تأثیر پدیده های جغرافیایی در نام گذاری روستاهای استان آذربایجان غربی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 28، مرداد 1399، صفحه 23-46   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2020.675351

نویسنده

علی بویر^*

دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

جاینام‌ها مجموعۀ بزرگی از واژ‌ه‌ها هستند که در طول قرن‌ها برای نامیدن یک مکان پدیدآمده‌اند. در ایران نیز، بسیاری از روستاها و شهرها با تکیه بر نام پدیده‌های جغرافیایی مانند کوه‌ها، تپه‌ها، دشت‌ها، تنگه‌ها، درّه‌ها، رودها، چشمه‌ها، سیل و ... نام‌گذاری شده‌اند. شهرهای دماوند، ارومیه، میاندوآب و روستاهای سیل‌آباد، قره‌تپه، داش بلاغ و... نمونه‌های بارز این نوع نام‌گذاری‌ها در ایران‌اند. هدف این تحقیق، بررسی زمین جاینام‌ها و تأثیر پدیده‌های جغرافیایی در نام‌گذاری روستاهای استان آذربایجان غربی است. با دسته‌بندی منابع موثق محلی از نام‌ها و نیز با رجوع به منابع معتبری مثل بریتانیکا و ایرانیکا اسامی مورد نظر استخراج و مورد پژوهش قرار گرفته‌اند. نتیجۀ بررسی‌ها نشان می دهد که پدیده‌های جغرافیایی در منطقۀ آذربایجان غربی به طور چشمگیری در نام‌گذاری شهرها و روستاها مؤثر بوده است. در این بین، پدیده‌های جغرافیایی طبیعی مرتبط با پستی و بلندی؛ مثل کوه و درّه، مقیاس‌های مسطّح زمینی مانند دشت و موارد مرتبط با آب؛ مانند چشمه و رود، بیشتر از سایر موارد در نام‌گذاری روستاهای این منطقه اثرگذار بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

جاینام؛ پدیدۀ جغرافیایی؛ زمین جاینام؛ نامگذاری؛ آذربایجان غربی

مراجع

کتاب­ ها

- آرلاتو، آنتونی،(1384)، درآمدی بر زبان ­شناسی تاریخی، ترجمۀ یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- رفاهی علمداری، فیروز، (1380)، مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمی های ایران، تهران: سازمان نقشه برداری کشور.

مجلات

- احدیان، محمد‌مهدی و بختیاری، رحمان، (1388)، «درآمدی بر جاینام­ شناسی ایران»، جستارهای ادبی، دانشگاه فردوسی مشهد، ش 165، صص 181-199.

- باستانی راد، حسن و مردوخی، دل آرا، (1392)، «گونه ­شناسی جاینام ­ها در جغرافیای تاریخی ایران»، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، ش 12، صص 21- 50.

- ترقی اوغاز، حسنعلی،(1381) ،«نقد کتاب مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمی ­های ایران»، مجلۀ زبان‌شناسی، ش 34، صص 137- 145.

- خیراندیش، عبدالرسول، (1382)، «نام­ه ای جغرافیایی به مثابۀ بخشی از میراث فرهنگی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال هفتم، ش 74، صص 3-4.

- خیراندیش، عبدالرسول، (1380)، «صورت شناسی تاریخ های محلی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال پنجم ، ش 46 و 47، صص 3-31.

- علی‌نژاد، بتول و  طیب، محمدتقی، (1382)، «بررسی گرایش ­های جدید نامگذاری در اصفهان از دیدگاه زبان‌شناسی»، مجلۀ دانشکدۀادبیاتوعلومانسانیدانشگاهاصفهان، ش 32 و 33، صص 23- 58.

پایان نامه‌ها

- شارق، سونیا، (1385)، «بررسی تاریخی، زبان‌شناختی نام شهرها و مکان­ های کهن استان فارس»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد در رشتۀ فرهنگ و زبان­ های باستانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.

 

 منابع لاتین

- Blair, David. 2009. A Standard Geographic Feature Catalogue for toponymic research, ANPS Technical Paper: Australian National Placenames Survey, Paper 1

- Elvira, Assenza. 2009. Official toponymy and popular toponymy: the contribution of dialect forms and ethnotexts in the etymological and motivational reconstruction of (micro)toponyms. Messina University: Italy

- Jackson, Howard, 2002, Lexicography, An Introduction. Routledge, London and NewYork.

- Stewart, George R. 1954. “A Classification of Place Names.” 2: 1–13

- Tent, Jan and David Blair, 2011,“Motivations for Naming: TheDevelopment of a Toponymic Typology for Australian Placenames.” Vol. 59 No. 2

تارنماها

- www.iranvillage.ir/index.html/7973...

- http://westazarbaijan.irangpsmap.com/

- http://www.britannica.com/topic/Encyclopaedia-Britannica-English-language-reference-work