رویکرد ابوالعلاء معری و خیام نسبت به زندگی و مرگ

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 54، شهریور 1399، صفحه 293-312   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

فاطمه قدمی نجارکلایی

دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

مرگ به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معماهای حیات بشری در طول تاریخ همواره مورد توجه متفکران و اندیشمندان بوده است. ابوالعلاء معری شاعر، اندیشمند و متفکر عرب و خیام نیشابوری شاعر، فیلسوف و دانشمند ایرانی از جمله شخصیت‌هایی بوده‌اند که در باب مرگ تأملات بسیاری داشته‌اند. از نظر آن‌ها برداشت‌های مختلفی از مرگ وجود دارد. برداشت‌های مثبت و منفی که ریشه در فلسفه آفرینش و معنای زندگی دارد و بدون دستیابی به فلسفه حیات نمی‌توان برداشت درستی از مرگ داشت. در نتیجه میان معنای زندگی و مرگ رابطه عمیقی برقرار است. ما به یاری خداوند قصد داریم در این مقاله ضمن ارائه شرح حالی از زندگی دو شاعر به بررسی و تحلیل افکار و عقاید و وجوه تشابه و تباین بین آنان بپردازیم و دیدگاه این دو تن را نسبت به مقوله فناپذیری و مرگ مورد نقد و بررسی قرار دهیم.  

کلیدواژه‌ها

ادبیات؛ زندگی؛ مرگ؛ فلسفه؛ بدبینی

مراجع

ابن خلکان، شمس الدین ابوالعباس. بی‌تا، وفیات الأعیان فی أنباء أبناء الزمان، تحقیق د.احسان عباس، بیروت: دار الثقافه.

احمدی، بابک. 1375ش، ساختار و تأویل متن، چاپ سوم، تهران: انتشارات مرکز.

اسلامی ندوشن، محمد علی. 1379ش، خیام و درد روشن بینی، تهران: فصلنامه هستی.

امین رضوی، مهدی. 1385ش، صهبای خرد، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران: انتشارات سخن.

آسیموف، ایزاک. 1366ش، دایرة المعارف علم و صنعت، ترجمه محمود مصاحب، ج1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

البستانی، فؤاد افرام. 1988م، المجانی الحدیثة، قم: انتشارات ذوی القربی.

پژمان، حسین. 1322ش، ترانه‌های خیام، اصفهان: شرکت تضامنی علمی، کتابفروشی خورشید.

تیموربان، احمد. 2003م/1424ق، ابوالعلاء المعری؛ نسبه، اخباره، شعره ومعتقده، الطبعة الاولی، القاهره: دار الافاق العربیه.

حجازی، بنفشه. 1381ش، دایره حیرت، چاپ اول، تهران: انتشارات دانش فریار.

حسین، طه. 1344ش، گفت و شنود فلسفی در زندان ابوالعلاء معری، ترجمه حسین خدیو جم، تهران: بی نا.

حسین، طه. 1988م، من تاریخ الأدب العربی، ج 3، الطبعة الرابعة، بیروت: دار العلم للملایین.

دانش، حسین. 1379ش، رباعیات عمر خیام، ترجمه توفیق سبحانی، چاپ اول، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

الدباب، عبد المجید. 1986م، ابوالعلاء المعری الزاهد المفتری علیه، مصر: بی نا.

رضازاده شفق، صادق. 1321ش، تاریخ ادبیات ایران، تهران: چاپخانه دانش.

زرین کوب، عبد الحسین. 1382ش، با کاروان حله، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات علمی.

زرین کوب، عبد الحسین. 1382ش، تاریخ مردم ایران، چاپ هشتم، تهران: نشر امیرکبیر.

سارتر، ژان پل. 1370ش، ادبیات چیست، مترجمان: ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، چاپ هفتم، تهران: نشر امیرکبیر.

سپهری، سهراب. 1368ش، هشت کتاب، چاپ هشتم، تهران: چاپ طهوری.

السیوطی، جلال الدین عبد الرحمن. 1979م، بغیة الوعاة فی اللغویین والنحاة، بیروت: دار الفکر.

الصفدی، صلاح الدین جلیل بن ایبک. 1981م، الوافی بالوفیات، تحقیق د.احساس عباس، آلمان: دار فرانز شتاینر ویسبادن.

صولتی، بهمن. 1382ش، رباعیات حکیم عمر خیام، چاپ اول، تهران: نشر قطره.

فرزانه، محسن. 1362ش، نقد و بررسی رباعیات خیام، چاپ اول، تهران: چاپ احمدی.

مهاجر شیروانی، فردین. 1382ش، خیام و عقاب الموت، چاپ اول، تهران: انتشارات سنایی.

همایی، جلال الدین. 1346ش، خیامی نامه، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.

یکانی، اسماعیل. 1342ش، نادره ایام حکیم عمر خیام، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.

 

مقالات

ذکاوتی قراگز لو، علیرضا. 1375ش، «آیا ابوالعلاء ملحد بوده است؟»، مجله شعر، ص20.