نقش هویت در شکل دهی و هدایت سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه

فصلنامه مطالعات روابط بین الملل

مقاله 6، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 50، شهریور 1399، صفحه 155-186   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سامان محمدی¹؛ مهدی ذاکریان^{* 2}

¹دانشجوی دکترای روابط بین الملل، گروه روابط بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه روابط بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

موج انقلاب­ها در کشورهای عربی تاثیر فراوانی بر موقعیت و منافع راهبردی منطقه­ای ایران داشته است. مهمترین آنها رسیدن این امواج به متحد منطقه­ای خود یعنی سوریه و در راس آن بشار اسد است. از همان آغاز ناآرامی­ها، حمایت ایران از نظام سوریه آشکار بود. جمهوری اسلامی ایران با دقت و حساسیت ویژه­ای تحولات سوریه را دنبال نمود و به عنوان یک بازیگر و قدرت مهم منطقه­ای، تلاش کرد که در راستای تداوم مناسبات راهبردی با این کشور و نیز حفظ منافع ملی و منطقه­ای خود، اقدام به اتخاذ مواضع حمایتی از حکومت بشار اسد در سوریه نماید. از این رو، مقاله­ی حاضر در پی پاسخ به این سوال است که سیاست و موضع­گیری جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه متاثر از چه عوامل و الزاماتی بوده است؟ مقاله حاضر ضمن اشاره به ابعاد واقع­گرایانه­ی سیاست خارجی ایران، بر اساس مولفه­های هویتی جمهوری اسلامی ایران، به تحلیل مواضع این کشور در قبال بحران سوریه پرداخته است. به طور کلی پژوهش حاضر بر آن است که سیاست خارجی ایران و به ویژه مشارکت آن در جنگ داخلی سوریه نشان دهنده­ی عملگرایی با هدف حفظ موازنه قدرت و حداکثرسازی امنیت خود در کنار حفظ و بسط هویت انقلابی (از جمله اخلاق مذهبی و ارزشهای هنجاری) بوده است.

