سنجش میزان مشارکت‏های مردمی در نوسازی بافت‏های فرسوده شهری (نمونه موردی: بافت قدیم شهرکرمانشاه)

آمایش محیط

مقاله 8، دوره 13، شماره 48، خرداد 1399، صفحه 153-172   

نویسندگان

مصطفی شاهینی فر^{* 1}؛ اقبال پاهکیده²؛ فرزین چاره جو³؛ ژیلا خالدیان⁴

¹(استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ایران)

²(عضو علمی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور، ایران)

³(استادیار گروه شهرسازی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)

⁴(دکتری شهرسازی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج، سنندج، ایران)

چکیده

 
مشکلات بافت‏های فرسوده قدیمی درکلان‌شهرها همواره به عنوان یکی موانع توسعه شهرها تلقی شده است. این عامل در کنار سایر معضلات بافت‌های فرسوده شهری و نیز روند رو به رشد آنها، سبب شده که امروزه بخشی از ذهن شهروندان، برنامه‌ریزان و مدیران شهری، معطوف به این مسأله اساسی گردد. بر اساس آمار و اطلاعات موجود؛ بیش از 70 هزار هکتار بافت فرسوده در بیش از 470 شهر کشور شناسایی شده‌اند. که بالغ بر 15 درصد جمعیت شهری کشور در این بافت‌ها سکونت دارند که یکی از آنها محدوده بافت قدیم شهر کرمانشاه است. این محدوده حدود 3 درصد از مساحت شهر را در برمی‏گیرد. این بافت در طول سالیان گذشته، معضلات عدیده‏ای از جمله مشکلات بهداشتی، زیست محیطی، گره‏های ترافیکی سنگین، جرایم اجتماعی و... را بر شهر تحمیل نموده، و کندی در امر توسعه شهر را به همراه داشته است. در این میان موضوع مشارکت مردم در بهسازی و نوسازی چنین بافت‌هایی می‌تواند روند توسعه را تسریع بخشیده و بار اضافی دولت‌ها را کاهش داده و امر توسعه را مردمی نماید. در همین راستا مقاله حاضر به سنجش میزان مشارکت‌های مردمی در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری(نمونه موردی: بافت قدیم شهرکرمانشاه) می‏پردازد و تلاش می‏کند به این پرسش‏ها پاسخ دهد: که آیا نگرش ساکنین بافت‌های فرسوده نسبت به نوسازی این بافت‌ها در قیاس با رویکرد مورد انتظار درباره مشارکت به صورت تصادفی است یا رابطه معنی‌داری بین آنها وجود دارد؟ روش­شناسی پژوهش حاضر برحسب هدف کاربردی و بر حسب ماهیت توصیفی می‌باشد. روش تجزیه و تحلیل در این پژوهش با توجه به ناپارامتریک بودن داده‏ها آزمون خی‏دو است. در این پژوهش به دلیل استفاده از یک متغیر (میزان مشارکت) که در سه طبقه بالا،‌ متوسط و پایین از روش نیکویی برازش استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین فراوانی‏های مشاهده شده و مورد انتظار میزان مشارکت مردم در نوسازی بافت‏های فرسوده شهر کرمانشاه تفاوت معناداری وجود دارد.
 

کلیدواژه‌ها

مشارکت؛ بافت فرسوده شهری؛ نوسازی؛ شهر کرمانشاه

مراجع

 

