سیاستهای زمین شهری و تاثیر آن بر توسعه شهر تبریز

آمایش محیط

مقاله 6، دوره 13، شماره 48، خرداد 1399، صفحه 109-130   

نویسنده

اکبر رحیمی^*

استادیار گروه مهندسی فضای سبز دانشگاه تبریز و دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری)

چکیده

 
افزایش جمعیت و میل به شهرنشینی در دهه‌های اخیر، چالش‌های فراوانی را برای کشورهای مختلف و مخصوصاً جهان سوم به‌وجود آورده است. سیر مهاجرت‌ها به سوی شهرهای بزرگ که عمدتاً گروههای کم درآمد را شامل می‌گردد، و عدم توجه به تأمین نیازهای آنان، بر پیچیدگی مشکلات شهری و نتیجتاً بر توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی دامن زده است. سیاست‌های زمین و مسکن شهری در شهرهای بزرگ به عنوان عاملی کنترل کننده و یا عامل تشدید کننده این نوع از مشکلات بوده است. شهر تبریز به عنوان یکی از شهرهای بزرک کشور، از این قاعده مستثنی نبوده و سیاستهای زمین و مسکن، شهر را با مشکلات عدیده‌ای مواجه ساخته است. در این پژوهش نقش سیاست‌های زمین و مسکن در توسعه شهر تبریز مورد بررسی قرار می‌گیرد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می‌باشد و از اطلاعات و داده‌های شهرداری‌ها، سازمان راه و شهرسازی و مهندسان مشاور استفاده شده است. نتایج نشانگر این امر بوده که در دهه‌های گذشته سیاست‌های توسعه و تغییر کاربری اراضی اطراف شهر، نه تنها به توسعه پراکنده و اسپرال شهری دامن زده و نتیجتاً هزینه‌های توسعه و تأمین امکانات شهری افزایش یافته است، بلکه این سیاستهای نادرست، تخریب باغات و اراضی کشاورزی پیرامون را نیز در پی داشته است. توسعه شهر به طرف شرق و شمال شرق که عمدتاً شامل باغات و اراضی کشاورزی و همچنین مناطق توسعه خدمات کلانشهری بوده است، مبین این موضوع می‌باشد. ارزیابی مصوبات کمیسیون ماده 5 شهر تبریز در توسعه شهرکهای مسکونی در شرق تبریز، نیز دلیلی دیگر بر توسعه به پیرامون و نقش مدیریت شهری در توسعه متصل و پراکنده شهری است. بنابراین ارزیابی پژوهش حاکی از آن است که در توسعه شهری تبریز، سیاست زمین و مسکن مناسب نبوده و توسعه بدون برنامه شهر و یا تأکید بر رویکرد توسعه متصل به‌صورت شهرکهای پیرامونی، چالش‌های فراوانی را برای شهر به‌وجود آورده و توسعه آتی آن را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد.
 
 

کلیدواژه‌ها

زمین شهری؛ سیاستهای توسعه؛ تبریز

مراجع

 

1-     کندری دورباطی، ز.، افتخاری راد، ز. 1378. سیاستهای واگذاری زمین و توسعه شهری. مجموعه مقالات همایش زمین و توسعه شهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران.

2-     آیینی، م.، اردستانی، ز. 1388. ﻫﺮم ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ و ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدم، ﻣﻌﻴﺎر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ های توسعه درونزای شهری، نشریه هویت شهر، 5، 47-58.

3-      توکلی. وجه تسمیۀشهرهای ایران،ج1،تهران: نشرمیعاد.،250 صفحه

4-     ثابتی، محمد، 1378. ارتباط طرحهای توسعه شهری با قوانین و مقررات زمین، مجموعه مقالات - همایش زمین و توسعه شهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران، 6-8 آذرماه، 765 صفحه.

5-     خزایی، م.، رضویان، م. 1398. بافت فرسوده؛ فرصت یا تهدید مدیریت شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند)، فصلنامه آمایش محیط، 12 (46)، 101-126.

