پیش بینی کننده های مصرف تریاک در نوجوانان: عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی

روانشناسی اجتماعی

مقاله 1، دوره 8، شماره 55، مرداد 1399، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن رضایی جمالویی^{* 1}؛ شیما منصوری فر²؛ مهدی طاهری³؛ سجاد امینی منش⁴

¹دکتری روانشناسی سلامت، استادیار گروه روانشناسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی‌، نجف آباد، ایران

²کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

³استادیار، گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی تابران، مشهد، ایران

⁴استادیار گروه روانشناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی‌، شیراز، ایران

چکیده

با توجه به مضرات مصرف تریاک در بین نوجوانان و لزوم شناخت مولفه‌ها و ابعاد این رفتار جهت طراحی مداخلات متناسب و اثربخش، پژوهش حاضر با هدف تعیین پیش‌بینی‌کننده‌های مصرف تریاک (فردی، خانوادگی و اجتماعی) در نوجوانان انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر اصفهان در سال 1397 بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای 201 نفر انتخاب و توسط نیمرخ مصرف مواد و پرسشنامه بررسی وضعیت مصرف مواد، مورد ارزیابی قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد نیمرخ مصرف مواد (محمدخانی، 1386) و پرسشنامه بررسی وضعیت مصرف مواد (محمدخانی، 1385) بودند. نتایج تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام انجام شد. نتایج نشان داد که بین مصرف تریاک در طول عمر و مولفه‌‌های نگرش به مصرف مواد، ناامیدی، هیجان‌خواهی، تکانشگری، تعارضات خانوادگی، نگرش والدین به مواد، نظارت خانواده، بی‌نظمی محیط اجتماعی، احساس تعهد به مدرسه، فضای روانی- اجتماعی مدرسه نیمرخ خطرمصرف رابطه معنی-داری وجود دارد (05/0P<). نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که نگرش به مصرف مواد مولفه مصرف تریاک در طول عمر را با تبیین 47/0 از واریانس، مورد پیش‌بینی قرار می‌دهد. همچنین ناامیدی و نگرش به مصرف مواد مولفه کشیدن تریاک در 12 ماه گذشته را با تببین 17/0 و در یک ماه گذشته را با تببین 17/0 از واریانس مورد پیش‌بینی قرار داده‌اند. با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان گفت مصرف تریاک در نوجوانان یک پدیده چندعاملی و چندسطحی بوده و عوامل تعیین‌کننده گر-ایش به آن ‌در سطوح متعدد فردی، اجتماعی و خانوادگی قرار دارد که باید در مداخلات پیشگیری، کنترل و ترک تریاک مدنظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

پیش بینی کننده ها# مصرف تریاک #نوجوانان# دانش آموزان

مراجع

ضیاالدینی، سیدحسن؛ زارع زاده، علیرضا و حشمتی، فرزاد. (1385). شیوع سوءمصرف و اعتیاد به مواد و برخی عوامل مرتبط در دانش آموزان سال آخر. مجله دانشگاه علوم پزشکی، 13 (2)، 94-84. ##محمدخانی، شهرام. (1386). مدل ساختاری مصرف مواد در نوجوانان در معرض خطر: ارزیابی اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل فردی و اجتماعی. فصلنامه سلامت روانشناختی، 2 (1)، 16-5. ## محمدخانی، شهرام؛ (1390). شیوع مصرف سیگار، مشروبات الکلی و مواد روانگردان در نوجوانان ایرانی. مجله علوم پزشکی کرمان، 19(1)، 48-32. ##منشی، غلامرضا؛ جلالی، داریوش و مظاهری، محمدمهدی. (1392). تاثیر سه روش پیشگیری بر نگرش، بیزاری از یکنواختی و ماجراجویی دانش آموزان نسبت به مصرف مواد مخدر: پیگیری یک ساله. مجله روانشناسی اجتماعی، 1 (27)، 24-5. ##

