بررسی شاخصه های حکومت دینی در قصه‌های تمثیلی مثنوی مولوی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 12، شماره 44، مرداد 1399، صفحه 89-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاضل عباس زاده^{* 1}؛ اصبر حبیبی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد پارس آباد مغان- ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد پارس آباد مغان، دانشگاه آزاد اسلامی، پارس آباد، ایران.

چکیده

موضوع حکومت، یکی از بنیادی­ترین دغدغه­های بشر در طول تاریخ بوده و هست. ضرورت حکومت از بدیهیات است که فطرت انسانی نیز آن را تأیید می­کند. موضوع حکومت مطلوب و دینی از جمله مباحث مهم در مثنوی مولوی است که مولانا در این اثر با ­ارزش، از جهات مختلف دینی، علمی، سیاسی و غیره با زبان تمثیل و نماد آفرینی به مبحث حکومت و نوع مطلوب آن پرداخته است. پژوهش حاضر بصورت کتابخانه‌ای- تحلیلی به بررسی شاخصه‌های حکومت دینی در قصه­های تمثیلی مثنوی معنوی مولوی پرداخته است. بررسی­های به­عمل آمده در این پژوهش نشان داد که مولانا ضمن برشمردن اهم شاخصه‌های حکومت دینی از قبیل: عدالت، معنویت و عبودیت، کمال و فضیلت و حکمت و تدبیر، فرخ باری و مردمداری، مبارزه با سلطه گری و تساهل بر رعیت، حکومت را امری ضرور ­دانسته، در این راستا سلطنت و حکومت دینی را که مبتنی بر معرفت الهی و خودسازی و کمال است، به عنوان حکومت مطلوب و صالح برای اداره جامعه مطرح می­سازد و حاکم حقیقی را انسان کامل یا ولی خدا در هر دورانی می­داند. حکومت انسان کامل یا ولی­الله از نظر او مظهر شاهی خداوند متعال است و نمونه عینی چنین حکومتی در زمین، حکومت حضرت محمد (ص) است.

کلیدواژه‌ها

حکومت؛ دین؛ مثنوی معنوی؛ مولوی؛ الگوری؛ معنویت

مراجع

1. ابن طباطبا، (1367). تاریخ فخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران: علمی فرهنگی
2. اقبالی، ابراهیم، (1387). بیان سعدی، (تحلیل بلاغی غزلیات)، تبریز: آشینا
3. تاجدینی، علی، (۱۳۸۰). قدرت سیاسی در اندیشه مولانا، تهران: روز نامه سلام
4. تجلیل، جلیل، (1390). معانی و بیان، چ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
5. جعفری، محمدتقی، (1357). مولوی و جهان بینی­ها؛ چ دوم، تهران: بعثت
6. جمشیدی، محمدحسین، (1390). حکومت و مردم در اندیشه مولانا، فصلنامه سیاست. دوره دوم. شماره 2: ص 69-87.
7. جوادی آملی، عبدالله، (1378). جامعه در قرآن، قم: اسراء
8. خرمشاهی، بهاء الدین، (1395). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. تهران: دوستان
9. خمینی، روح الله، (1365). ولایت فقیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
10. خواجه نظام الملک (1384) سیاست­نامه، به کوشش جعفر شعار، تهران: امیرکبیر
11. شمس الدین، محمد مهدی, (1375). نظام حکومت و مدیریت در اسلام، ترجمه سیدمرتضی آیت­اله­زاده شیرازی، تهران: دانشگاه تهران
12. شهیدی، سید جعفر، (1380). ترجمه نهج البلاغه؛ چ بیستم، تهران: انقلاب اسلامی.
13. عالم، عبد الرحمان (1394)، بنیادهای علم سیاست؛ تهران: نشر نی، چ بیست و هفتم. 
14. غزالی، محمد (1388). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو، تهران: مرکز انتشارات علمی فرهنگی
15. ---------- (1388). نصیحه الملوک، تصحیح عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس
16. کاشفی، حسین، (1396). لب لباب مثنوی، چ هفتم، تهران: نشر اساطیر
17. محمدی، احمد؛ و طباطبائی، طاهر. (1398). فضایل و رذایل اخلاقی از نگاه مولوی. هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی
18. محمدی، کاظم (۱۳۸۶)، فهم زبان مولانا، تهران: انتشارات نجم کبری. 
19. مولوی، جلال الدین، (1384). فیه ما فیه؛ با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر؛ تهران: دنیای کتاب.
20. ---------------، (1395). مثنوی معنوی؛ به تصحیح رینولد نیکلسون؛ تهران: نغمه.
21. نهج البلاغه، (1379). ترجمه و شرح سید علی النقی فیض الاسلام، چ پنجم، تهران: فقیه