6-      خلیلی، ا.، نوراللهی، ح.، رشیدی، ن.، رحمانی، م. 1394.  ارزیابی مسکن مهر در ایران و ارایه راهکارهایی برای بهبود آن. فصلنامه مطالعات شهری، 13: 83-92.

7-     درابکین، ه. 1383. سیاست زمین و رشد شهری، ترجمه عباسکیانی،مجله شهرداری‌ها، 65: 18-20.

8-     رحیمی، ا. 1392.ارزیابی و مدلسازی توسعه فضایی-کالبدی با تاکید بر توسعه میان افزا: نمونه موردی کلانشهرتبریز، رساله دکتری در جغرافیا و برنامه ریزی. دانشگاه تبریز. 212 صفحه.

9-     شعبانپور، ز.، شکرگزار، ا.، جعفری مهرآبادی، م. 1398. بررسی عوامل مؤثر بر قیمت مسکن (مطالعه موردی: شهر رشت)، فصل نامه آمایش محیط، 12 (46): 63-82.

10- عظیمی، ن. 1381. پویش  شهرنشینی و مبانی نظام شهری، چاپ اول، نشر نیکا، 160 صفحه.

11- قراخلو، م.، شعبانی فر، م.، حسینی، ع.، احدزاده، ث. 1388. جایگاه شهرهای جدید در توسعه مسکن، مسکن و محیط روستا، 28(125): 18-35.

12- لاله پور، م. 1398. تحلیلی بر سیاستها و قوانین زمین شهری با تأکید بر رویکرد مقابله با سوداگری در بازار زمین شهری؛ مورد پژوهی: کلان شهر تهران، فصل نامه آمایش محیط، 12 (47): 138-205.

13- لطفعلی زاده لاهرودی، ع. 1391. بررسی خطر زلزله به منظور مکانیابی سایتهای اسکان موقت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نمونه موردی مناطق 1 و 5 تبریز، پایاننامه کارشناسی ارشدرشته جغرافیا و برنامه ریز شهری، دانشگاه تبریز، 156 صفحه.

14- مشکینی، ا.،سجادی، ژ.، تفکری، ا. 1390. تاثیر سیاستهای واگذاری زمین و مسکن دولتی در گسترش کالبدی شهرهای ایران (نمونه موردی: شهر کرمانشاه)، جغرافیا و توسعه، 23: 47-67.

15- مهندسین مشاور زیستا. (1385) مطالعات طرح حاشیه نشینی شهر تبریز، 285 صفحه.

16-  مهندسین مشاور زیستا،عرصه، نقش محیط و نقش جهان پارس. 1385. گزارشات طرح تفصیلی تبریز، 1520 صفحه.

17- نوریان، ف.، شریف، م. 1375. نگرشی بر روند تهیه طرحهای تفصیلی در شهرسازی ، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران، 238 صفحه

18- هرولد، د. 1983. سیاست زمین شهری، نیویورک، دانشگاه آکسفورد، ترجمه عبدالله کوثری،سازمان ملی زمین ومسکن، 215 صفحه.

19- Almeida, C.1- M . 2003. Spatial dynamic modeling as a planning tool: simulation of urban land use change in Bauru and Piracicaba (SP), Brazil. A Thesis of the PhD Program in Remote Sensing, / C. M. Almeida. – São José dos Campos: INPE.

20- Ding, C. 2003. Land policy reform in China: assessmentand prospects, Land Use Policy, 20, 109-120

21-  Farris, T. J. 2001. The Barriers to Using Urban Infill Development to Achieve Smart Growth, Housing Policy Debate, Volume 12, Issue I. Fannie Mae Foundation, Clemson University, 12(1), 1-30).

22-  Kivell, P. 2003. LAND AND THE CITY, Patterns and processes of urban change, Taylor & Francis press.

23- Yan, S., Gerrit-jan,K. 2005. measuring urban form: is portland winining the war on sprowl?japa.