بررسی ﺭﺍبطه فرهنگ شهرنشینی با تعاملاﺕ اجتماعی دﺭ فضاهاﯼ شهرﯼ دﺭ شهر ملاﯾر

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، اسفند 1398، صفحه 81-108   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اعظم خطیبی^{* 1}؛ ابوالفضل نیکزاد²

¹دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، ایران( نویسنده مسؤول)

²دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

فرهنگ شهرنشینی­، به علت تراکم و ناهمگونی و فقدان نسبی آشنایی نزدیک شخصی، روابط انسانی را بسیار ناشناخته، سطحی و گذرا کرده­است. به همین دلیل هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه میان فرهنگ شهرنشینی با تعاملات اجتماعی در فضاهایشهری در شهر ملایر است. روش پیمایشی- تحلیلی است، شیوه نمونه­گیری چند­مرحله­ای و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 385 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد شده با پایایی­826/0 و واحد تحلیل فرد است. برای تحلیل داده­ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. یافته­های تحقیق نشان داد بین فرهنگ شهرنشینی با تعاملات اجتماعی رابطه مستقیم و معنی­دار وجود دارد. اما این رابطه بین مولفه­های فرهنگ شهرنشینی (نوع دوستی، قانون گرایی، مسئولیت پذیری، فردگرایی، توجه ­­به­محیط­زیست، غریبگی) با تعاملات اجتماعی متفاوت است. مسئولیت­پذیری قوی­ترین (500/0=r) و قانون­گرایی ضعیف‌ترین (025/0=r) رابطه را با تعاملات اجتماعی داشتند و رابطه بین نوع­دوستی با تعاملات اجتماعی منفی شد­(169/0-= r). در رگرسیون چند متغیره با توجه به مقادیر Beta مسئولیت‌پذیری (382/0) بیشترین تأثیر و نوع­دوستی­(095/0-) در جهت منفی و کم­ترین تاثیر را بر تعاملات اجتماعی داشتند. .نتیجه نهایی نشان داد که رابطه معنی­داری بین فرهنگ شهرنشینی و تعاملات اجتماعی وجود دارد و قدرت تعیین و پیش­بینی­کنندگی فرهنگ شهرنشینی بر تعاملات اجتماعی بسیار قوی است(646/0). البته با برنامه­ریزی­های مناسب و آموزش و سرمایه­گذاری فرهنگی می­توان تعاملات اجتماعی را در جهت مطلوب هدایت نمود و با بازتعریف فرهنگ شهرنشینی مدرن و هویتی ایرانی شاهد رشد نوع­دوستی و قانونگرایی در تعاملات اجتماعی شد.

کلیدواژه‌ها

تعاملات اجتماعی؛ فرهنگ شهرنشینی؛ نوع دوستی؛ غریبگی؛ مسئولیت پذیری

مراجع

- ارمه، گی(1376)، فرهنگ دموکراسی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: انتشارات ققنوس.

- بالاخانی، قادر؛ ملکی، امیر(1396). «بررسی ظهورفردگرایی در عرصه­ی خانواده»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دوره 20، شماره 7، ص 34-7.

- بیلینگتون، روزاموند و دیگران(1380). فرهنگ و جامعه، ترجمه فریبا عزب­دفتری، تهران: نشر قطره.

- پاک­نهاد، حدیثه؛ پژوهان­فر، مهدیه(1395). «بهبود الگوهای کیفیت فضایی پارکهای شهری به منظور افزایش تعاملات­اجتماعی شهروندان. نمونه­­­موردی: پارک­های شهر گرگان»، فصلنامه علمی-پژوهشی­دانشگاه گلستان، سال7، شماره 26، ص 198-183.

- تاج­الدین، محمد باقر(1393). توسعه فرهنگی و اجتماعی در حوزه شهری، تهران: نشر تیسا.

- توحیدفام، محمد؛ حسینیان­امیری، مرضیه(1388). «تلفیق کنش و ساختار در اندیشه گیدنز، بوردیو و هابرماس و تأثیر آن بر جامعه­شناسی جدید»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال4، شماره3، ص 107-79.

- تومه، ژرژ(1380). توسعه فرهنگی و محیط زیست، ترجمه محمد شارع پور، تهران: نشر غزال.

- توسلی، غلامعباس(1386). جامعه­شناسی شهری، تهران: نشر دانشگاه پیام نور.

- توسلی، غلام‌عباس؛ نجاتی‌حسینی، سیدمحمود(1383)، «­واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران »، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره5، شماره2، ص 62-32.

- ثلاثی، محسن(1387). مبانی جامعه شناسی، تهران: انتشارات توتیا.

- حاجی آقایی، خیام. و عباسی، لیلا(1389). جامعه‌شناسی عمومی، شیراز: انتشارات نوید.

- خطیبی، اعظم(1394).«مقایسه نگرش زنان و مردان نسبت به عوامل موثر بر تحکیم خانواده با رویکرد جامعه­شناختی و کاربردی»،فصل­نامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، سال10، شماره33،ص114-89.

- خواجه­نوری، بیژن؛ مساوات، سید ابراهیم؛ ریاحی،زهرا(1393). «رابطه سبک زندگی و مسئولیت­پذیری فردی و اجتماعی»، جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال5، شمارة4، ص 64-45.

- دانشپور، سید عبدالهادی؛ چرخچیان، مریم(1386). «فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی»، باغ نظر، دوره4، شماره7، ص 28-19.

- دیلینی، تیم­(1393). نظریه­های کلاسیک جامعه شناسی، ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، چاپ هشتم، تهران: نشر نی.