کلیدواژه‌ها

جمهوری اسلامی ایران؛ بحران سوریه؛ هویت؛ امنیت؛ موازنه قدرت

مراجع

• ابوالفتحی، محمد؛ دانش‌نیا، فرهاد و حشمتی جدید، حمیدرضا (1394). «مفهوم ژئوپلیتیک شیعه؛ برآیند تقابل بیناذهنی انقلاب اسلامی و جبهه ی مخالف آن»، فصلنامه سیاست دفاعی، سال بیست و چهارم، شماره 93، زمستان.
• احمدی، حمید و قربانی، فهیمه (1393). «تاثیر بحران سوریه بر روابط ایران و ترکیه»، فصلنامه روابط خارجی، سال ششم، شماره 3، پاییز.
• احمدیان، قدرت؛ دانش نیا، فرهاد و کرمیان، کرم رضا (1395). «هویت و سیاست خارجی خاورمیانه ای ایران و ترکیه در سوریه»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره پنجم، شماره 4، زمستان.
• آزادی، افشین؛ ترابی، محمد و حیدرپور، ماشاءالله (1399). «جمهوری اسلامی ایران و فضای مجازی؛ راهکارهایی برای حل چالش‌ها»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال ششم، شماره 3، صص 147-178.
• ترابی، قاسم و محمدیان، علی (1394). «تبیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه از منظر واقع گرایی تدافعی»، فصلنامه سیاست پژوهی، دوره دوم، شماره 3، تابستان.
• جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). «راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 8، صص 65-89.
• جوادی ارجمند، محمدجعفر و چابکی، ام البنین (1389). «هویت و شاخص های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، دوره چهل، شماره 1، بهار.
• حاتمی، محمدرضا (1394). «کارویژه تحولات سوریه در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش های سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره 4، زمستان.
• دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391). «نوواقع گرایی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و ششم، شماره1.
• ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2، صص 127-154.
• رسولی ثانی آبادی، الهام (1390). «مبانی بیناذهنی هویت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره1، بهار.
• زرقانی، سید هادی و احمدی، ابراهیم (1396). «شیعه هراسی به مثابه قلمروسازی گفتمانی محور غربی- عربی در بحران های ژئوپلیتیکی خاورمیانه(مطالعه موردی: بحران سوریه)»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال سیزدهم، شماره 1. بهار.
• زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29، صص 187-206.
• سلیمی، حسین و شریعتی، مجتبی(1393). «منافع ملی جمهوری اسلامی ایران؛ تداوم و یا انقطاع حمایت از نظام کنونی سوریه؟»، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و سوم، شماره 89، زمستان.
• سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ محمدی عزیز آبادی، مهدی و نیکفر، جاسب (1394). «ژئوپلیتیک هویت و تاثیر آن بر راهبرد امنیی ایران و عربستان در بحران یمن»، فصلنامه پژوهش های سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره2، تابستان.
• سیمبر، رضا و قاسمیان، روح الله (1393). «مولفه های اساسی محیط امنیتی ایران و سوریه»، فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 9، تابستان.
• شهریاری، محمد علی؛ شفیعی، اسماعیل و واعظ، نفیسه (1395). «تحلیل سیاست خارجی ج.ا.ایران و عربستان سعودی در سوریه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره 20، زمستان.
• عباسی، مجید و محمدی، وحید (1392). «تبیین رئالیستی منازعه بین المللی قدرت در سوریه و پیامدهای آن برای امنیت جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل، سال اول، شماره2، بهار و تابستان.
• متقی، افشین و قره بیگی، مصیب (1393). «واکاوی گفتمان ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از منظر سازه انگاری»، پژوهشنامه متین، سال شانزدهم، شماره 64.
• مرادی، اسدالله و شهرام نیا، امیر مسعود (1394). «بحران سوریه و امنیت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، سال چهارم، شماره 15، زمستان.
• مرادی، پوران؛ ذاکریان، مهدی و برزگر، کیهان (1396). «روابط ایران و سوریه در پرتو مبارزه با داعش»، فصلنامه پژوهش های سیاسی و بین المللی، سال هفتم، شماره 32، پاییز.
• نجات، سید علی (1396). بحران سوریه و بازیگران منطقه ای، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
• Abdo, Geneive (2013). “The New Sectarianism: The Arab Uprisings and The Rebirth of the Shia’a Sunni Divide”, The Saban Center for Middle East Policy at Brookings, Analysis Paper, No:29, April.
• Abdo, Geneive (August 25 2011). “How Iran Keeps Assad in Power in Syria.” Foreign Affairs, Accessed May 18, 2015, available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2011-08-25/how-iran-keeps-assad-power-syria.
• Akbarzadeh, Shahram & Barry, James (2016). State Identity in Iranian Foreign Policy, British Journal of Middle Eastern Studies, Vol.43, No.4, March, pp. 613-629.
• Akbarzadeh, Shahram (2016). “Iran`s Syrian Foreign Policy Objectives” in A. Saikal, ed., The Arab World and Iran, Middle East Today, Palgrave Macmilan: New York.
• Akbarzadeh, Shahram (2016). Why does Iran need Hizbullah?, The Muslim World, Vol.106, January.
• Ansari, Ali & Bassiri Tabrizi, Aniseh (August 2016). Understanding Iran’s Role in the Syrian Conflict, Royal United Services Institute, rusi.org.