1. ابراهیم‎زاده، ع.، ملکی، گ.‏آ.۱۳۹۱.تحلیلی بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسوده شهری(مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر خرم‏آباد)، فصل‏نامه پژوهش‏های جغرافیای انسانی، ۴۴(۸۱): ۲۱۷-۲۳۴ .
2. احدنژاد روشتی، م.، روستایی، ش.، زنگیشه‏ای، س.۱۳۹۱. آسیب‏شناسی مداخلات در نوسازی بافت‏های قدیمی و فرسوده(مطالعه موردی: محله فیض آباد)، فصل­نامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی،۱۲(۳۷): ۹۷-۱۲۵.
3. آیینی، م.۱۳۸۸. موضوعات اقتصادی، مالی و مدیریتی در بهسازی و نوسازی بافت‎های فرسوده شهری،چاپ دوم، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.۲۵۰ صفحه.
4. باباخانی، م. ۱۳۹۵. تبیین نقش رویکرد توسعه اجتماع مبنا در نوسازی پایدار بافت‏های ناکارآمد شهری، نمونه موردی: نوسازی سالهای 1388- 1392، محله تختی شهر تهران، نشریه علمی-پژوهشی پژوهش و برنامه‎ریزی شهری، ۷(۲۵): ۱۰۵-۱۲۴.
5. بهزادفر، م. ۱۳۹۲. طرح‎ها و برنامه‎های شهرسازی، چاپ سوم، نشر شهر، تهران.۳۲۳ صفحه.
6. پوراحمد، ا.، حبیبی، ک.، کشاورز، م.۱۳۸۹. سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری، فصل نامه شهر ایرانی، اسلامی، ۱(۱):۷۳-۹۲.
7. توکلی نیا،‌ ج.، محمدی، ع. ر.۱۳۸۹. فرسایش کالبدی، کارکردی در بافت مرکزی شهرها، اهداف و اصول راهبردی بهسازی و نوسازی، ‌مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر زنجان،‌ نشریه پژوهش‏های دانش زمین،۱(۱): ۳۵-۵۴.
8. حبیبی. ک.، پوراحمد، ا.، مشکینی، ا.۱۳۸۶. بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری، چاپ اول، انتشارات انتخاب.۳۵۱ صفحه.
9. حبیبی، س.م.، فروغی فر، م. ۱۳۹۲. یافتن راهکارهایی برای جلب مشارکت مردم در طرح‎های مرمت شهری بر پایه نظریه بازی، نشریه هنرهای‌زیبا- معماری شهرسازی،۱۸(۴): ۵-۱۴.
10. حبیبی، س.م.، مقصودی، م. ۱۳۹۳. مرمت شهری، تعریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطعنامه‌های جهانی، روش‌ها و اقدامات شهری، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ۲۱۸ صفحه.
11. حسینی، س. ج.، حیدری، م.ر.، صالحی، س.، مهران‌فر، م. ۱۳۸۷. مشارکت پایدار مردمی در نوسازی و بازسازی بافت‎های فرسوده شهری، انتشارات سخن گستر، مشهد، ۴۸۸ صفحه.
12. خزایی، م.، رضویان،م.ت.۱۳۹۸.بافت فرسوده: فرصت یا تهدید مدیریت شهری(نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند)، فصلنامه علمی-پژوهشی آمایش محیط،۱۲(۴۶): ۱۲۶- ۱۰۱.
13. رضویان، م.ت.، محمدی، ک.، ابوبکری، ط.۱۳۹۲. فضاهای فرسوده شهری (برنامه‏ریزی بهسازی و نوسازی).چاپ اول. انتشارات دانشگاه امام رضا(ع)، مشهد. ۲۴۶ صفحه.
14. رهنمایی، م.ت.، شاه‌حسینی، پ.۱۳۸۳. فرایند برنامه‌ریزی شهری ایران،چاپ اول. انتشارات سمت، تهران.۲۰۴ صفحه.
15. زیاری، ک.ا.، محمدی ده چشمه، م.، پوراحمد، ا.، قالیباف، م.ب.۱۳۹۱. اولویت بخشی به ایمن سازی بافت فرسوده کلان‎شهر کرج با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاری، فصلنامه پژوهش‎های جغرافیای انسانی،۴۴(۷۹): ۱-۱۴.
16. زیاری،‌ک.ا.، بیرانوندزاده،‌ م.، علیزاده، ‌ی.، ابراهیمی، س.۱۳۸۸. بررسی و ارزیابی سیاست‎های بهسازی و نوسازی بافت‎های فرسوده شهری، ‌فصل‎نامه علمی–پژوهشی پژوهش‎های جغرافیای انسانی، ۲(۱): ۸۵-۹۹.
17. شماعی، ع.، پوراحمد، ا. ۱۳۸۴. بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا،چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران.تهران.۴۰۲ صفحه.
18. علی اکبری، ا.، ملکی، ک.، پاهکیده، ا.، فتحی، ع.۱۳۹۵. احداث شهر جدید یا توسعه درون شهری، ضرورتی در برنامه‎ریزی نظام اسکان، دومین همایش بین المللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، تهران. ۳۰ تیر ۱۳۹۵. صفحه ۱۹-۱.
