اثر مجزا و ترکیبی عصاره‌‌های کاسنی (Cichorium intybus) و علف‌چای (Hypericum perforatum) بر شاخص‌های رشد و فعالیت آنزیم‌های گوارشی ماهی قزل‌آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

مقاله 3، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 50، تیر 1399، صفحه 29-40   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا فرض الهی¹؛ کوروش سروی مغانلو^{* 2}؛ احمد ایمانی³؛ میثم عزیزی بصیر¹

¹گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه

²گروه شیلات- دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی- دانشگاه ارومیه

³گروه شیلات و آبزیان، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه

چکیده

زمینه و هدف: در سال‌های اخیر استفاده از گیاهان دارویی برای بهبود شاخص‌های رشد و سیستم ایمنی ماهیان، مورد توجه بوده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر افزودن عصاره‌های هیدروالکلی کاسنی و علف‌چای بصورت مجزا و ترکیبی به جیره غذایی بر شاخص‌های رشد و فعالیت آنزیم‌های گوارشی ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام گرفت.
روش کار: برای این منظور 720 قطعه ماهی به وزن تقریبی 5±100 گرم در قالب 4 تیمار شامل گروه شاهد، تیمار 3% عصاره کاسنی، تیمار 3% عصاره علف‌چای و تیمار ترکیبی هر دو گیاه به مدت 12 هفته مورد تغذیه قرار گرفتند. در انتهای پژوهش شاخص‌های رشد (وزن نهایی، ضریب تبدیل غذایی، ضریب رشد ویژه، افزایش وزن، ضریب چاقی و شاخص کبدی) و فعالیت آنزیم‌های گوارشی (لیپاز، آمیلاز و پروتئاز) بررسی گردید.
یافته‌ها: بیشترین و کمترین میزان افزایش وزن، ضریب رشد ویژه و شاخص کبدی به ترتیب در تیمارهای 3% کاسنی و 3% علف‌چای مشاهده شد (05/0<p). همچنین کمترین میزان ضریب تبدیل غذایی و بیشترین میزان ضریب چاقی نیز مربوط به تیمار 3% کاسنی بود (05/0<p). بالاترین میزان فعالیت آنزیم‌های آمیلاز و پروتئاز در تیمار 3% کاسنی مشاهده شد (05/0>p). بالاترین میزان فعالیت آنزیم‌ لیپاز در تیمار 3 % کاسنی و پایین ترین میزان فعالیت آن در تیمار ترکیب دو گیاه مشاهده شد، ولی اختلافی بین تیمارهای مختلف نسبت به تیمار شاهد وجود نداشت (05/0<p).
نتیجه‌گیری: در مجموع افزودن 3 % عصاره کاسنی به جیره غذایی باعث بهبود شاخص‌های رشد و فعالیت آنزیمهای گوارشی ماهی قزل آلای رنگین کمان می شود.

کلیدواژه‌ها

کاسنی؛ علف‌چای؛ رشد؛ آنزیم‌های گوارشی؛ ماهی قزل‌آلای رنگین کمان

اصل مقاله

مقدمه

 