Ahmadi. J., & Ostovan, M. (2002). Substance use among Iranian Male students. International Journalof Drug Policy, 13 (1):511-515. ##Bahr, S. J., Hoffmann, J. P., & Yang, X. (2005). Parental and peer influences on the risk of adolescent drug use. Journal of Primary Prevention, 26(6), 529-551. ##Bandura, A.(2002). Social Foundations of Thougth and Action: a Social Cognitive Theory. 2008. ##Battisti, R. A., Roodenrys, S., Johnstone, S. J., Pesa, N., Hermens, D. F., & Solowij, N. (2010). Chronic cannabis users show altered neurophysiological functioning on Stroop task conflict resolution. Psychopharmacology, 212(4), 613-624. ##Botvin, G. J., & Griffin, K. W. (2004). Life skills training: Empirical findings and future directions. Journal of primary prevention, 25(2), 211-232. ##Brook, J. S., Brook, D. W., Gordon, A. S., Whiteman, M., & Cohen, P. (1990). The psychosocial etiology of adolescent drug use: a family interactional approach. Genetic, social, and general psychology monographs.

Brook, J. S., Nomura, C., & Cohen, P. (1999). A network of influences on adolescent drug involvement: neighborhood, school, peer, and family. Genetic, Social, and General Psychology Monographs. ##Brown, R., & Evans, W. P. (2002). Extracurricular activity and ethnicity: Creating greater school connection among diverse student populations. Urban Education, 37(1), 41-58. ##Corongiu, S., Dessì, C., & Cadoni, C. (2020). Adolescence versus adulthood: differences in basal mesolimbic and nigrostriatal dopamine transmission and response to drugs of abuse. Addiction Biology, 25(1), e12721. ##Dishion, T. J., & McMahon, R. J. (1998). Parental monitoring and the prevention of child and adolescent problem behavior: A conceptual and empirical formulation. Clinical child and family psychology review, 1(1), 61-75. ##Ekşi, F., Demirci, İ., & Tanyeri, H. (2020). Problematic Technology Use and Well-Being in Adolescence: The Personal and Relational Effects of Technology. ##Epstein, J. A., Griffin, K. W., & Botvin, G. J. (2000). A model of smoking among inner-city adolescents: the role of personal competence and perceived social benefits of smoking. Preventive medicine, 31(2), 107-114. ##Fabris, M. A., Marengo, D., Longobardi, C., & Settanni, M. (2020). Investigating the links between fear of missing out, social media addiction, and emotional symptoms in adolescence: The role of stress associated with neglect and negative reactions on social media. Addictive Behaviors, 106364. ##Fowles, D. C. (2000). Electrodermal hyporeactivity and antisocial behavior: does anxiety mediate the relationship?. Journal of affective disorders, 61(3), 177-189. ##Griffin, K. W., Botvin, G. J., Scheier, L. M., Doyle, M. M., & Williams, C. (2002). Common predictors of cigarette smoking, alcohol use, aggression, and delinquency among inner-city minority youth. Addictive Behaviors, 28(6), 1141-1148. ##Hawkins, J. D., & Weis, J. G. (1985). The social development model: An integrated approach to delinquency prevention. Journal of primary prevention, 6(2), 73-97. ##Hawkins, J. D., Catalano, R. F., & Miller, J. Y. (1992). Risk and protective factors for alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: implications for substance abuse prevention. Psychological bulletin, 112(1), 64. ##Jessor, R., Jessor, S., Jessor, S. L., & Jessor, R. (2012). Problem behavior and psychosocial development: A longitudinal study of youth. ##Kumpfer, K. L., & Turner, C. W. (1991). The social ecology model of adolescent substance abuse: Implications for prevention. International journal of the addictions, 25(sup4), 435-463. ##Legrand, F. D., Kaltenbach, M. L., & Joly, P. M. (2007). Association between sensation seeking and alcohol consumption in French college