بررسی تطبیقی ادراک حسّی از منظر ملاصدرا و هگل

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 19، شهریور 1399، صفحه 99-115   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پیام آقاسی^{* 1}؛ عزیزالله افشار کرمانی²

¹دانشجوی دکترا دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²گروه فلسفه و حکمت، دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

ملاصدرا و هگل هر دو ادراک حسّی را آغاز شناخت می دانند. با این تفاوت که ملاصدرا برای شناسایی، مراحل حسّی، خیالی و عقلی قائل است و ادراک کلی را پس از گذر از ادراک حسّی و خیالی ممکن می داند یعنی ادراک کلی، آخرین مرحلة شناخت است. ولی هگل از همان آغاز، شناسایی را به واسطة مفاهیمِ کلی می داند و تعارض میان جزئیت و کلیت در این ادراک را عامل ارتقاء ادراک به مرحلة بعدی می داند. مقایسة ادراک حسّی در ملاصدرا و هگل نشان می دهد که پذیرفتن مبانیِ مختلف در حوزه های منطق، طبیعت و انسان، چگونه می تواند شروع از نقطة واحد را به سرانجام های متفاوت برساند. ادراک حسّی در هگل سرآغاز کشف تضاد در فعالیت ادراکیِ آدمی است که این تضاد، در وحدت شناسایی و هستی پایان می یابد. اما پیشرفت آگاهی در فلسفة صدرا در ارتباط آدمی با واقعیت و گذر از مراتب پایین هستی به مراتب بالاتر و تعالی و بسط مرتبة وجودیِ آدمی است.

کلیدواژه‌ها

ادراک حسّی؛ ملاصدرا؛ هگل؛ آگاهی

مراجع

اردبیلی، محمدمهدی .(1391). آگاهی و خودآگاهی در پدیدارشناسی روح هگل، تهران: نشر روزبهان.

اسکروتن، راجر .(1395). تاریخ مختصر فلسفه جدید ( از دکارت تا ویتکنشتاین )، ترجمه اسماعیل سعادتی خمسه، تهران: حکمت.

بدیع، امیر مهدی .(1363). هگل و مبادی اندیشة معاصر، ترجمه احمد آرام، تهران: خوارزمی.

بیزر، فردریک .(1396). هگل، ترجمه سید مسعود حسینی، چاپ سوم، تهران: ققنوس.

تیلور، چارلز .(1379). هگل و جامعه مدرن، ترجمه منوچهر حقیقی راد، تهران: نشر مرکز.

دونت، ژاک .(1377). هگل، ترجمه محمد جعفر پوینده، تهران: فکر روز.

ذاکر زاده، ابوالقاسم .(1388). ایده آلیسم آلمانی: از ولف تا پیروان جدید کانت، آبادان: پرسش.

سالمن، رابرت سی- هیگینز، کتلین ام .(1395). عصر ایده آلیسم آلمانی(تاریخ فلسفه راتلج)، ترجمه سید مسعود حسینی، تهران: حکمت.

شیرازی، صدرالدین محمد .(1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفارالعقلیه الاربعه، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.

 همو.(1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، چاپ دوم، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.

 همو.(1354). المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.

 همو.(1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تهران: حکمت.

 همو.(1422). نهایه الحکمه، قم: مؤسسه نشر اسلامی.

 عبودیت، عبدالرسول .(1386). درآمدی به نظام حکمت صدرایی، جلد دوم، تهران: سمت.

 مک کارنی، جوزف .(1389). هگل و فلسفه تاریخ، ترجمه اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر آگه.

 هگل، گئورگ ویلهلم فردریش .(1390). پدیدار شناسی جان، ترجمه باقر پرهام، تهران: کندوکاو.

 همو.(1336). عقل در تاریخ، ترجمه حمید عنایت، تهران: دانشگاه صنعتی.

 هیپولیت، ژان .(1371). پدیدار شناسی روح بر حسب نظر هگل، ترجمه واقتباس کریم مجتهدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

Hegel, G.W.F.(2010).The Science of Logic, trans. & edited. By George Di Giovanni, Cambridge University press.

Hegel, G.W.F.(2010)b. System of Science.trans.by Terry Pinkard, Bamberg and Würzburg.

Hegel, G.W.F.(1977). Phenomenology of spirit, trans. By A.V. Miller, with analysis of the text and foreword by J.N. Findlay, Oxford University Press.

Hegel, G.W.F.(1977)b. The Differenc between Fichte’s and Schelling’s System of Philosophy, trans. H.S.Harris and Walter Cref, Albany: Suny press.

McTaggart, John. (1999). Studies in The Hegelian Dialectic, Cambridge University press.

 Magee, Glenn Alexander. (2010). The Hegel Dictionary, New York, Continuum Inter-National Publishing Group.