رشد و بازده غذایی در ماهی به ظرفیت بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آن­ها برای گوارش و تبدیل مواد غذایی مصرفی بستگی دارد(31). مطالعه فیزیولوژی گوارش موضوع بسیار مهمی است، چرا که برآیند تمام فرآیندهای گوارشی به میزان زیادی متکی به نوع و فعالیت آنزیم­های گوارشی می­باشد(32). در سال‌های اخیر استفاده از گیاهان دارویی به عنوان روشی مطمئن برای تقویت سیستم ایمنی و آنتی اکسیدانی، بهبود رشد و عملکرد گوارشی آبزیان مختلف، مورد توجه محققان قرار گرفته است. تاکنون، بیش از 60 گونه مختلف از گیاهان برای بهبود وضعیت رشد و سلامت ماهیان مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات متعددی در زمینه استفاده از گیاهان دارویی به جهت تقویت سیستم ایمنی و افزایش مقاومت ماهی در برابر عوامل بیماری زا صورت گرفته است. برای مثال، اثرات مثبت گیاهان مریم گلی(Silvia afficinalis)، آویشن(Thymus vulgaris) و نعناع(Mentha spicata) بر سیستم ایمنی و آنتی اکسیدانی ماهی قزل آلای رنگین کمان گزارش شده است(10،46). علاوه بر این بهبود شاخص­های رشد(وزن نهایی، افزایش وزن، درصد افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی) ماهی قزل­آلای رنگین کمان تغذیه شده با جیره­ حاوی 500 میلی گرم بر کیلوگرم اسانس گیاه مرزنجوش(Origanum vulgare) گزارش شده است(7). افزایش رشد و کاهش ضریب تبدیل غذایی در ماهی Trichogaster trichopterus تغذیه شده با چیره غذایی حاوی اسانس گیاه سیر نسبت به گروه شاهد مشاهده شده است(2). هم چنین شاخص احشایی، درصد وزن، نرخ رشد ویژه، بازده تبدیل غذایی و بازده پروتئین در کپور ماهیان معمولی(Cyprinus carpio) تغذیه شده با آویشن اختلاف معنی­داری با گروه شاهد داشت(4). در ماهیان کپور معمولی تغذیه با جیره­های غذایی حاوی غلظت­های بالای عصاره یونجه منجر به بهبود فعالیت آنزیم­های گوارشی این ماهیان شد(1). بیشترین میزان فعالیت آنزیم­های پروتئاز و آمیلاز و طول پرزهای روده در ماهیان کپور معمولی زرد(Cyprinus carpio-haematopterus) تغذیه شده با جیره غذایی حاوی 10 % پودر یونجه مشاهده شد(34). نتایج مشابهی در بهبود فعالیت آنزیم­های گوارشی بچه ماهیان کپور معمولی تغذیه شده با جیره حاوی عصاره الکلی زیره سبز گزارش شده است(5). به نظر می رسد مکمل­های گیاهی با توجه به ترکیبات موجود در آن­ها، از طریق افزایش اسید صفرا و تحریک پانکراس، افزایش ترشح و فعالیت آنزیم­های گوارشی(لیپازها، آمیلازها و پروتئازها)(38)، بهبود فرآیند هضم و جذب مواد غذایی، تنظیم میکروفلور روده، تاثیر بر میزان اشتها و افزایش میزان تغذیه، باعث بهبود رشد ماهیان می­شوند(43،47). هم چنین ارتقاء دهنده‌های رشد گیاهی، میزان رونویسی را افزایش می‌دهند که این فرآیند می‌تواند منجر به افزایش mRNA و نهایتاً تولید پروتئین در سلول شود(26).کاسنی به خانواده Asteraceae متعلق بوده و به طور گسترده‌ای در آسیا و اروپا پراکنده شده است. تمام قسمت‌های این گیاه به علت حضور ترکیبات مهمی مانند آلکالوئیدها، آنولین، لاکتون، ساپونین‌ها و تانن‌ها دارای ارزش دارویی است(13). کاسنی تازه حاوی 68% اینولین، 14% ساکارز، 5%سلولز، 6% پروتئین، 4 % خاکستر و 3% ترکیبات دیگر است، در حالی که کاسنی خشک شامل تقریباً 98 % اینولین است. کاسنی دارای نقش آنتی‌اکسیدانی و تقویت کنندگی سیستم ایمنی و ضد قارچی می‌باشد(33). از طرف دیگر گیاه کاسنی منبع مهمی از ویتامین ها مثل B، C و K است که ویتامین C به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی در ماهیان شناخته شده است(35). هم چنین این گیاه دارای مقادیر بالایی از مواد معدنی مثل کلسیم، فسفر، منگنز، روی، مس و آهن می­باشد که برخی از آن ها به عنوان کوفاکتورهای مهم برای آنزیم های آنتی اکسیدانی عمل می­کنند(42). در مطالعه El-Sayed و همکاران(2015) و Hassan و Yousef(2010) نیز به اثر مثبت این گیاه در کاهش استرس اکسیداتیو اشاره شده است(28،33). در مطالعه ایی با موضوع تاثیر پودر کاسنی(Cichorium intybus L.) اضافه شده به جیره غذایی بر شاخص­های رشد و بازماندگی پست لاروهای میگوی پاسفید(Litopenaeus vannamei)  مشخص شد که استفاده از پودر کاسنی باعث افزایش معنی­دار رشد در سطح 5/1 درصد در میگو پاسفید غربی گردید(8). علف­چای یکی از گونه های جنس‌ Hypericum می‌باشد، که دارای 400 گونه در سراسر جهان است. این گیاه بومی اروپا، شمال افریقا، مدیترانه و به ویژه ایران است. این گیاه از شش ترکیب اصلی شامل نفتودیانترون­ها، فلوروگلو سینول­ها، بی­فلاون­ها، فلاونوئیدها، فنیل پرون­ها، پرانتوسیانودین‌ها و میزان کمی از تانن‌ها، گزانتون­ها و اسانس‌های ضروری تشکیل شده است. خواص ضدمیکروبی، ضدویروسی، ضدقارچی(40)، ضدافسردگی(17،39) و خواص آنتی‌ اکسیدانی(50) علف­چای در مطالعات قبلی گزارش شده است(44). برای مثال Cilingir و همکاران(2017)، اثر مثبت عصاره علف چای بر شاخص­های ایمنی و آنتی اکسیدانی ماهی قزل آلای رنگین کمان را گزارش کردند(25). لندی و همکاران(1389) گزارش کردند 10 گرم از علف چای در هر کیلوگرم جیره جوجه گوشتی منجر به بهبود  فعالیت آنتی اکسیدانی نسبت به گروه شاهد گردید(11). در مطالعه ایی دیگر قیاسی و همکاران(1394) اثر عصاره آبی گیاه علف چای(H. perforatum) را بر شاخص های خونی سرمی و بازماندگی ماهی قزل آلا رنگین کمان را مورد مطالعه قرار دادند و فاکتورهای سرمی شامل گلوکز، پروتئین تام سرم، آلبومین،ALT، AST و Igm را مورد ارزیابی قرار داده و دوز ppm 500 را به عنوان بهترین غلظت پیشنهاد کردند(9). طبسی نژاد و همکاران در سال 1395، اثر گیاه علف چای را بر روی شاخص­های رشد و فراسنجه های خونی در ماهی قزل آلا رنگین کمان بررسی و بهبود شاخص های رشد و بهبود  فاکتورهای خون ماهی قزل آلارنگین کمان گزارش کردند(6). از آن­جا که اثر محرک رشد دو گیاه دارویی کاسنی و علف چای و همچنین کاربرد توام آن­ها در ماهی قزل­آلا رنگین کمان مورد بررسی قرار نگرفته است، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر افزودن عصاره های کاسنی و علف­چای به صورت مجزا و ترکیبی به جیره غذایی ماهی قزل آلا رنگین کمان بر شاخص­های رشد و آنزیم­های گوارشی این ماهی انجام گرفت.

مواد و روش‌ها

عصاره گیری

بعد از تهیه گیاهان کاسنی و علف چای از بازار شهر ارومیه، به منظور آماده سازی عصاره نیم کیلو‌گرم از هر گیاه بعد از آسیاب کردن داخل ارلن 5 لیتری ریخته و با نسبت 5/1:2(الکل: گیاه) در الکل اتانول 80 % خیسانده شدند. سپس به مدت 72 ساعت بوسیله دستگاه شیکر(مدل FR 602، شرکت Fater Electronic) در دمای اتاق هم زده شدند و در نهایت با استفاده از صافی تفاله گیاه از عصاره جدا گردید. سپس در دمای 40 درجه سانتی­گراد با استفاده از روتاری(Laborata 4000 efficient ، شرکت Heidolph) عمل تغلیظ سازی عصاره انجام شد(45).

