ارزیابی شاخص ‏های مقاومت به خشکی و استفاده از روش بای‏ پلات در اکوتیپ‏ های گاودانه

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 9، دوره 12، شماره 43، دی 1399، صفحه 95-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید رسول صحافی^{* 1}؛ محدثه غنی پور گورکی²

¹استادیار گروه ژنتیک و تولید گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

²دانشجوی دانشجوی کارشناسی ارشد ژنتیک و به نژادی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

چکیده

به منظور ارزیابی قابلیت استفاده از شاخص‏های مقاومت به خشکی در اکوتیپ‏های گاودانه، دو آزمایش جداگانه (محیط بدون تنش و تنش) در شرایط مزرعه در دانشگاه ولی‏عصر (عج) رفسنجان در سال زراعی 97-1396 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. شاخص‏های مختلف مقاومت به خشکی شامل شاخص حساسیت به تنش (SSI)، تحمل به خشکی (TOL)، بهره‏وری متوسط (MP)، میانگین بهره‏وری هندسی (GMP)، میانگین هارمونیک (HM) و تحمل به تنش (STI) بر اساس عملکرد دانه اکوتیپ‏ها در محیط بدون تنش و تنش محاسبه شدند. تجزیه واریانس نشان داد اختلاف معنی‏داری (01/0>p) بین اکوتیپ‏ها از نظر عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش خشکی و شاخص‏های مورد بررسی وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد که در محیط تنش خشکی شاخص‏های MP، GMP، HM و STI بدلیل دارا بودن همبستگی مثبت و معنی‏دار (01/0>p) با عملکرد (بدون تنش و تنش) به عنوان مناسب‏ترین شاخص‏ها در جهت شناسایی اکوتیپ‏های گاودانه با عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی تعیین شدند. بر اساس مقادیر این شاخص‏ها و همچنین کاربرد نمودار پراکنش سه‏بعدی و نمودار چند متغیره بای‏پلات اکوتیپ‏های بایقوت و سقزچی متحمل‏ترین اکوتیپ‏های گاودانه در محیط تنش خشکی در شرایط آب و هوایی رفسنجان شناخته شدند.

کلیدواژه‌ها

بای‏پلات؛ تنش خشکی؛ شاخص‏های مقاومت به خشکی؛ گاودانه

مراجع

امیری ده احمدی، س. ر.، م. پارسا، ا. نظامی و ع. گنجعلی. 1389. تأثیر تنش خشکی در مراحل مختلف رشدی بر شاخص‏های رشد نخود (Cicer arietinum L.) در شرایط گلخانه. نشریه پژوهش‏های حبوبات ایران. جلد 1، شماره 2: 84-69.

چائی‏چی، م. ر.، م. رستم‏زا و ک. سادات اسمعیلان. 1382. بررسی مقاومت لاین‏های نخود سیاه به تنش خشکی تحت شرایط رژیم‏های مختلف آبیاری. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. جلد10، شماره 4: 64-55.

خضراوی عفراوی، م.، ع. حسین‏زاده، و. محمدی و ع. احمدی. 1389. ارزیابی مقاومت به خشکی در ارقام بومی گندم دوروم ایران تحت شرایط تش آبی و آبیاری طبیعی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، جلد 41، شماره 4: 753-741.

رزم آذر، و.، ن. تربتی­نژاد، ج. سیف دواتی و س. حسنی. 1390. ارزشیابی تغذیه­ای علوفه ماشک، خلر و گاودانه به روش­های شیمیایی و آزمون گاز. مجله علوم دامی ایران. جلد 42، شماره 1: 93-85..

سپهوند، ع. و ع. ا. جعفری. 1393. بررسی عملکرد و کیفیت علوفه در 14 توده بومی گاودانه (Vicia ervilia) در شرایط آبی و دیم خرم آباد. نشریه زراعت. جلد 102: 30-20.

شیبانی‏راد، آ. و ع. فرشادفر. 1396. ارزیابی تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ‏های گندم نان با استفاده از شاخص‏های تحمل به خشکی. مجله اکوفیزیولوژی گیاهی. جلد 31: 14-1.

ضابط، م. حسین‏زاده، ع.، احمدی، ع. و خیالپرست، ف. 1382. مطالعه اثرات تنش خشکی بر صفات مختلف و تعیین بهترین شاخص مقاومت به خشکی در ماش. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 34، شماره 4: 898-889.

عباسی، م.، ش. واعظی و ن. بقایی. 1386. ارزیابی تنوع ژنتیکی کلکسیون ماشک تلخ (Vicia ervilia) بانک ژن گیاهی ملی ایران بر اساس صفات زراعی مورفولوژیکی. فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران. جلد 15، شماره 2: 128-113.

کریمی، ه. 1396. زراعت و اصلاح گیاهان علوفه‏ای. انتشارات دانشگاه تهران. 420 صفحه.

کامرانی، م.، ا. مهربان و م. شیری. 1397. شناسایی ژنوتیپ‏های متحمل به خشکی در گندم دیم با استفاده از شاخص‏های تحمل به خشکی. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی. جلد 28: 26-13.

گنجعلی، ع.، ع. باقری و ح. پرسا. 1388. ارزیابی ژرم پلاسم نخود (Cicer arietinum L.) برای مقاومت به خشکی. مجله پژوهش‏های زراعی ایران. جلد 7، شماره 1: 194-183.

Abdullah, A. Y., M. M. Muwalla, R. I. Qudsieh and H. H. Titi. 2010. Effect of bitter vetch (Vicia ervilia) seeds as a replacement protein source of soybean meal on performance and carcass characteristics of finishing Awassi lambs. Trop. Anim. Health Pro. 42: 293-300.

Anbessa, Y. and G. Bejiga. 2002. Evaluation of Ethiopian chickpea landraces for tolerance to drought. Genet. Resour. Crop Ev. 49: 557-564.

Ashraf, M. and F. Karim. 1991. Screeing for some cultivar/line of black gram (Vigna mungo L.) for resistance to water stress. Trop Agr. 68: 57-62.

Farran, M. T., P. B. Dakessian, A. H. Darwish, M. G. Uwayjan, H. K. Dbouk, F. T. Seliman and V. M. Ashkarian. 2001. Performance of broilers and production and egg quality parameters of laying hens fed 60% raw and treated common vetch (Vicia ervilia) seeds. Poultry Sci. 80: 203-208.

Fernandez, G. C. J. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. p. 257-270. Proceeding of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and Other Food Cropsin Temperature and Water Stress, 13-16 Aug. 1992. Taiwan.

Fischer, R. A. and R. Maurer. 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Aust. J. Agr. Res. 29: 897-912.

Haddad, S. G. 2006. Bitter vetch grains as a substitute for soybean meal for growing lambs-livestock. Science. 99: 221-225.

Rahiminejad, M. R., M. H. Ehtemam, Neishaboori, A. 2000. Cytotaxonomic studies of some Iranian Vicia species (Fabacaea). J. Sci. I. R. I. 11 (1): 1-5.

Rosielle, A. A. and J. Hamblin. 1981. Theoretical aspect of selection for yield in stress and non - stress environment. Crop Sci. 21: 943-946.

Sadeghi, G. H., J. Pourreza, A. Samei and H. Rahmani. 2009. Chemical composition and some anti-nutrient content of raw and processed bitter vetch (Vicia ervilia) seed for use as feeding stuff in poultry diet. Trop. Anim. Health Pro. 41: 85–93.

Takeda, S. and M. Matsuoka. 2008. Genetic approaches to crop improvement: responding to environmental and population change. Nature. 9: 444-457.