students: Some ecological data collected in “open bar” parties. Personality and individual differences, 43(7), 1950-1959. ##Li, C. S. R., Milivojevic, V., Kemp, K., Hong, K., & Sinha, R. (2006). Performance monitoring and stop signal inhibition in abstinent patients with cocaine dependence. Drug and alcohol dependence, 85(3), 205-212. ##Magoon, M. E., & Ingersoll, G. M. (2006). Parental modeling, attachment, and supervision as moderators of adolescent gambling. Journal of Gambling Studies, 22(1), 1-22. ##Malik, M. A. (2020). Social Media Addiction and Its Consequences on Health. Tathapi with ISSN 2320-0693 is an UGC CARE Journal, 19(29), 14-18. ##McNeely, C. (2003). Connection to school as an indicator of positive development. Division of General Pediatrics and adolescent Health, University of Minnesota. ##Miech, R., Keyes, K. M., O'Malley, P. M., & Johnston, L. D. (2020). The great decline in adolescent cigarette smoking since 2000: consequences for drug use among US adolescents. Tobacco Control. ##Mohamadkhani, S.h. (2013). Strategies for the prevention of drug abuse among students at risk identification, assessment and intervention. United Nations Office on Drugs and Crime in Iran (UNODC) and Drug control Headquarters. ##Mohamadkhani, Sh. (2006). Structured and standardized questionnaire of risk factors and protective Alcohol, tobacco and other substances to identify students at risk: United Nations Office on Drugs and Crime in Iran (UNODC). ##Newcomb, M. D. (1995). Identifying high-risk youth: Prevalence and patterns of adolescent drug abuse. NIDA Research Monograph, 156, 7-38. ##Nyquist, A. C., & Luebbe, A. M. (2020). An Emotion Recognition–Awareness Vulnerability Hypothesis for Depression in Adolescence: A Systematic Review. Clinical Child and Family Psychology Review, 23(1), 27-53. ##Ohmura, Y., Takahashi, T., & Kitamura, N. (2005). Discounting delayed and probabilistic monetary gains and losses by smokers of cigarettes. Psychopharmacology, 182(4), 508-515. ##Robertson, J., Emerson, E., Baines, S., & Hatton, C. (2020). Self-reported smoking, alcohol and drug use among adolescents and young adults with and without mild to moderate intellectual disability. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 45(1), 35-45. ##Sadock, B.J., & sadock, V.A. (2013). Substance related disorders. In: sadock BJ. Sadock VA (editors), Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry. 8^th Ed, Lippincott Williams & Wilkins, 2005; P 1274. ##Sinha, R. (2011). How does stress increase risk of drug abuse and relapse?. Psychopharmacology, 158(4), 343-359. ##Tilson, E. C., McBride, C. M., Lipkus, I. M., & Catalano, R. F. (2004). Testing the interaction between parent–child relationship factors and parent smoking to predict youth smoking. Journal of Adolescent Health, 35(3), 182-189. ##Verdejo-García, A., Lawrence, A. J., & Clark, L. (2008). Impulsivity as a vulnerability marker for substance-use disorders: review of findings from high-risk research, problem gamblers and genetic association studies. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(4), 777-810. ##Voisin, D. R., Salazar, L. F., Crosby, R., Diclemente, R. J., Yarber, W. L., & Staples-Horne, M. (2005). Teacher connectedness and health-related outcomes among detained adolescents. Journal of Adolescent Health, 37(4), 337-e17. ##Wills, T. A., & Stoolmiller, M. (2002). The role of self-control in early escalation of substance use: a time-varying analysis. Journal of consulting and clinical psychology, 70(4), 986. ##Zuckerman, M., Eysenck, S. B., & Eysenck, H. J. (1978). Sensation seeking in England and America: cross-cultural, age, and sex comparisons. Journal of consulting and clinical psychology, 46(1), 139. ##