تهیه جیره‌های غذایی

در این مطالعه به منظور ساخت جیره­های غذایی حاوی عصاره کاسنی و علف­چای از جیره غذایی تجاری GFT2 ساخت شرکت فرادانه(جدول1) به عنوان جیره پایه استفاده شد. پس از توزین غذا، عصاره‌ هیدروالکلی گیاهان کاسنی و علف چای با توجه به تیمارهای غذایی به جیره غذایی افزوده شدند. در ادامه غذا به مدت 24 ساعت در هوای آزاد به دور از نور خورشید قرار گرفت، سپس سطح آن‌ها با محلول 1 % ژلاتین پوشانده و دوباره برای 24 ساعت در هوای آزاد قرار گرفت و در نهایت دان‌های تهیه شده در کیسه‌های فریزر به همراه مقداری ژل نم‌گیر با ثبت تاریخ در یخچال قرار داده شدند.

پرورش ماهیان

تعداد 720 قطعه ماهی‌قزل‌آلا رنگین‌کمان با میانگین وزنی (5±100 گرم) به صورت تصادفی در 12 استخر با ابعاد 125×120 سانتی‌متر و ارتفاع آب 120 سانتی‌متر و با جریان آب ورودی 7 لیتر درثانیه، دمای(1±13) درجه سانتی‌گراد، pH بین 3/7-8/6 و اکسیژن محلول 5/0± 5/8 میلی‌گرم بر لیتر، توزیع شدند. در هر مخزن 60 قطعه ماهی وجود داشت. ماهیان برای مدت 12 هفته با چهار جیره‌های آزمایشی شامل تیمار1(شاهد، جیره تجاری بدون عصاره گیاهی)، تیمار2(جیره تجاری حاوی 3% عصاره علف چای)، تیمار3(جیره تجاری حاوی 3% عصاره کاسنی) و تیمار4(جیره تجاری حاوی 5/1% عصاره علف چای و 5/1% عصاره کاسنی) تغذیه گردیدند (15،19،25). دفعات غذادهی 2 بار در روز و در حد 5/2 % وزن بدن انجام گرفت.

محاسبه شاخص‌های رشد

در انتهای دوره پرورشی، بعد از 24 ساعت قطع غذا، ماهیان زیست سنجی شده و درصد افزایش وزن(WG)، ضریب تبدیل غذایی (FCR)، نرخ رشد ویژه(SGR)، ضریب چاقی (CF) و شاخص کبدی(HSI) محاسبه شدند. در انتهای کار به صورت تصادفی 3 عدد ماهی از هر حوضچه(9عدد در هر تیمار) برای محاسبه شاخص کبدی تهیه شد(48).

100× [(وزن اولیه) / وزن اولیه-وزن نهایی)] = درصد افزایش وزن

[(افزایش وزن (گرم) / غذای مصرفی (گرم)] = ضریب تبدیل غذایی

نرخ رشد ویژه (درصد در روز) )] =Ln - وزن ثانویه Ln  100× [(تعداد روزهای انجام آزمایش) / وزن اولیه

 100× [(سانتی متر)طول ماهی³ /(گرم) وزن بدن]= ضریب چاقی

100× [وزن کل بدن (گرم)/وزن کبد (گرم)]= شاخص کبدی

نمونه برداری و تهیه عصاره آنزیمی

در انتهای دوره آزمایشی به منظور بررسی تاثیر افزودن عصاره‌های کاسنی و علف چای بر فعالیت آنزیم­های گوارشی بچه ماهیان قزل‌آلای رنگین کمان، ابتدا ماهیان با پودر گل میخک(5گرم در 10لیتر آب) بیهوش شدند. سپس ماهیان با یک ضربه محکم به سر کشته شده و در نهایت در مجاورت یخ کالبد گشایی گردیدند. زوائد پیلوریک ماهیان پس از حذف نمودن چربی­های احشایی و شستشو با سرم فیزیولوژیک و انجماد سریع به کمک ازت مایع، تا زمان سنجش فعالیت آنزیم­های گوارشی در دمای 80- درجه‌ سانتی‌گراد نگهداری شدند. برای تهیه عصاره خام آنزیمی، نمونه‌ها از شرایط انجماد خارج و توزین شدند. سپس با نسبت وزنی به حجمی 1 به 3 با کلرید سدیم 2/0 مولار مخلوط گردیده و در حضور یخ عمل یکنواخت سازی با هموژنالیز صورت گرفت. سپس سوسپانسیون حاصل با 5000 دور در دقیقه در دمای 4 درجه سانتی­گراد به مدت 30 دقیقه، سانتریفیوژ شد.

تعیین مقدار پروتیئن محلول در عصاره آنزیمی

پروتئین محلول نمونه‌های هموژن شده ماهیان به روش(1976) Bradford سنجیده شد(23). جهت انجام این کار از آلبومین سرم‌گاوی (BSA) به عنوان استاندارد استفاده گردید. جهت سنجش پروتئین محلول عصاره آنزیمی 250 میکرولیتر معرف برادفورد به 5 میکرولیتر عصاره آنزیمی افزوده و پس از 7 دقیقه انکوباسیون در دمای 25 درجه سانتی‌گراد در طول موج 595 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر(مدلBiotek synergy  HT) ساخت کشور آمریکا قرائت شد.

سنجش میزان فعالیت آنزیم های گوارشی

هر سنجش لیپازی شامل هفت میکرولیتر عصاره خام آنزیمی به همراه 86 میکرولیتر محلول  Sodium cholate و 5/2 میکرولیتر محلول متوکسی اتانول بود. پس از افزودن 5/5 میکرولیتر پارانیتروفنیل مریستات به مجموعه فوق و انکوباسیون نمونه ها در دمای 25 درجه سانتی گراد به مدت 15 دقیقه، جذب نوری نمونه ها در طول موج 450 نانومتر قرائت شد(36). میزان فعالیت آنزیم آلکالین پروتئاز به روش Chong و همکاران(2002) و با استفاده از کازئین به عنوان سوبسترا با معرف فولین سیکالتو انجام گرفت(24). فعالیت آنزیم آمیلاز با به کارگیری روش(1955) Bernfeld و به وسیله نشاسته محلول به عنوان سوبسترا و ترکیب کروموژن 3 و5 دی نیتروسالیسیلیک اسید انجام شد(21).

