وحدت؛ گفتمانی در بستر ادبیات پایداری؛ با تأملی در شعر معاصر فارسی و عربی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 54، شهریور 1399، صفحه 335-355   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

فاروق نعمتی

عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور(دانشیار)

چکیده

دعوت به وحدت و انسجام ملی، از درونمایه­های اصلی در ادب پایداری است. از همین رو، یکی از گفتمان­های مورد توجه در میان شاعران بیداری اسلامی در شعر معاصر فارسی و عربی، موضوع اتحاد و دعوت همگانی به همبستگی و تشکیل صف واحد در برابر دشمنان است. این مقوله مهم سیاسی- اجتماعی که سرچشمه­های اصلی آن، رهنمودهای قرآن کریم و احادیث نبوی(ص) است، در دوره معاصر و در سروده­های شاعران دو زبان، بازتاب گسترده­ای دارد؛ به نحوی که این شاعران، عامل اتحاد در زمینه­های دینی و نیز ملی را یکی از اصلی­ترین عوامل پیروزی و موفقیت مسلمانان در صحنه­های سیاسی و اجتماعی خود می­دانند. در این جستار با گذری بر اشعار مهم­ترین سرایندگان معاصر فارسی و عربی در عرصه ادب پایداری، به بررسی و تحلیل دیدگاه آنان درباره مسأله وحدت خواهیم پرداخت. رهیافت این پژوهش گویای آن است که این شاعران، ضمن برشمردن خطرات تفرقه و دودستگی، اتحاد را در دو حوزه اسلامی و ملی آن، اساس رسیدن به اهداف و شکست توطئه­ها و نقشه­های دشمن می­دانند.   

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ وحدت؛ شعر معاصر؛ ادبیات پایداری؛ ادبیات تطبیقی

مراجع

قرآن کریم.

بهار، محمد تقی. 1354ش، دیوان اشعار، تهران: امیرکبیر.

خلیلی، خلیل الله. 1378ش، دیوان، با مقدمه محمد سرور مولائی، چ1، تهران: انتشارات عرفان.

خمینی، روح الله. 1387ش، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت.

دهخدا، علی اکبر. 1339ش، لغت­نامه، تهران: دانشگاه تهران.

الرصافی، معروف. 1999م، دیوان الرصافی، بیروت: دار المنتظر.

رمضانی، عباس. 1383ش، سید جمال الدین اسدآبادی، تهران: ترفند.

صفارزاده، طاهره. 1365ش، بیعت با بیداری، چ3، شیراز: انتشارات نوید.

صفارزاده، طاهره. 1384ش، دیدار صبح، تهران: پارس کتاب.

غسان بن جدو. 2001م، خطابات الإسلامیین والمستقبل، ط3، بیروت: دار الملاک.

الغلایینی، مصطفی. 1911م، أریج الزهر، بیروت: مکتبة الأهلیة.

الغلایینی، مصطفی. 1993م، دیوان الغلایینی، ط1، صیدا- بیروت: المکتبة العصریة.

غیاض، محسن. 2008م، شاعر العَرب عبدالمحسن الکاظمی، ط1، بیروت: الدار العربیّه للموسوعات.

فراهانی، ادیب الممالک. 1386ش، زندگی و شعر ادیب الممالک فراهانی(شعر)، جلد2، چ2، تهران: مؤسسه انتشارات قدیانی.

فضل­الله، محمّدحسین. 2001م، قصائد للإسلام والحیاة، ط2، بیروت: دار الملاک.

الکاظمی، عبدالمحسن. 1940م، دیوان الکاظمی، دمشق: بی نا.

لاهوری، اقبال. 1387ش، کلیات اقبال لاهوری، به سعی و اهتمام پروین قائمی، چ3، تهران: نشر پیمان.

محرّم، أحمد. 1963م، دیوان، مصر: دار الکتب العربیّه.

ولایتی، علی اکبر. 1384ش، فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: نشر معارف.

 

مقالات

اقبال، ماجد. 1365ش، «اقبال، اتّحاد عالم اسلام و جهان سوم»، در شناخت اقبال: مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت علّامه اقبال لاهوری، صص39-46.

امیری خراسانی، احمد و عبدالحمید احسانی. 1393ش، «مؤلفه­های پایداری در اشعار فارسی علّامه اقبال لاهوری»، نشریه ادبیات پایداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال ششم، ش11، صص1- 24.

ایرانی، مصیب. 1388ش، «استراتژی وحدت ملی و انسجام اسلامی با توجه به دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه اندیشه تقریب، سال پنجم، شماره هجدهم.

آل­بویه لنگرودی، عبدالعلی و ابراهیم ناطق تجرق. 1393ش، «التزام دینی در شعر معاصر عربی(بررسی موردی شعر معروف رصافی)»، فصلنامه ادبیات دینی، دوره3، ش7، صص33- 52.

توانا، محمدعلی. پاییز و زمستان1385ش، «اسلام و مدرنیته در اندیشه سید جمال الدین اسدآبادی»، پژوهش علوم سیاسی، شماره3، صص97- 113.

حاتمی، حافظ و دیگران. 1388ش، ««رویکرد اجتماعی شعر ادیب الممالک فراهانی»، جستارهای ادبی(دانشکده ادبیات و علوم انسانی سابق)، ش164، صص161- 193.

زینی­وند، تورج و دیگران. 1395ش، «بن­مایه­های ادب پایداری در شعر شاعران مسیحی فلسطین (مطالعه مورد پژوهش: کمال ناصر)»، نشریه ادبیات پایداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال هشتم، ش15، صص229- 256.

سامخانیانی، علی اکبر و سیده طیبه مدنی ایوری. 1395ش، «ابعاد اسلام‌گرایی در شعر طاهره صفارزاده»، نشریه ادبیات پایداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال هشتم، ش14، صص79- 98.

غنی پور ملکشاه، احمد و دیگران. 1391ش، «تحلیل مؤلفه­های ادبیات پایداری در اشعار طاهره صفّارزاده»، نشریه ادبیات پایداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال4، ش7، صص139-176.

قاسمی، لیلا و محمد مظاهری. 1392ش، «وحدت اسلامی و نقش شعرای معاصر عرب در تحکیم آن»، نقد ادب معاصر عربی، سال سوم، پیاپی6، صص95-121.