بررسی آسیب‌پذیری آبخوان دشت خنج- فیشور لارستان با استفاده از مدل دراستیک

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 13، شماره 47، خرداد 1399، صفحه 95-115   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

عبدالرسول قنبری^*

استادیار گروه جغرافیا،واحد لارستان،دانشگاه آزاد اسلامی،لارستان،ایران

چکیده

منابع آّب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است. حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به این منبع می باشند. وجود منابع مهم آلاینده های انتشاری و نقطه ای ، ناشی از فعالیت های انسانی در سطح زمین ونفوذ این آلاینده ها به آبخوان ، موجب کاهش کیفیت آب زیر زمینی می شود. بررسی آسیب پذیری ،روشی کم هزینه درشناسایی نواحی مستعد به آلودگی است که در مدیریت منابع آب نقش اساسی دارد.شناسایی وتهیه نقشهپهنه بندی مناطق آسیب پذیر آبخوان، یعنی مناطقی که امکان نفوذ وپخش آلاینده ها از سطح زمینبه سیستم آب زیر زمینی وجود دارد، یک ابزار مدیریتی مناسب برای جلو گیری از آلودگی منابع آب زیر زمینی است .جهت انجام این تحقیق،  پارامترهای هیدروژئولوژیکی تشکیل دهنده مدل دراستیک شامل عمق آب، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، اثرات ناحیه غیر اشباع و هدایت هیدرولیکی ، دردشت خنج –فیشور لارستان ، واقع در جنوب استان فارس، مورد مطالعه قرار گرفت.از نرم افزارArc GIS برای تهیه نقشه های آسیب پذیری ازطریق همپوشانی  لایه های هیدروژئولوژیکی،استفاده شد. براساس یافته های این  تحقیق، آبهای زیر زمینی دشت مورد مطالعه به شدت در معرض خطر آلودگی  قرار دارد.بنحوی که نزدیک به 62 درصد از مساحت منطقه در شرایط آسیب پذیری متوسط تا زیاد است. این نواحی عموما در پایین دست ومرکز دشت قرار دارد. با توجه به اینکه آب زیرزمینی،مهمترین منبع آبی منطقه است،پیشگیری(Prevention) از راه یابی آلاینده ها  به آبهای زیر زمینی با ایجاد حریم های حفاظت کیفی در اطراف منابع آب و رعایت ضابطه های تخلیه آلاینده ها به منابع پذیرنده ، از راهکارهای موثر جهت حفظ کیفیت این منابع است.ابزارهای مدیریتی مهم مانند نقشه های آسیبپذیری و حریم کیفی جهت برنامه ریزی برای استقرارمناسب کاربری ها و مدیریت آنها بر روی آبخوان حائز اهمیت است

کلیدواژه‌ها

آسیب پذیری؛ آبهای زیرزمینی؛ مدل دراستیک(DRASTIC)؛ پتانسیل آلودگی؛ سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)؛ دشت خنج-فیشور لارستان

مراجع

آرزومند،م وهمکاران. (1394):ارزیابیآسیب‌پذیری آب زیرزمینی دشت آستانه –کوچ اصفهان با استفاده از مدل اصلاح‌شده دراستیک.نشریه آبیاری وزهکشی ایران.شماره یک،جلدنهص 75-82.

2- آصفی،مهرناز و همکاران. (1393):بهینه‌سازی مدل دراستیک در ارزیابی آسیب‌پذیری منابع آب زیرزمینی با استفاده از فرایندتحلیل سلسله مراتبی.مجله علمی کشاورزی (علوم ومهندسی آبیاری)، جلد 37،شمارهیک،ص 55-67.

3- احمدی، ج.وهمکاران. (1392): تعیین آسیب‌پذیری آبخوان با استفاده از مدل دراستیک و اعمال آنالیز حساسیت تک پارامتری و حذفی (مطالعه موردی: دشت سلفچگان- نی‌زار). مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، جلد 20، شماره 3، صفحه 1-25.