تجزیه و تحلیل آماری

برای آنالیز داده‌ها از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون مقایسه میانگین Tukey’s HSD test استفاده شد. البته قبل از انجام آنالیز واریانس، نرمال بودن توزیع داده‌ها و همگنی واریانس‌ گروه­های آزمایشی با استفاده از آزمون لوِن بررسی شد. سطح معنی‌دار بودن تمامی آزمون­ها کمتر از 5 درصد در نظر گرفته شد. برای انجام آنالیزهای آماری از نرم‌افزار SPSS استفاده و برای ترسیم نمودارها نیز از نرم‌افزار اکسل نسخه 2013 استفاده شد. نتایج نهایی به صورت  Mean ± SEگزارش شد.

نتایج

شاخص­های رشد

جدول 1- ترکیب شیمیایی جیره غذایی  GFT2 شرکت فرادانه
پروتئین خام	40%
چربی خام	15 %
فیبر خام	4%
خاکستر	8 %
رطوبت	8 %
فسفر	1 %

 نتایج بررسی پارامترهای افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه و شاخص کبدی(جدول 2) حاکی از عدم وجود اختلاف معنی­دار بین تیمارها بود(05/0<P). با این وجود بیشترین میزان افزایش وزن، ضریب رشد ویژه و شاخص کبدی در تیمار 3% کاسنی و کمترین مقادیر این پارامترها در تیمار 3% علف­چای مشاهده شد. از سوی دیگر ضریب تبدیل غذایی نشان داد که کمترین میزان مربوط به تیمار 3% کاسنی است. بیشترین و کمترین ضریب چاقی نیز به ترتیب در تیمار 3% کاسنی و 3% علف­چای مشاهده شد، که از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری با هم داشتند(05/0>P).

فعالیت آنزیم­های گوارشی

آنزیم آمیلاز

با توجه نتایج حاصل از آنالیز آماری فعالیت آنزیم آمیلاز که در نمودار 1 آمده است، بیشترین میزان فعالیت این آنزیم نیز در تیمار 3% کاسنی و کمترین میزان فعالیت در تیمار ترکیب دو گیاه مشاهده شد(05/0>P).

آنزیم پروتئاز

با توجه به نمودار 2، بین تیمارها اختلاف معنی­داری وجود داشت(05/0>P)، به صورتی که بالاترین فعالیت در تیمار 3 % کاسنی و پایین ترین میزان فعالیت این آنزیم مربوط به تیمار ترکیب دو گیاه بود.

آنزیم لیپاز

نتایج بررسی فعالیت آنزیم لیپاز(شکل 3) حاکی از عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمارهای آزمایشی بود. با این حال بیشترین میزان فعالیت این آنزیم در تیمار 3 % کاسنی و کمترین میزان فعالیت در تیمار ترکیب هر دو گیاه تعیین گردید.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2- شاخص های رشد ماهیان آزمایشی تیمارهای مختلف در پایان دوره پرورش

شاخص	تیمار شاهد	3 % عصاره کاسنی	3 % عصاره علف چای	5/1 % عصاره کاسنی + 5/1 % عصاره علف چای
Wi(گرم)	a83/1 ± 17/101	a74/0 ± 31/97	a05/1 ± 07/102	a01/2 ± 32/101
Wf(گرم)	a5/14 ± 2/277	a1/25 ± 2/317	a4/14 ± 1/286	a9/26 ± 4/289
SGR	a08/0 ± 25/1	a11/0 ± 46/1	a09/0 ± 17/1	a10/0 ± 30/1
CF	ab04/0 ± 25/1	a03/0 ± 34/1	b09/0 ± 06/1	ab03/0 ± 25/1
WG (%)	a9/18 ± 7/174	a9/27 ± 3/226	a19 ± 3/157	a7/22 ± 185
FCR	a32/0 ± 79/2	a32/0 ± 35/2	a18/0 ± 78/2	a37/0 ± 72/2
HSI	a13/0 ± 35/1	a11/0 ± 46/1	a04/0 ± 15/1	a31/0 ± 37/1

وجود حروف غیرهمسان در هر ردیف نشان دهنده ی اختلاف معنی دار بین تیمارهای آزمایشی است (05/0>P)

 

 

 

نمودار1- فعالیت آنزیم آمیلاز در تیمارهای مختلف آزمایشی.

حروف متفاوت نشان دهنده وجود اختلاف معنی­دار آماری می­باشد (05/0>P).

 

نمودار2-فعالیت آنزیم پروتئاز در تیمارهای مختلف آزمایشی.

حروف متفاوت نشان دهنده وجود اختلاف معنی­دار آماری می­باشد (05/0>P).

 

a

a

a

a

نمودار3- فعالیت آنزیم لیپاز در تیمارهای مختلف آزمایشی.

حروف متفاوت نشان دهنده وجود اختلاف معنی­دار آماری می­باشد (05/0>P).