• Bartell, Dawn L. Gray, David H (2012). Conflict in Syria and th Opportunity to Reduce Iran’s Regional Influence and Iran’s Threat to the International Community, Global Security Studies, Vol. 3, Issue. 4, Fall.
• Barzegar, Keyhan (October 30, 2012). The Arab Spring and the Balance of Power in the Middle East, Power and Policy, availbale at: http://powerandpolicy.com/the-arab-spring-and-the-balance-of-power-in-the-middle-east-power-policy.
• Barzegar, Keyhan & Divsallar, Abdolrasool (2017). Political Rationality in Iranian Foreign Policy, The Washington Quarterly, Vol.40(1), Spring.
• Bennett Ryel, Natasha Alana (2017). The Axis of Resistance: Iranian Foreign Policy Discourse and Syria, Master Thesis in Norwegian University of Life Sciences, Department of International Environment and Development Studies, Noragric.
• Binhuwaidin, Mohamed (2015). The Security Dilemma in Saudi-Iranian Relations, Review of History and Political Science, December, Vol. 3, No. 2, pp. 69-79.
• Chubin, Shahram (2012). Iran and the Arab Spring: Ascendancy Frustrated, Gulf Research Center.
• Ehteshami, Anoushiravan and Hinnebusch, Raymond (1997). Syria and Iran: Middle Powers in a Penetrated Regional System, London: Routledge.
• Esfandiary, Dina and Tabatabai, Ariane (2015). « Iran’s ISIS Policy», International Affairs, Vol.91(1), pp.1–15.
• Fawcett, Louise (2015). “Iran and the Regionalization of (In)security.” International Politics, Vol. 52 (5): 646–56.
• Gedikli, Gürsel Fırat (2014). Iranian Foreign Policy in the 2000s: A Neo-Realist Perspective, A Thesis Submitted to the Graduate School of Social Science of Middle East Technical University.
• Goodarzi, Jubin (2013). Syria and Iran: Alliance Cooperation in a Changing Regional Environment, Ortadoğu Etütleri, Vol. 4, No. 2.
• Haji-Yousefi, Amir. M (2017). Iran`s Policy in the Syrian Civil War, prepared to be presented at the European Consortium for Political Research General Conference, Oslo, Norway, September 6-9.
• Hentov, Eliot (2011). Iran’s Unwanted Revolution, available at: http://www.foreignpolicy.com/2011/05/10/irans-unwanted-revolution/.
• International Crisis Group (13 April 2018). Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East, Middle East Report, No.184.
• Jahner Ariel (2012). “Saudi Arabia and Iran: The Struggle for Power and Influence in the Gulf”, International Affairs Review, Vol. XX, No: 3, Spring.
• Kermalli, Shenaz (19 January 2017). “Why thousands of Iranians are fighting in Syria”, al Jazeera, accessed on 7 May 2017, available at: http://www.aljazeera.com/indepth/features/2016/11/thousands-iranians fighting-syria-161120090537447.html.
• Kinnonmont, Jane (2014). The Syria Conflict and the Geopolitics of the Region, The Royal Institute of International Affairs at Chatham House, London.
• Mearsheimer, John, J. (2013). ‘Structural Realism’, In Tim Dunne, Milja Kurki and Steve Smith (eds.) International Relations Theories: Discipline and Diversity, Oxford: Oxford University Press.
• Menashri, D. (2007). Iran’s Regional Policy: Between Radicalism and Pragmatism, Journal of International Affairs, Vol. 60, No.2, Spring/ Summer.
• Mohseni, Payam & Ahmadian, Hasan (10 May 2018), What Iran Really Wants in Syria: Misperceptions of Tehran’s true intentions could lead to disaster, available at: https://foreignpolicy.com/2018/05/10/what-iran-really-wants-in-syria/.
• Roy, Olivier (February 27, 2012). “With Syria, a Vortex of Global Risks and Tensions,” International Herald Tribune.
• Sottimano, Aurora (2016). “Building Authoritarian ‘Legitimacy’: Domestic Compliance and International Standing of Bashar Al-Assad’s Syria”, Global Discourse, Vol. 6 (3).
• Stein, Evan (2017). Ideological Codependency and Regional Order: Iran, Syria, and the Axis of Refusal, PS: Political Science and Politics, Vol. 50, No. 3, July.
• Sullivan, Marisa (April 2014). "Hezbollah in Syria", Middle East Security, No. 19, April.
• Tass, ru (4 May 2016).‘Russian Military Get Reconnaissance Information From Kurds – Russian Defense Ministry’, available at:http://tass.ru/en/defense/873882.
• Tzemprin, Athina. Jozic, Jugoslav & Lambare, Henry (2015). The Middle East Cold War: Iran-Saudi Arabia and the Way Ahead, Croatian Political Science Review, Vol. 52, No. 4-5.
• Uzun, Özüm Sezin & Eksi, Muharrem (2017). Continuities and Changes in Iran’s Foreign Policy: Analysis of Syrian Case, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, Vol.1(3).
• Wastnidge, Edward (2017). Iran and Syria: An Enduring Axis, Middle East Policy, Vol. XXIV, 2.