4- اصغری مقدم؛ ا.وهمکاران. (1395): ارزیابی آسیب‌پذیری آبخوان دشتبستان‌آباد با استفاده از روش دراستیک و سینتکس،فصل­نامه هیدروژئومورفولوژی،شماره 8،ص 21-52.

5- امیر احمدی،ا. وهمکاران، (1392):بررسیآسیب‌پذیری آبخوان دشت نیشابور با استفاده از روش دراستیک در محیطGIS.مجله جغرافیا ومخاطرات محیطی. شماره 6.ص 37-56.

6- امیر احمدی،ا. وهمکاران، (1390):ارزیابیآسیب‌پذیری آبخوان دشت داروزن به روش دراستیک،مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک،سال دوم،شماره شش، ص 51-66.

7- بوستانی،علی وهمکاران، (1393):بررسی کیفی وآسیب‌پذیری منابع آب زیرزمینی دشتبجنورد با استفاده از مدل دراستیک. نخستین همایش ملی کاربرد مدل‌های پیشرفته تحلیل فضایی در آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی یزد.

8- رضایی،محسن وهمکاران، (1386):مطالعه حساسیت پذیری آبخوان دشت یزد –اردکان نسبت به آلودگی.سومین همایش زمین‌شناسی کاربردی ومحیط‌زیست، اسلامشهر.ص 21-27.

9- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. نقشه‌های توپوگرافی.

10- سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی (1394): زمین‌شناسی خنج، مؤلف: طهمورث یوسفی.

11- سلیمی،م. وهمکاران، (1393):ارزیابیآسیب‌پذیری آبخوان واقع در مکان جدید دفن پسماند شهری اصفهان بر اساس مدل دراستیک. مجله تحقیقات نظام سلامت،سال دهم،شماره دوم،ص 395-405.

12- شرکت سهامی آب منطقه‌ای فارس- لارستان، (1378):گزارش شناسایی منابع آب زیرزمینی خنج لارستان.

13- صباغ،س،ع.وهمکاران، (1399):ارزیابیآسیب‌پذیری آب زیرزمینی دشت نکارود با استفاده از مدل دراستیک.مجله پژوهش آب ایران،شماره 36،ص 141-152.

14- فاضلی،مریم وهمکاران، (1389):پهنه‌بندی خطر آلودگی آبخوان دشت زیدون،همایش ملی ژیوماتیک،سازماننقشه‌برداری کشور.

15- فرهادی،مهدی، (1394):آسیب‌پذیری آبخوان دشت خنج...دانشگاهآزاد اسلامی لارستان.پایان‌نامه کارشناسی ارشدGIS. استاد راهنما:عبدالرسول قنبری.

16- قنبری،ن.وهمکاران، (1398):بهبود نتایج حاصل از مدل دراستیک با استفاده از هوش مصنوعی.نشریهپژوهش‌های حفاظت آب‌وخاک.جلد 24.شماره 2.ص 45-65.

17- گرگانی،شهرام وهمکاران، (1395):ارزیابی پتانسیل آب‌های زیرزمینی با شاخص دراستیک.مجله سلامت ومحیط‌زیست.دوره نهم. شماره 4.ص 527-536.

18- مدیریت و معاونت اداره کل جهاد کشاورزی لارستان، (1395):آمارچاه‌های دشت فیشور –خنج.

19- محبی،ی. وهمکار، (1397):ارزیابیآسیب‌پذیری آبخوان دشت کهریز با استفاده از مدل دراستیک در محیط GIS.فصل­نامهزمین‌شناسیمحیط‌زیست.شماره 45.

20- وزارت کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات آب‌وخاک (1374): مطالعات خاکشناسی اجمالی غرب و شمال غرب لارستان (دشت‌های خنج، سیف‌آباد، لاغر، حمامی، شهرستان لاله) در استان فارس، تهیه‌کننده: خسرو راهمنشی.

