جلوه‌هایی از پیر و شیخ و نقش آن در دیوان سنایی

عرفان اسلامی

دوره 17، شماره 64، مرداد 1399، صفحه 320-338   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فرزانه دستمرد^*

مربی و عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. [e-mail]

چکیده

سنایی یکی از شاعران اندیشمند در ادبیات عرفانی و آثارش از رویکردهای مختلف موردتحقیق قرارگرفته، اما کمتر بر دیوان اشعارش کنکاش انجام‌شده است. یکی از عناصر برجسته و پربسامد در عرفان و تصوف و دیوان اشعار سنایی، بحث «پیران و مشایخ» هست که به‌عنوان رهنمایان معنوی، نقش مؤثر و غیرقابل­انکاری در تربیت سالکان و مریدان سفر معنوی طریقت دارند و سالکان با استمداد از ارشادات آنان از گردنه­ها و عقبه­های سیر باطنی رهایی یافته و مسیر پرمخاطرة سلوک را به‌سلامت طی می­نمایند. این نوشتار در­صدد است تا به روشی توصیفی– تحلیلی از رهگذر کشف و تحلیل شواهد شعری، به تبیین دیدگاه این سرایندة ادبیات عرفانی در مورد پیران و مشایخ و نقش آن­ها در سیر و سلوک عرفانی بپردازد و به این نتیجه رسیده است که حضور پیر هدایت­گر به دو شکل و دوبعدی بودن جلوه‌گر است. گاهی طالب برخورداری از لذات مادی و تنعمات دنیوی بوده و هم نیازمند تنعمات عالم حقیقت در جامة زاهد و صوفی و هدایت‌گری و وارستگی از تعلقات دنیوی بوده است و از همه مهم­تر، عشق و فنا را درراه رسیدن به وصال الهی به پیران روحانی نسبت می‌دهند که جامع تمامی صفات انسان کامل است.

کلیدواژه‌ها

پیر؛ شیخ؛ عرفان؛ سنایی

مراجع