 

 

بحث ونتیجه گیری

 

رشد سریع و مقاومت در برابر عوامل بیماری­زا از مهم ترین اهداف صنعت آبزی پروری محسوب می­گردند(31). رشد ماهیان به ترکیب و کیفیت جیره غذایی مورد تغذیه آن ها بستگی دارد. از طرف دیگر گیاهان دارویی می­توانند گزینه­های مناسبی برای پیشگیری و درمان برخی از بیماری­های شایع و نیز بهبود روند رشد و افزایش میزان بازماندگی آبزیان باشند(14). محققین معتقدند گیاهان دارویی حاوی ترکیبات ویژه­ای هستند که موجب تسریع روند هضم و جذب مواد مغذی، تقویت اثر درمانی و نیز کاهش عوارض جانبی دارو و عوامل شیمیایی آلاینده محیط می­گردند(37). در تحقیق حاضر علیرغم عدم وجود اختلاف معنی­دار میان پارامترهای رشد به استثنای ضریب چاقی بین تیمارها، گروه ماهیان تغذیه شده با جیره غذایی حاوی 3 % کاسنی بهترین نتیجه را بین تیمارهای مختلف از خود نشان داد. بیشترین میزان افزایش وزن، ضریب رشد ویژه، ضریب چاقی و شاخص کبدی در تیمار 3% کاسنی و کمترین مقادیر این پارامترها در تیمار 3% علف­چای مشاهده شد. به طوری که ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی 3% کاسنی حدود 6/51% بیشتر از گروه شاهد(3/226% در مقابل 7/174%) بود. اگرچه این اختلاف از لحاظ آماری معنی دار نبود ولی با مدنظر قرار دادن تعداد ماهیان(زیتوده) موجود در یک مزرعه، می­توان انتظار داشت که در تولید نهایی مزرعه تأثیر قابل ملاحظه­ای داشته باشد. مشابه با تحقیق حاضر، مطالعات زیادی نشان دهنده اثرات افزودنی های گیاهی در بهبود شاخص‌های رشد و حفاظت از بیماری‌ها در آبزی پروری می‌باشند(29). برای مثال بهبود شاخص های رشد در ماهی هامور تغذیه شده  با پیاز و زنجبیل(18)، قزل‌آلای رنگین کمان تغذیه شده با آلوئه‌ورا و بادرنجبویه(29) و قزل‌آلای رنگین کمان تغذیه شده بادارواش، گزنه و زنجبیل(27)مشاهده شده است. هم چنین براساس مطالعه Cilingir و همکاران(2017)، علف چای هیچ اثری بر پارامترهای رشد نداشت(25)، در حالی که اثرات مثبتی بر شاخص استرس اکسیداتیو داشت. با این حال، بهبود شاخص‌های رشد ماهی قزل‌آلای رنگین کمان تغذیه شده با 5/0 و 1 درصد عصاره علف چای توسط طبسی‌نژاد و همکاران(1395) گزارش شده است(6). هم چنین نادری فارسانی و همکاران(1392) اثر کاسنی را در جیره غذایی ماهی کلمه برشاخص‌های رشد بررسی نموده و نشان دادند که تیمار 5/0 % کاسنی نسبت به گروه شاهد بر روی شاخص‌های رشد ماهی اثرات مطلوبی داشته است(12). همین ‌طور فروغی و همکاران(1395) نشان دادند که استفاده از پودرکاسنی درسطح 5/1 % باعث بهبود شاخص‌های رشد و بازماندگی میگوی پا سفید غربی شد(8). شاید بتوان دلیل افزایش شاخص کبدی را به افزایش ذخیره انرژی در کبد ماهیان نسبت داد(43). نتایج این تحقیقات بیان گر این نکته است که ترکیبات موثره در گیاهان می­توانند موجب تحریک ترشح آنزیم­های پانکراسی و در نتیجه بهبود گوارش و جذب مواد مغذی شوند(30). ترکیبات موثر در گیاهان کاسنی و علف­چای نظیر تیمول، هایپرسین و فلاونوئیدهای موجود نظیر کوئرستین(Quercetin)، توانایی تحریک سیستم سروتونرژیکی را دارند. با نظر به این موارد، امکان دارد افزایش سطح سروتونین در خون و سیستم عصبی ماهیان تغذیه شده با جیره غذایی حاوی کاسنی و علف­چای منجر به افزایش اشتها و بهبود پارامترهای رشد شده باشد، که البته نیازمند بررسی­های بیشتری است، چرا که در این پژوهش میزان مصرف اختیاری خوراک ماهیان که شاخصی از میزان اشتهاست مورد بررسی قرار نگرفت. همچنین بهبود نسبی شاخص­های رشد در این پژوهش، به طور مستقیم می­تواند ناشی از بهبود وضعیت فیزیولوژیک و به طور غیر مستقیم، به دلیل بهبود وضعیت سیستم ایمنی ماهی باشد. از طرف دیگر یکی از عوامل اقتصادی بودن پرورش آبزیان، پایین بودن ضریب تبدیل غذایی است. در تحقیق حاضر افزودن 3% کاسنی به جیره غذایی، منجر به کاهش ضریب تبدیل غذایی از 32/0±35/2 به 32/0±79/2 در گروه شاهد شد. بنابراین می­توان انتظار داشت که استفاده از کاسنی در جیره غذایی ماهی قزل­آلای رنگین کمان می­تواند علاوه بر کاهش هزینه­های غذا و غذادهی، به علت کاهش مصرف غذا، از آلودگی آب محیط پرورش و به تبع آن کاهش پارامترهای کیفی آب جلوگیری ­نماید. آنزیم های گوارشی از طریق پیشبرد واکنش های بیوشیمیایی بر روی مواد غذایی نقش مهمی در تامین انرژی و متابولیت های حیاتی برای رشد، تکامل و دیگر فعالیت های زیستی ماهی ها بازی می کنند. از این رو ارزیابی سطح سنتز و ترشح آنزیم های گوارشی شاخص بالینی و فیزیولوژیکی مهمی در تعیین سلامت سیستم گوارشی، مطالعه وضعیت تغذیه ای و سازگاری موجود با تغییر جیره غذایی بوده است(32). در تحقیق حاضر از نظر فعالیت آنزیم­های پروتئاز و آمیلاز اختلاف معنی­دار آماری بین تیمار 3 % کاسنی با سایر تیمارها وجود داشت. مشابه مطالعه حاضر، بهبود فعالیت آنزیم های گوارشی در ماهی جوان کپور معمولی تغذیه شده با جیره غذایی حاوی عصاره الکلی زیره سبز گزارش شده است(5). He و همکاران(۲۰۱۰) نیز افزایش فعالیت آنزیم­های پروتئاز و آمیلاز و طول پرزهای روده با افزایش میزان پودر یونجه در جیره غدایی ماهی کپور معمولی زرد(Cyprinus Carpio-haematopterus) گزارش کرده­اند(34). Zhang و همکاران(۲۰۰۹) بیان داشتند که استفاده از یونجه بطور معنی­داری فعالیت آنزیم­های پروتئاز و آمیلاز را بهبود می بخشد(49). هم چنین عصاره زیره سبز، ترشح آنزیم­های پانکراسی را که عوامل مهمی در هضم و جذب مواد مغذی هستند، تحریک می­کند. افزایش فعالیت­های گوارشی توسط عصاره­های گیاهی به وجود محرک­های رشد یا ترکیبات فعال موجود در آن­ها(مانند فلاوونوییدها، آلکالوییدها و تانن­ها) نسبت داده شده است(22). این ویژگی­ها با بررسی تغییرات ریخت شناختی دستگاه گوارشی مورد ارزیابی قرار گرفتند و نشان داد که عصاره های گیاهی از طریق افزایش ارتفاع و قطر پرزهای روده، سطح جذب روده ای را افزایش می­دهند(20). از طرف دیگر، اینولین یکی از اصلی ترین ترکیبات موجود در گیاه کاسنی می باشد، که در مطالعات مختلف قبلی، افزودن سطوح مختلف اینولین به جیره غذایی ماهیان منجر به بهبود شاخص های رشد شده است (16،41). با توجه به نقش اینولین به عنوان پربیوتیک، به نظر می رسد این ترکیب از طریق افزایش جمعیت باکتری های مفید و در ادامه افزایش فعالیت آنزیم های گوارشی و افزایش اسیدهای چرب زنجیره کوتاه در روده ماهیان به افزایش شاخص های رشد کمک می کند. در مطالعه حاضر، این احتمال وجود دارد که گیاه کاسنی به علت داشتن سطح بالایی از اینولین منجر به بهبود فعالیت آنزیم­های گوارشی و بهبود رشد شده باشد، که البته نیازمند بررسی بیشتری در پژوهش­های آتی است. نکته دیگر این که در مطالعه حاضر، سطح فعالیت آنزیم لیپاز در تیمارهای ترکیبی و علف چای نسبت به تیمار 3 % کاسنی و گروه شاهد پایین تر بود. مشابه با تحقیق حاضر، سلیمانی و همکاران(1394)، اثر عصاره گل ختمی(Althaea officinalis L.) را بر رشد و  فعالیت برخی از آنزیم های هپاتوپانکراسی ماهی کپور معمولی(Cyprinus carpio) بررسی و کاهش معنی دار سطح آنزیم لبپاز پانکراسی کردند(3). شاید علت آن را بتوان در ترکیبات علف چای جستجو نمود. چرا که ترکیبات ساپونین ها، پلی فنول ها، ترپنن ها، تری ترپنوئیدها و دی ترپنوئیدها دارای ویژگی های مهارکنندگی لیپاز پانکراسی می باشند و در نتیجه سبب کاهش جذب چربی خواهند شد. به طور کلی با توجه به نتایج حاصل، می­توان بیان داشت که استفاده از 3