21- یوسف دوست،آوهمکار، (1396):تعیینآسیب‌پذیری آبخوان با روش دراستیک استاندارد و روش داده مبنا...مجله سنجش از دور وGISایران.سال نهم.شماره دوم.ص 99-116.

 

22- Akhtari, Y. (2009):Evaluation Of Aquifer Pollution Potential Model Zvyrchry And Kheran Using DRASTIC, M.Sc. Thesis, Department Of Geology, ShahidChamran University, Pp. 170.

23- Aller. L. Bennett. T. Lehr. J. Petty. R. Hackett. G. (1987):DRASTIC: A Standardized System For Evaluating Ground Water Pollution Pollution Potential Using Hydrogelogic Setting. Anda, Oklahoma: U. S. And Environmental Protection Agency

25- Babiker, I.S, A.A. Mohamed &H. Tetsuya, (2005):A GIS – Based DRASTIC Model Assessing Aquifer Vulnerability In Kakamigahara Height Gifu Prefecture, Science Of The Total Environment Journal 345(1):127-140.

26- Balakrishnam.A. MalliKarjun, D, (2011): "GroundWatter Quality Mapping Using Geographic Information System: A Case Study Of Gulbarga City, Karnataka, India, Africa Journal Of Environment Science And Technology.

27- Boughriba, M. Barkaoui, A. Zarhloule, Y. Lahmer, Z. El Houadi, B. And Verdoya, M. (2010): Groundwater The Angad Transboundary Aquifer Using DRASTICIndex Method In GIS Environment. ArabianJournal OfGeosciences, 3: Pp. 207–220.

28- Goodarzi, L. And Javadi, S. (2016):Assessment Of Aquifer Vulnerability Using The DRASTIC Model; A Case Study Of The Dezful- AndImeshk Aquifer. CRPASE. 02(01): 17-22.

29- Gharekhani, M. Nadiri, A.A. Asghari Moghaddam, A. And Sadeghi Aghdam, F. (2015):Optimization Of DRASTIC Model By Support Vector Machine And Artificial Neural Network For Evaluating Of Intrinsic Vulnerability Of Ardabil Plain Aquifer. Eco Hydrology 2: Pp. 311-324.

30- Guo X. Zuo R. Meng L. Wang J. Teng Y. Liu X. And Chen M. (2018):Seasonal And Spatial Variability Of Anthropogenic And Natural Factors Influencing Groundwater Quality Based On Source Apportionment. Environmental Research AndPublic Health. 15: Pp. 1-19.

31-Huang Y. Zuo R. Li J. Wu J. Zhai Y. And Teng Y. (2018):The Spatial And Temporal Variability Of Groundwater Vulnerability And Human Health Risk In The Limin District, Harbin, China Water. International Conference OnTropical Hydrology And Caribbean Water Resources, San Juan De Puerto Rico. Pp. 279-289.

32- Merchant, J. (1994):GIS-Based Groundwater Pollution Hazard Assessment: A Critical Review Of The DRASTIC Model. Photogrammetric Engineering AndRemote Sensing. 60: 9. Pp. 1117-1127.

33-Piscopo G. (2001):Groundwater Vulnerability Map, Explanatory Notes, CastLereagh Catchment, NSW. Departmant OfLand And Wate Conservation, Australia. http://Www.Dlwc.Nsw.Gov.Au./Care/Water/Groundwater/Reports/Pdfs/Castlereagh_Map_Notes. Pdfs.>.R

34-Soper, R.C. (2006):Groundwater Vulnerability To Agrochemicals: A GIS- Based Drasticmodel Analysis Of Carrol, Chariton, And Saline Counties, Missouri, USA. M.Sc. Thesis,University Of Missouri-Columbia

35-Vououris. K. Nazakis. N. Polemio. M. Marekles. K. (2010):Assessment Of Intrinsic Vulnerability Using The DRASTIC Model And GIS In The Kiti Aquifer, Cyprus, European Water, 30: Pp. 13-24.