سبک‌شناسی اشعار اخوان ثالث درباره جنگ تحمیلی؛ با تکیه بر سطح فکری

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 54، شهریور 1399، صفحه 31-50   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

رضا زرین کمر¹؛ محمدمهدی سیار²

¹دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

²دکترای فلسفه و عضو هیأت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

چکیده

شاعرانی که درباره جنگ تحمیلی سروده­اند؛ به دو دسته تقسیم می­شوند؛ دسته اول شاعران برآمده و متأثر از جریان انقلاب اسلامی هستند که حیات ادبی و هنری آن‌ها در دوران انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی شکل گرفته و یا برجسته شده است. دسته دوم را شاعرانی تشکیل می­دهند که پیش از انقلاب اسلامی شهرت و نام قابل توجهی داشتند و به ضرورت و احساس وظیفه درباره جنگ تحمیلی سروده­اند. مهدی اخوان ثالث از دسته دوم است. او پیش از انقلاب اسلامی، شاعری صاحب سبک و برجسته بود و با آغاز جنگ، زبان حماسی و هنری شاعری خود را برای نجات کشور از تجاوز بیگانه به کار گرفت. این پژوهش به بررسی اشعار اخوان ثالث درباره جنگ تحمیلی می‌پردازد و از منظر سبک­شناسی- با تکیه بر سطح فکری- آن‌ها را تحلیل می­کند. دستاورد پژوهش ناظر بر آن است که اخوان، به عنوان شاعری ایران­دوست و پیش­کسوت، به رغم اختلاف نظرهایی که از نظر آیینی و سیاسی با گفتمان مسلط و شاعران جریان انقلاب اسلامی داشت، در اشعار جنگی خود تا حد قابل ملاحظه­ای به الگوی هویتی مطلوب حاکمیت نزدیک می­شود.

کلیدواژه‌ها

اخوان ثالث؛ سبک شناسی؛ شعر جنگ تحمیلی؛ هویت ایرانی- اسلامی

مراجع

قرآن کریم.

اخوان ثالث، مهدی. 1382ش، آخر شاهنامه، تهران: مروارید.

اخوان ثالث، مهدی. 1393ش، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، تهران: مروارید.

بهار، محمدتقی. 1381ش، سبک شناسی، جلد اول، تهران: زوار.

بهبهانی، سیمین. 1388ش، یاد بعضی نفرات، تهران: نگاه.

پارسی­نژاد، کامران. 1385ش، جنگی داشتیم داستانی داشتیم، تهران: صریر.

جوینی، عطا ملک. 1389ش، تاریخ جهان­گشای جوینی، تصحیح محمد قزوینی، جلد اول، تهران: فردوس.

سبحانی، توفیق. 1395ش، تاریخ ادبیات فارسی، تهران: زوار.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1390ش، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1373ش، کلیات سبک شناسی، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس. 1386ش، سبک شناسی شعر، تهران: میترا.

وردانک، پیتر. 1389ش، مبانی سبک شناسی، ترجمه محمد غفاری، تهران: نی.

یاحقی؛ محمدجعفر. 1388ش، جویبار لحظه­ها، تهران: جامی.

 

مقالات

امیری، سید محمد. 1392ش، «درونمایه­های مشترک در اشعار اخوان ثالث و ابوماضی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال هفتم، شماره 27، صص 31-51.

پریز، عبدالقادر و عزیزی مراد، قاسم. 1397ش، «اخوان و آدونیس، بین سنت و مدرنیته»، مطالعات ادبیات تطبیقی، دوره 12، شماره 46، صص9-30.

ذوالفقاری، حسن و رستمی، آمنه. 1398ش، «مؤلفه­های تصویر در غزل دفاع مقدس»، بهار ادب، سال12، شماره 3، صص 161-179.

لک، منوچهر. 1384ش، «هویت ملی در شعر دفاع مقدس»، مطالعات ملی، شماره 22، صص 111-122.

ماهیار، عباس و شاه­مرادیان، کامران. 1389ش، «نگاهی به سبک اشعار نیمایی مهدی اخوان ثالث و تحولات عروض آن»، بهار ادب، سال 3، شماره 2، صص 183-198.