 

% عصاره هیدروالکلی گیاه کاسنی در جیره غذایی ماهی قزل­آلای رنگین کمان می­تواند موجب بهبود نسبی شاخص­های رشد و هم چنین فعالیت آنزیم­های گوارشی ماهیان شود

مراجع

- امیرزادکانی، ا. 1394. اثرات یونجه(Medicago sativa)(پودر و عصاره) بر آنزیم­های گوارشی و ترکیبات کبد ماهی کپور معمولی(Cyprinus carpio). پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، 81 صفحه.

2-جهانبخشی، ع.ر.، احمدنیای­ مطلق، ح.، جوادی موسوی، م.، رحیمی­کیا ا. 1394. تاثیر سطوح مختلف اسانس گیاه سیر(Allium sativum) بر شاخص­های رشد، بقا و برخی شاخص­های خونی و بیوشیمیایی ماهی گورامی سه خال(Trichogaster trichopterus). نشریه پژوهش های علوم دامی ایران. جلد هفتم. شماره دو. ص 224-218.

3-سلیمان، و.، بنایی، م.، محسنی، م.، نعمت دوست حقی، ب.، موسوی ده موردی، ل. 1394. ارزیابی پیش بالینی استفاده از عصاره گل ختمی(Althaea officinalis L.) بر فعالیت برخی از آنزیم های هپاتوپانکراسی ماهی کپور(Cyprinus carpio). مجله بوم شناسی آبزیان .دوره 4. شماره 4. ص 52-41.

4-صادقیان، م.س.، محسنی، م.، نعمت دوست حقی، ب.، باقری، د. 1395. مقایسه بهبود شاخص­های رشد ماه کپور معمولی(Cyprinus carpio) در نتیجه تجویز آویشن شیرازی(Zataria multiflora) و ویتامین E خوراکی. مجله زیست شناسی ایران. جلد بیست و نهم. شماره دو. ص 204-195.

5-صارمی، ن.، موسوی، س.م.، ذاکری، م.، زنگویی، ن.، شهریاری، ع. 1397. اثرات عصاره الکلی زیره سبز بر آنزیم‌های گوارشی و برخی پارامترهای سرمی ماهی انگشت قد کپور معمولی(Cyprinus carpio). نشریه توسعه آبزی پروری. جلد ۱۲. شماره 4. ص 69-51.

6-طبسی نژاد، ن.، فیروزبخش، ف.، جانی خلیلی، خ. 1395. تاثیر گیاه علف چای(Hypericum perforatum L.) بر شاخص های رشد و فراسنجه های خونی ماهی قزل آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss) پس از 30 روز غذاده. همایش ملی آبزی پروری و اکوسیستم آبی پایدار، گروه شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.