- رضایی، محمد(1384).«میزان، نوع و عوامل موثر بر قانون­گریزی»، مجله جامعه­شناسی ایران، سال6، شماره3، ص69-47.

- ریتزر، جورج(1387). نظریه­های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.

- ساوج، مایکل؛ وارد، آلن(1387). جامعه­شناسی شهری، ترجمه ابوالقاسم پور رضا ، چاپ ششم، تهران: سمت.

- شارع‌پور، محمود(1387). نظریه‌ اجتماعی و مسئله شهری، تهران: تیسا.

- شارع پور، محمود ( 1394). جامعه شناسی شهری، چاپ اول، سمت.

- صالحی، صادق؛ امام­قلی، لقمان(1391). «سرمایه­ی فرهنگی و رفتارهای زیست محیطی»، فصلنامه‌ی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هشتم، شماره28، ص117-91.

- صداقت، کامران(1384). «عوامل فرهنگی اجتماعی موثر بر قانون گرایی و قانون گریزی»، رساله­دکتری جامعه­شناسی، دانشگاه ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.

- صدیق سروستانی، رحمت الله(1369). «انسان و شهرنشینی»، مطالعات جامعه­شناختی ، زمستان شماره4، ص 226-197.

- صدیقی، بهرنگ؛ طلوعی، وحید(1386). نظریه‌های جامعه‌شناسی کلاسیک، تهران: نشر نی.

- عباس­زاده، محمد؛ مقتدایی، لیلا؛ حسین­پور، ابراهیم(1388).تعامل اجتماعی و کیفیت ایده­های تولید شده دانشگاهی، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ص28-1.

- فکوهی(1383). انسان شناسی شهری، تهران: انتشارات نی. کارمونا و همکاران،

- کارمونا، متیو و همکاران(1394). مکانهای عمومی، فضاهای شهری، ترجمه فریبا قرایی و همکاران، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.

- کرایب،یان(1382)،نظریه‌ی­اجتماعی­کلاسیک:­مقدّمه‌ای بر اندیشه‌ی مارکس، وبر، دورکیم، زیمل، ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران: نشر آگه.

- کوئن، بروس(1389). مبانی جامعه­شناسی، ترجمه و اقتباس: غلامعباس توسلی و رضا فاضل،تهران: انتشارات سمت.

- گنجی، محمد و همکاران(1393). «تحلیلی بر فرهنگ شهروندی با تأکید بر آموزش­های شهروندی»، فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی شهری، سال 4، شماره 12، ص 100-75.

- گیدنز، آنتونی(1381). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر مهدی.

- مامفورد، لوییس(1382). فرهنگ شهرها، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی معاصر.

- ممتاز، فریده(1390). جامعه شناسی شهر، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

- موسوی، سید داود؛ نظریان، اصغر(1392)، « تحلیلی کمی بر روند توسعه پایدار شهر ملایر با استفاده از تکنیک موریس»، فصلنامهجغرافیایی سرزمین، سال10، شماره40 ،زمستان1392. ص14-1.

- میرفردی، اصغر؛ مختاری، مریم؛ فرجی، فروغ؛ دانشپذیر، هومان(1394).« بررسی تأثیر فرهنگ شهرنشینی بر میزان گرایش به قانون‌گریزی»، فصل­نامه پژوهش­هایراه­بردی مسایل اجتماعی ایران، دوره4، شماره2، ص 20-1.

- همتی، رضا ؛ احمدی، وکیل(1393). «تحلیل جامعه شناختی از وضعیت فرهنگ شهرنشینی و عوامل تبیین کننده آن»، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 18، 182-139.

- یوسفی، ناصح(۱۳۸۸)، «نقش فرهنگ شهری و تعاملات اجتماعی در شکل گیری معماری پایدار»، اولین همایش معماری پایدار، همدان، آموزشکده فنی و حرفه­ای سما همدان.

انگلیسی

- Beck, U. (1992) Risk society: Towards a New Modernity. Sage.

- Bourdieu, P. (1986). Distiction A Social Critique og Jadgements of Taste, London: Routledge and Kegan Paul.

- Cua, Alton (2002). The influence of social on knowledge creation, Journal of Intellectual Capital, Vol3, No4, PP:375-392.

- Hussain, Manzoor& Imtiyaz, Iram (2018)"Social Effects of Urban Living: A Study ", International Journal of Research in Economics and Social Sciences (IJRESS), Vol. 8 Issue 3, March – 2018.

- Mumford, L. (1961). The City in history: Its origin, its transformation and its prospets, New York: Harcount, Brace and Word.

- Newman, Oscar. (1996). Creating Defensible Space.u.s. Department of housing and urbandevelopment.

- Park, R.E. (1938). Reflections on Communication and culture, American Journal of Sociology, XLIV: 187- 205. 

- Sato, Yasuhiro & Zenou, Yves (2014),"How Urbanization Affects Employment and Social Interactions", Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit, Institute for the Studyof Labor, IZA Discussion Paper No. 7914, January 2014.

 - Savage, M.; Warde, A. (1993). Urban Sociology, 2nd Edition, London: Hutchinson.

  - Simmel, Georg. (1971), "On Individuality and Social form(ed), by Levine, D.N. Shicago: The University of Shicago Press.

- Simmel, G. (1905),"The Metropolis and mental life", In k.h. Wolf(Ed), The sociology of George Simmel, New York: Ress Press.

- Turner, Jonathan H (1988). A Theory of Social Interaction, Stanford University Peress, California: Stanford.

- Turner, Bryan. S. (1990). “Outline of a Theory of Citizenship”, Sociology.24: pp189-217.

- Wirth, L., (1983). "Urbanism as a way of life"American Journal of sociology, 40, 1-24.