-  Walker, B, Holling, C. S, Carpenter, S, R2004 Resilience, adaptability and transformability in social­– ecological systems.Ecology and Society,9 (2) 5.

28-  Zickgraf C, OzerFrançois Gemenne P, The Impact of Vulnerability and Resilience to Environmental Changes on Mobility Patterns in West Africa, publisher: knomad(global knowledge partnership on migration and development), april 2016.

29-  Zhu, Zhixi Bai, Hongtao Xu, He and Zhu Tan (2011) "An inquiry into the potential of scenario analysis for dealing with uncertainty in strategic environmental assessment in China," Environmental Impact Assessment Review, 31 (2011), 538–548.