بررسی و نقد مؤلفه‌های ناتورالیستی داستان «دریا هنوز آرام است» از احمد محمود

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 12، شماره 42، خرداد 1399، صفحه 44-64   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

رضا جلیلی^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

چکیده

مکتب‌های ادبی به این دلیل که نشان‌دهندۀ مؤلفه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر دوره هستند، معیارهایی مهم برای درک ویژگی‌های ادبی ادوار مختلف محسوب می‌شوند. یکی از این مکتب‌ها ناتورالیسم است که در آغاز از طریق ترجمۀ آثار نویسندگان آمریکایی و اروپایی در دورۀ مشروطه به ادبیات داستانی فارسی راه یافت. احمد محمود به عنوان یکی از نمایندگان برجستۀ ناتورالیسم، قواعد و مؤلفه‌های این مکتب را به نیت بازگویی نقدهای اجتماعی و تشریح احوالات مردم در داستان‌های خود دخالت داده است. بررسی توصیفی- تحلیلی مهم‌ترین ویژگی‌های ناتورالیستی «دریا هنوز آرام است» نشان می‌دهد که با توجه به عناصری همچون «جنبه‌های فیزیولوژیکی»، «شکستن حرمت کاذب واژگان»، «نفی آزادی و باور به جبر تاریخی و اجتماعی»، «سبک محاوره‌ای»، «توصیف دقیق و شرح جزئیات»، «محدودیت توانایی‌های جسمانی»، «خلق شخصیت‌هایی با خوی حیوانی» و «پایان غم‌انگیز داستان»، داستان مذکور واکنشی ادبی نسبت به ضعف‌ها و محرومیت‌های عمدتاً اقتصادی جامعۀ ایران در دهه‌های سی و چهل خورشیدی به شمار می‌آید. محمود در مواردی با توجه به بافت فرهنگی و دینی گروه هدف، از برخی مؤلفه‌های ناتورالیسم عدول کرده که «عدم توجه به تأثیر ژنتیک در زندگی افراد»، «بسامد پایین واژگان تابو» و «پرداختن به مسائل ورای طبیعت در سطحی محدود» از آن جمله است.

کلیدواژه‌ها

ناتورالیسم؛ احمد محمود؛ دریا هنوز آرام است؛ جامعه

مراجع