تحلیلی بر پراکنش فضایی مشاغل غیررسمی در شهرها (مطالعه موردی: شهر جیرفت)

آمایش محیط

مقاله 4، دوره 13، شماره 48، خرداد 1399، صفحه 63-88   

نویسندگان

غلامعلی خمر^{* 1}؛ زهرا سیدی²

¹(استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه زابل)

²(کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زابل)

چکیده

 
اقتصاد غیررسمی نمودی از تحولات جهان سرمایه‌داری است که بخش مهمی از اقتصاد را در شهرهای بسیاری از کشورها، به‌خصوص کشورهای در حال ‌توسعه تشکیل می‌دهد و نقش عمده‌ای در ایجاد اشتغال، تولید و ایجاد درآمد ایفا می‌کند. این‌گونه مشاغل با رشد چشمگیر خود باعث به وجود آمدن معضلات و مشکلات در حوزه مدیریت شهری شده است. هدف این پژوهش، شناسایی وضعیت اجتماعی- اقتصادی شاغلان بخش غیررسمی شهر جیرفت و وضعیت پراکنش آن‌ها در سطح شهر جیرفت با هدف ساماندهی و برنامه‌ریزی‌های بعدی است. روش پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده‌ها اسنادی- پیمایشی است. در ادامه اقدام به پرسشگری از 130 نفر از شاغلین مشاغل غیررسمی در زمینه وضعیت اجتماعی و اقتصادی و ثبت موقعیت آن‌ها بر روی نقشه به‌منظور تحلیل فضایی و نشان دادن وضعیت تحلیل الگویی، تحلیل خوشه‌ای، عارضه مرکزیت و جهات توزیع این مشاغل در قالب نرم‌افزار Arc GIS شد. یافته‌های حاصل از تحلیل فضایی صورت گرفته بر روی این اقتصاد غیررسمی شهر جیرفت نشان داد که توزیع فضایی این مشاغل به شکل نرمال بوده و به دلیل قرارگیری در امتداد راه‌های اصلی شهر شکل خوشه‌ای به خود گرفته‌اند و توزیع جهتی آن‌ها شمالی- جنوبی بوده و با یک انحراف معیار حدود 68 درصد عوارض را در برمی‌گیرند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

جیرفت؛ آمار فضایی؛ مشاغل غیررسمی

مراجع

 

1-       احدنژاد، م؛ مولایی، م؛ جوادزاده، ه. حاتمی، ا. 1391. تحلیل الگوی پراکنش فضایی مراکز آموزشی و ساماندهی مناسب کالبدی آن با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 8 تبریز). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 8: 5.

2-       احمدی شادمهری، م. ط .1386. بررسی وضعیت شاغلان در بخش غیررسمی، مطالعه موردی: شهرستان مشهد. مجلّه دانش و توسعه.صص 137-157.

3-       آموزگار،ج .1387. اقتصاد خاکستری. قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.

4-       جعفری صمیمی، ا، اکبری، م. 1392. بررسی عوامل مؤثر بر اقتصاد زیرزمینی در ایران 1357-1388، اولین همایش الکترونیکی ملی چشم‌انداز اقتصاد ابران(با رویکرد حمایت از تولید ملی).

5-       جمالی، ف، صدر موسوی، م، دخت لی. ا. 1378. بررسی ویژگی‌های مشاغل غیررسمی در مادر شهر تبریز. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی (89) صص. 19-46.

6-        جمالی، ف؛ صدرموسوی، م؛ لیوارجانی، پ. 1388. بررسی ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی شاغلان بخش غیررسمی در مادر شهر تبریز، نمونه موردی سبزه میدان، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، شماه 29: 14.

7-       سالاریان، ف؛ حسینی، ع؛ حبیبی، ل، جعفری، م. 1395. نقش مشاغل غیررسمی در تسکین اسکان غیررسمی (مطالعه موردی: حصار امیر پاکدشت). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 14:

8-       سلیمی فر، م؛ کیوانفر، م. 1389. اقتصاد غیررسمی در ایران و اثر تورم بر آن. مجله دانش و توسعه (علمی – پژوهشی) سال هجدهم، شماره 33.

9-       صالحی، ا. .1386بررسی شیوه­های ساماندهی کالبد-فضایی مراکز تجاری، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.

10-  صدر موسوی، م؛ پورمحمدی، م ر؛ ظفری، د. 1395. بررسی و تحلیل نقش مهاجرت‌های روستایی در ایجاد بخش غیررسمی؛ مطالعه موردی کلان شهر تبریز. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 25: 30.

11-   غازی، ا؛ بیک محمدی، ح.؛ بزی، خ. 1385. تأملی بر اقتصاد غیررسمی در شهر زابل. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی21. (3) صص 95-114 .

12-   ویسیان، م، موسویۀ م ن، ربانی، ط، احمدتوزه، و .1391. تحلیلی بر وضعیت شاغلان بخش اقتصاد غیررسمی(مطالعه موردی: شهر قروه) مجلّه جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال دوم، شماره ،1بهار و تابستان ،شماره پیاپی2.

13-  Arabmazaryazdi, A.2001. "The black economy in Iran; the size, its causes and effects in the past three decades", Journal of Planning and Budget, No. 62 and 63, pp 30-60. (in Persian)

14-  Cross, J. 1997. b "Developing the Informal Economy"

www.openair.org/cross/

15-  Cross, J. 2014. c "Measuring Independence and Dependence in the Informal

16-  Daniles, P. W. 2004. Urban challenges: The formal and informal economies in maga-cities. Cities, 21(6), 501-511.

17-  Esfandiari, A and Jamalmanesh a. 2002. "The underground economy
and its impact on national economy", Journal of Budget and Planning.

18-  Fige, H, Edgard, L. 1990, "Defining and Estimating Underground and Informal Economics: the New Institutional Economics Approach", World Development, 18, (7), pp 989-1002.

19-  Henley, A., & Arabsheibani, R. 2009. On defining and measuring the informal sector: Evidence from Brazil. World Development, 37(5), 992-1003.

20-  Sheehan, C. Riosmena, F. 2013. Migration, business formation, and the informal economy in urban Mexico. Social Science Research 42, 1092–1108.

21-  Yap L. 1976. "Rural-Urban Migration and Urban Underemployment in Brazil,"
Journal of Development Economics, No. 3 (Septem- ber 1976): 227-43.

22-  Yuki, K. 2007. Urbanization informal sector and development. Journal of Development Economics, 84, 76-103.