7-عزیزی، ا.، یگانه، س.، فیروزبخش، ف.، جانی­خلیلی، خ. 1395. بررسی اثر اسانس مرزنجوش(Origanum vulgare L.) بر شاخص های رشد و کیفیت فیله ی ماهی قزل­آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss) در زمان نگهداری در دمای یخچال. مجله علمی شیلات ایران. دوره بیست و ششم. شماره یک. ص 109-93.

8-فروغی، ز.، قرایی، ا.، میردارهریجانی، ج .، اژدهاکش پور، ا. 1395. بررسی تأثیر پودر کاسنی در جیرة غذایی بر شاخص­های رشد و بازماندگی پست لاروهای میگوی پاسفید غربی(Litopenaeus vannamei) . مجله منابع طبیعی ایران. دوره نود و شش. شماره  سه. ص 384-377.

9-قیاسی، م.، آقاجانی، س.، بینایی، م.، پورغلام، ر.، باباعلیان­امیری، ع.ر. 1394. اثر عصاره آبی گیاه علف چای(Hypericum perforatum)بر شاخص­های خونی، سرمی و بازماندگی قزل­آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss)در شرایط استرس دمایی. فصلنامه علوم و فنون شیلات. دوره 4. شماره 2. ص 101-91.

10-گلستان، غ.، سلاطی، ا .پ.، کیوان شکوه، س.، ذاکری، م.، مرادیان، ح. 1393. اثر سطوح مختلف آلوئه ورای خوراکی بر رشد و دفاع آنتی اکسیدانی قزل آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss). اقیانوس شناسی. شماره 19. ص 26-21.

11-لندی، ن.، قلمکاری، غ.ر.، معطر، ف. 1389. اثر بخشی علف چای بر فعالیت ضد اکسیدانی تام سرم خون و پاسخ ایمنی همورال در جوجه های گوشتی. مجله پژوهش های نوین دامپزشکی. شماره 4. ص 62- 55.

12-نادری فارسانی، ح.ر.، حاجی مرادلو، ع.، مرادزاده، م. 1392. بررسی اثر سطوح مختلف عصاره کاسنی(Cichorium intybus) در جیره غذایی ماهی کلمه(Rutilus rutilus caspicus) بر برخی شاخص های رشد. همایش ملی شیلات و آبزیان ایران. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر عباس.

Sakeran, M .I., Zidan, .13.Abbas, Z.K., Saggu, S.,

N., Rehman, H., Ansari, A.A. (2015). Phytochemical antioxidant and mineral composition of hydroalcolic extract of chicory(Cichorium intybus L.) Leaves. Saudi J. Biol. Sci., 22(3); 322-326.

14.Abolaji, O.A., Adeboyo, A.H., Odesanmi O.S. (2007). Nutritional qualities of three medicinal plant parts(Xylopia aethiopica , Bilighia sapida and Parinari polyandra ) commonly used pregnant woman in the western part of Nigeria. Pak. J. Nutr., 6; 665-668.

15.Adel, M., Abedian Amiri, A., Zorriehzahra, J., Nematolahi, A., Esteban, M.A. (2015). Effects of dietary peppermint(Mentha piperita) on growth performance, chemical body composition and hematological and immune parameters of fry Caspian white fish(Rutilus frisiikutum). Fish Shellfish Immunol., 45; 841-847.

16.Akrami, R., Rahnama, B., Chitsaz, H., Razeghi Mansour, M. (2015). Effects of dietary inulin on growth performance, survival, body composition, stress resistance and some hematological parameters of Gibel carp juveniles (Carassius auratus gibelio). Iran. J. Fish. Sci., 14(4); 1072- 1082.

17.Altun, M.L., Sever Yilmaz, B., Erdogan Orhan, I., Citoglu G.S. (2013). Assessment of cholinesterase and tyrosinase inhibihory and antioxidant effects of Hypericum perforatum L.(St. John’s wort). Ind. Crops Prod., 43; 87-92.

18.Apines-Amar, M.J.S., Amar, E.C., Faisan Jr J.P., Pakingking Jr, R.V., Satoh, S. (2012). Dietary onion and ginger enhance growth, hemato-immunological responses, and disease resistance in brown-marbled grouper, Epinephelus fuscoguttatus. AACL Bio, 5; 231-239.

19.Awad, E., Austin, D., Lyndon, A.R. (2013). Effect of black cumin seed oil(Nigella sativa) and nettle extract(Quercetin) on enhancement of immunity in rainbow trout, Oncorhynchus mykiss (Walbaum). Aquaculture, 388; 193-197.

20.Bello, O.S, Emikpe, B.O., Olaifa, F.E. (2012). The body weight changes and gut morphometry of Clarias gariepinus juveniles on feeds supplemented with walnut (Tetracarpidium conophorum) leaf and onion (Allium cepa) bulb residues. Int. J. Morphol., 30(1); 253- 257.

21.Bernfeld, P. (1955). Amylase. In: Colowick, S.P., Kaplan, N.O. (Eds.), Methods in Enzymology. Academic Press New York, 149-158.

22.Bhosale, S.V., Bhilave, M.P., Nadaf, S.B. (2010). Formulation of fish feed using ingredients from plant sources. Res. J. Agric. & Biol. Sci., 1(3); 284-287.

23.Bradford, M.M. (1976). A rapid and sensitive method for the quantitation of microgram quantities of protein utilizing the protein-dye binding. Anal. Biochem., 72; 248-254.

24.Chong, A.S.C., Hashim, R., Lee, C.Y., Ali B.A. (2002). Partial characterization and activities of proteases form the digestive tract of discus fish(Symphysodon aequifasciata). Aquaculture, 203; 321-333.

25.Cilingir, C., Diler, I., Ilhan, I., Gultekin, F. (2017). Effects of different levels of dietary centaury oil(Hypericum perforatum L.) on growth performance, some environmental stress parameters and antioxidant activity in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). J. Aquacult. Eng. Fish. Res., 3; 116-127.