19. عندلیب، ع. ر.۱۳۹۲.اصول نوسازی شهری؛ رویکردی نو به بافت‌های فرسوده،ویرایش دوم. انتشارات آذرخش، تهران.۵۹۵ صفحه.
20. کلانتری خلیل آباد. ح.، پوراحمد، ا. ۱۳۸۵. فنون و تجارب برنامه‌ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، چاپ دوم، تهران.۲۹۴ صفحه.
21. لطفی، س. ۱۳۹۱. تبار شناسی بازآفرینی شهری؛ از بازسازی تا نوزایی،چاپ اول. انتشارات آذرخش، تهران.۲۹۹ صفحه.
22.  محمدی، ج.، شفقی، س.، نوری، م. ۱۳۹۳. تحلیل ساختار فضایی–کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی(مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دوگنبدان)، مجله علمی-پژوهشی برنامه‎ریزی فضایی(جغرافیا)،۴(۲): ۱۰۵-۱۲۸.
23. ­مرکز آمار ایران. ۱۳۹۵. سرشماری عمومی نفوس ومسکن شهرستان کرمانشاه، پورتال استانداری کرمانشاه.
24. مریدسادات، پ.، محمدیان، س.۱۳۹۷. مشارکت در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری(مطالعه موردی: محله خیرآباد شهر بیرجند)، فصلنامه علمی-پژوهشی آمایش محیط، ۱۱(۴۲): ۱۶۴-۱۳۹.
25. مهندسان مشاور تدبیرشهر دانش.۱۳۸۶. گزارش طرح ساماندهی بافت مرکزی شهر کرمانشاه، مرحله دوم؛ پیشنهادها و راهکارها.۴۵۴ صفحه.
26. مهندسین مشاور شاران.۱۳۸۴. وزارت مسکن و شهرسازی، شورای عالی شهرسازی و معماری– دفترچه راهنمای مداخله در بافت‏های فرسوده، تهران. ۷۰ صفحه.
27. موسوی دارامرودی، ل.، شمس، م.، قنبری، ن.۱۳۹۳. تحلیل فرصت‌های توسعه‏ای بافت قدیم شهر(نمونه موردی: بخش مرکزی شهر کرمانشاه)، فصلنامه علمی-پژوهشی آمایش محیط، ۷(۲۵): ۱۱۱-۱۲۸.
28. نصیری، ا. ۱۳۹۲. تحلیل ناپایداری مکانی- فضایی بافت‏های فرسوده شهری؛ مطالعه موردی: منطقه ده شهرداری تهران، فصلنامه مدیریت شهری، ۱۱(۳۱): ۲۶۹-۲۸۰.
    1. Abou El- Haggag Mehanna,W., Abou El- Haggag Mehanna,W.2019. Urban renewal for traditional commercial streets at the historical centers of cities,Alexandria Engineering Journal(2019)58,pages:1127-1143,https://doi.org/10.1016/j.aej.2019.09.015.
    2. Ferguson, B. Smets, p (2010), Finance for incremental housing; current status and prospects for expansion, Habitat International, 34(3): 288-298)
    3. Hosseini, A., Pourahmad,A., Taeeb, A., Amini,M., Behvandi, S.2017. Renewal strategies and neighborhood participation on urban blight, International Journal of Sustainable Built Environment (2017) 6, 113-121 http://dx.doi.org/10.1016/j.ijsbe.2017.03.004.
    4. Wang,A.,Hu,Y.,Li,L.,Liu,B.2016.Group Decision Making Model of Urban Renewal Based on Sustainable Development:Public Participation Perspective, Procedia Engineering 145 (2016):1509–1517.

 https://doi.org/10.1016/j.proeng.2016.04.190

1. Yung, E.H.K., Zhang,Q., Chan, E.H.W.2017. Underlying social factors for evaluating heritage conservation in urban renewal districts, Habitat International,66, (2017).135-148.

http://dx.doi.org/10.1016/j.habitant.2017.06.004

1. Zheng,W.,Qiping Shen,G.,Wang,H., Hong, J., Li,Z.2017.Desision support for sustainable urban renewal: A multi- scale model, Land Use Policy, 69(2017): 371.

http://dx.doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.09.019.

1. Zhuang, T.,Qian,Q.K., Visscher,H.J.,Elisinga,M.G.,Wu,W.2019. The role of stakeholders and their participation network in decision-making of urban renewal in China: The case of Chongqing, Cities 92 (2019) 47–58, https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.03.014