امکان رویکردی تلفیقی در معناشناسی اوصاف الهی

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 19، شهریور 1399، صفحه 81-97   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

قدرت الله قربانی^*

عضو هیات علمی

چکیده

رویکردهای مختلفی درباب معناشناسی اوصاف الهی وجود دارند که تلاش دارند به شیوه معناداری درباره خدا و اوصاف او سخن گویند. از جمله انها می‌توان به رویکردهای تشبیه انگاری، تنزیه انگاری، زبان نمادین، حمل تمثیلی، زبان کارکردی و حمل تشکیکی اشاره کرد. از میان آنها، رویکرد حمل تشکیکی قابلیت‌های بیشتری دارد. هریک از این رویکردها به سهم خود در شناخت اوصاف الهی کاربردی دارند، اما هیچ یک قادر نیست شناخت نسبتا کاملی از صفات پیچیده و متکثر الهی به ما ارائه دهند. رویکرد تلفیقی با استفاده از مزیت‌های رویکردهای مذکور و اجتناب از معایب آنها، تلاش دارد تا فهم نسبتا قابل قبولی از صفات الهی به دست دهد که امکان ارتباط و گفتگو با خدا نیز به طرز معناداری فراهم گردد. در واقع این رویکرد، تلاش می‌کند با نظر به تقسیم اوصاف الهی به مابعدالطبیعی و غیرمابعدالطبیعی (یعنی اوصاف مشترک با انسان)، و تقسیم نوع دوم به صفات اخلاقی و غیراخلاقی (مانند علم و قدرت) و همچنین با نظر به تقسیم صفات الهی به صفات ذاتی و فعلی و ثبوتی و سلبی، متناسب با هریک از این تقسیمات و مطابق میزان سطح دانایی انسانها و کارکردهای مختلف زبانی، درباره اوصاف الهی سخن گوید. چراکه فهم عوام، محققان و خواص از مردم از خدا و اوصاف او لزوما یکسان نیست که ضرورت بکارگیری روش تلفیقی را بیشتر می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

معناشناسی؛ اوصاف الهی؛ حمل تشکیکی؛ رویکرد تلفیقی؛ خدا

مراجع

قرآن کریم

ابن میمون، موسی .(بی­تا). دلاله الحائرین، تصحیح و تحقیق حسین آتای، مکتبه الثقافه الدینیه.

استیور، دان آر .(1393). فلسفه زبان دینی، ترجمه ابوالفضل ساجدی، قم: نشر ادیان.

پترسون، مایکل و دیگران .(1376). عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، چاپ سوم، تهران: طرح نو.

ساجدی، ابوالفضل .(1383). زبان دین و قرآن، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

طباطبایی، محمد حسین .(1362). نهایه الحکمه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

علیزمانی، امیرعباس .(1375). زبان دین، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

همو .(1386). سخن گفتن از خدا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

قائمی نیا، علیرضا .(1381). تجربه دینی و گوهر دین، قم: بوستان کتاب.

قمی، قاضی سعید .(1362).کلید بهشت، تصحیح سید محمد مشکوه، تهران: انتشارات الزهرا.

ملاصدرا، صدرالدین محمد .(1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مهدوی نژاد، محمد حسین .( 1384). دین و دانش: بررسی انتقادی مسئله تعارض علم و دین، تهران: دانشگاه امام صادق.

هادسون، ویلیام دانالد .(1378). لودویگ ویتگنشتاین، ترجمه مصطفی ملکیان، تهران: انتشارات گروس.

ویتگنشتاین، لودویگ .(1387). پژوهشهای فلسفی، ترجمه فریدون فاطمی، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز.

Edwards, Paul .(1961). The Encyclopedia of Religion, USA.

Rhees, Rush, (edited) .(1984). Ludwig Wittgenstein Personal Recolections, Oxford: Oxford University Press.

Ross, James. F. (1969). Introduction to the Philosophy of Religion, Macmillan Press.

Tillich, Paul .(1957 & 63). Dynamics of Faith, New York: Harper & Row Publishers.

Wittgenstein, Ludwig .(1953). Philosophical Investigations, trns by G.E. M. Anscomb, New York: Macmillan.

Tillich, Paul .(1962). The Meaning and Justification of Religious symbols, in: Religious experience and Truth, A Symposium, edited by Sidney Hook, 3-11, London, Oliver and Boyd.