26.Citarasu, T. (2010). Herbal biomedicines: A new opportunity to aquaculture industry. Aquacult. Int., 18; 403-414.

27.Dügenci, S.K., Arda, N., Candan, A. (2003). Some medicinal plants as immunostimulant for fish. J. Ethnopharmacol., 88; 99-106.

28.El-Sayed, Y.S., Lebda M.A., Hassinin, M., Neoman, S.A. (2015). Chicor (Cichorium intybus L.) root extract regulates the oxidative status and antioxidant gene transcripts in ccl4induced hepatotoxicity. PLoS ONE, 10(3); e0121549.

29.Farahi, A., Kasiri, M., Sudagar, M., Soleimani Iraei, M., Zorriehzahira, S. M. (2012). Effect of dietary supplementation of Melissa officinalis and Aloe vera on hematological traits, lipid oxidation of carcass and performance in rainbow trout(Oncorhynchus mykiss). Online J. Anim. Feed Res., 2(1); 1-5.

30.Frankic, T., Voljč, M., Salobir, J., Rezar, V., (2009). Use of herbs and spices and their extracts in animal nutrition. Acta Agric. Slov., 94(94); 95-102.

31.Furne, M., Garcia-gallego, M., Hidalgo, M.C., Morales, A.E., Domezain, A., Domezain, J. (2008). Effect of starvation and refeeding on digestive enzyme activities in sturgeon Acipenser naccarii and trout Oncorhynchus mykiss. Comp. Biochem. Physiol. A Mol. Integr. Physiol., 149(4);420-425.

32.Gisbert, E., Gimenez, G., Fernandez, I., Kotzamanis, Y., Estevez, A. (2009). Development of digestive enzymes in common

 

 dentex, Dentex dentex during early ontogeny. Aquaculture, 287(3-4); 381-387.

33.Hassan, H.A., Yousef, M.I. (2010). Ameliorating effect of chicory(Cichorium intybus L.) supplemented diet against nitrosamine precursors-induced liver injury and oxidative stress in male rats. Food Chem. Toxicol., 48; 2163–2169.

34.He, Y., Wang, C., Yan, X., Shi, Y., Wang, Y. (2010). Effect of alfalfa meal on digestive physiological metabolism of Yellow River carp. Acta Agres. Sin., 18(1); 121-136.

35.Kitchin, B., Morgan, S.L. (2007). Not just calcium and vitamin D: other nutritional considerations in osteoporosis. Curr Rheumatol Rep, 9; 85–92.

36.Iijima, N., Tanaka, S., Ota, Y. (1998). Purification and characterization of bile salt-activated lipase from the hepatopancreas of red sea bream, Pagrus major. Fish Physiol. Biochem., 18(1); 59-69.

37.Ji, S. C., Jeong, G. S., Im, G. S., Lee, S. W., Yoo, J. H., Takii, K. (2007). Dietary medicinal herbs improve growth performance, fatty acid utilization, and stress recovery of Japonese flounder. Fisheries Sci., 73; 70-76.

38.Jiang, H.E., Li, X., Ferguson, D.K., Wang, Y.F., Liu, C.J., Li, C.S. (2007). The discovery of Capparis spinosa L. (Capparidaceae) in the Yanghai Tombs (2800 years BP). NW China and its medicinal implications. J. Ethnopharmacol., 113(3);409-420.

39.Kasper, S. (2001). Hypericm perforatum -a review of clinical studies. Pharma copsychiatry, 34(1); S51-S55.

40.Larypoor, M., Akhavansepahy, A., Rahimifard, N., Rashedi, H. (2009). Anti dermatophyte activity of the essential oil of Hypericum perforatum of north of Iran. J. Med. Plant, 8; 110-117.

41.Mira, S.M., Akrami, R., Hedayatifard, M. (2011). Effect of different level of dietary prebiotics inulin on the growth performance, survival and body composition of juvenile Kutum (Rutilus frisii kutum). J. Mar. Biol., 9; 53–60.

42.Neel, J.P.S., Alloush, GA., Belesky, D.P., Clapham, W.M. (2002). Influence of rhizosphere ionic strength on mineral composition, dry matter yield and nutritive value of forage chicory. J Agron Crop Sci., 188; 398-407.

43.Platel, K., Srinivasan, K. (2004). Digestive stimulant action of spices: A myth or reality?, Indian J. Med. Res., 119; 167-179.

44.Saddiqe, Z., Naeem, I., Maimoona, A. (2010). A review of the antibacterial activity of Hypericum perforatum L. J. Ethnopharmacol., 131; 511–521.

45.Saeidi Asl, M.R., Adel, M., Caipang, C.M.A., Dawood, A.O. (2017). Immunological responses and disease resistance of rainbow trout(Oncorhynchus mykiss) juveniles following dietary administration of stinging nettle(Urtica dioica). Fish Shellfish Immunol., 71; 230-238.

46.Sonmez, A.Y., Bilen, S., Alak, G., Hisar, O., Yanik, T., Biswas, G. (2015). .Growth performance and antioxidant enzyme activities in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) juveniles fed diets supplemented with sage, mint and thyme oils. Fish Physiol. Biochem., 41; 165–175.

47.Steiner, T. (2006). The potential benefits of natural growth promoters. Feed Tech., 10(2); 26-28.

48.Waley, K., North, J. (1997). Haemolytic assays for whole complement activity and individual components. In: Dodds, A. W. and Sim, R. B. (Eds.), Complement: A Practical Approach, Vol. 1: Oxford University Press, Oxford, Great Britain, pp. 19-47.

49.Zhang, C.M., Shi, C.X., Wang, Ch.Z., He, Y., Liu, Q.W. (2009). Effects of alfalfa meal on protease and amylase activities of common carps. Pratacultural Science, 26(5); 128-134.

50.Zou, Y., Lu, Y., Wei, D. (2004). Antioxidant activity of a flavonoid-rich extract of Hypericum perforatum L. in vitro. J. Agric. Food Chem., 52(16); 5032–5039.