سولیپسیسم نزد شوپنهاور و ویتگنشتاین متقدم

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 19، شهریور 1399، صفحه 195-212   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهران سینایی مقدم¹؛ محمد رعایت جهرمی^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

²دانشگاه بین المللی قزوین

چکیده

سولیپسیسم، به مفهوم اینکه از لحاظ هستی‌شناختی تنها من هستی دارم و هستیِ جهانِ خارج فقط به مثابه موضوع و مضمون ذهن من، هستی دارد و هر آنچه شناخته می‌شود فقط به واسطه ذهنمندی من همچون تنها شناسنده، نگریسته می‌شود، مساله‌ای است که از دوران مبنا قرار گرفتن سوژه اندیشنده توسط دکارت و همچنین توجه به ذهن شناسنده توسط فلاسفه‌ای همچون بارکلی و کانت و سپس در ایده‌آلیسم آلمانی، اهمیت فراوانی داشته است. در نتیجه سولیپسیسم مساله‌ای فرعی در فلسفه نیست بلکه به طور اساسی در همین چارچوب، من به عنوان هستنده‌ای خودآگاه و شناسنده، منطبق بر نحوه هستومندی و به خاطر قالب‌ها و صورت‌های آگاهی‌ام، جهان و آگاهی و ذهنمندی دیگران را به طور سولیپسیستی می‌شناسم. این مساله نزد برخی فیلسوفان معاصر، آنچنان که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته است. شوپنهاور و ویتگنشتاین به این موضوع در قالب بحث پیرامون نحوه شناخت من متافیزیکی و نیز محدوده و مرزهای جهان پرداخته‌اند. شوپنهاور بر اساس ایده‌آلیسمِ مبتنی بر فلسفه استعلایی کانت، معتقد است که هستی جهان منوط به ذهنی شناسنده است که جهان در آن بازنمود یافته است. این ذهن، خودش در قالب زمان و مکان و علیت نمی-گنجد. خود، شناسنده جهان است ولی نمی‌تواند خودش را بشناسد. ویتگنشتاین متقدم نیز در تراکتاتوس، تحت تاثیر شوپنهاور، بر اساس کاربردها و نقش زبان، مرزهای جهان و شناختِ من متافیزیکی را در بحث سولیپسیسم مورد توجه قرار داده و آن را در تجربیات اول شخص مانند درد و تجربه‌ عواطف نسبت به شناخت آن در دیگران به بحث گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

سولیپسیسم؛ آگاهی؛ خودآگاهی؛ جهان من

مراجع

آنسکوم، جی. بی. اِم .(1385). مقدمه ای بر تراکتاتوس ویتگنشتاین، ترجمه همایون کاکاسلطانی، نشر گام نو.

دباغ، سروش.(1393). سکوت و معنا (جستارهایی در فلسفة ویتگنشتاین)، نشر صراط.

زندیه، عطیه .(1386). دین و باور دینی در اندیشه ویتگنشتاین، نشر نگاه معاصر.

سرل، جان.(۱۳۹۲). درآمدی کوتاه به ذهن، ترجمه محمد یوسفی، نشر نی.

شوپنهاور، آرتور .(1396). جهان همچون اراده و تصور، ترجمه رضا ولی یاری، نشر مرکز.

همو .(1394) . متعلقات و ملحقات، ترجمه رضا ولی یاری، نشر مرکز.

فسنکول، ویلهلم .(1385). گفتنی ها- ناگفتنی‌ها(سه مقاله درباره فلسفه ویتگنشتاین)، ترجمه مالک حسینی، نشر هرمس.

کانت، ایمانویل .(1362). سنجش خرد ناب، ترجمه‌ی دکتر میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی، امیرکبیر.

گلاک، هانس یوهان .(1389). فرهنگ اصطلاحات ویتگنشتاین، ترجمه همایون کاکاسلطانی، نشر گام نو.

ویتگنشتاین، لودویگ .(1386). رساله‌ی منطقی-فلسفی، ترجمه میرشمس الدین ادیب سلطانی، نشر امیرکبیر.

 

Biletzki, Anat. (2003). Interpreting Wittgenstein, Kluwer

Friedlander, Eli. (2001). Signs of Sense: reading Wittgenstein’s Tractatus, Harvard University press

Hacker, P.M.S. (1990). Wittgenstein Meaning and Mind, Basil Blackwell

Lange, Ernst Michael. (2017). Wittgenstein on Solipsism, in:A companion to Wittgenstein, edited by Hans-Johann Glock, and John Hyman, Blackwell

Pihlström, Sami. (2011)Transcendental Guilt Reflections on Ethical Finitude, Lexington Books

Pradhan, Ramesh Chandra. (2019). Mind Meaning and World, Springer

Sluga, Hans and Stern, G. (1996). The Cambridge Companion to Wittgenstein, Cambridge

Wittgenstein, Ludwig. (1961). Notebooks, editors: G.H. Wright and G.B.M. Anscombe, Translated by G.B.M. Anscombe