کاربرد تکنیک VIKOR در تبیین و تحلیل الگوی توزیع فضایی خدمات عمومی پایه در مناطق مختلف شهری شهر بوشهر

آمایش محیط

دوره 13، شماره 49، شهریور 1399، صفحه 1-22   

نویسندگان

یعقوب زارعی^{* 1}؛ علیرضا استعلاجی²

¹باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)

²استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، ایران

چکیده

 
این مطالعه با هدف تبیین وضعیت برخورداری نواحی مختلف شهر بوشهر در دسترسی به خدمات عمومی پایه در نواحی نُه گانه شهر بوشهر انجام گرفت. این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و روش به کار رفته در آن توصیفی- تحلیلی بود که طی آن با استفاده از منابع اسنادی- کتابخانه­ایی، سطوح توسعه نواحی منطقه مورد مطالعه، طی 19 شاخص مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. تحلیل داده­ها با استفاده از تکنیک­های سنجش سطح تمرکز، ضریب توزیع، بهینه­سازی چند معیاره و حل سازشی و روش تحلیل مؤلفه­های اصلی انجام پذیرفت و یافته­ها نشان داد که در کلیه کاربری­ها، خدمات عمومی پایه در شهر بوشهر، نسبت به جمعیت مناطق از توزیع عادلانه­ای برخوردار نیست و این توزیع فضایی ناهمگون خدمات در سطح نواحی، تنها منجر به نابرابری و شکاف فضایی گردیده است. نتایج همچنین نشان داد که مناطق نُه و دو و سه شهر بوشهر، به لحاظ دسترسی به خدمات و برخورداری از توسعه شهری، از وضعیت بهتری نسبت به سایر مناطق برخوردار هستند و منطقه یک به‌عنوان منطقه محروم شناخته شد که به‌دلیل نارسایی در توزیع فضایی خدمات عمومی بایستی به‌عنوان اولویت نخست توسعه شهری و خدمات­دهی محسوب گردد.

کلیدواژه‌ها

توزیع فضایی؛ خدمات عمومی؛ وایکور؛ بوشهر

مراجع

 

1-     ابراهیم زاده، ع و قادرمزی، ج. (1396). ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری با تأکید بر پایداری کاربری مسکونی، نمونه موردی: شهر دهگلان در استان کردستان، فصلنامه آمایش محیط،(38) 10: 27-1.

2-     اکبریان­فر، ف.، هادیانی، ز و حیدری، ج. (1395). ارزیابی کیفیت ذهنی مسکن شهری بر مبنای قلمروهای درونی و بیرونی (مطالعه موردی: شهر بوشهر)، فصلنامه آمایش محیط،(32) 9: 39-23.

3-     پوراحمد، ا و عباسی، ش. (1395). تحلیل پراکنش افقی منطقه 12 تهران در سال1390 و تأثیر آن بر توزیع کاربری­ها، فصل نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، (28)8: 18-1.

4-     تقوایی، ع.، بمانیان، م.، پورجعفر، م و بهرام­پور، م .(1394). میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ موردپژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران، فصلنامه مدیریت شهری، (38)14: 423-391.

5-     توکلی­مقدم، ر.، نجفی، ا و یزدانی، م. (1391). انتخاب مدیر پروژه با به‌کارگیری یک رویکرد ترکیبی دلفی- ویکور فازی، فصلنامه پژوهش­های مدیریت در ایران، (4)16: 44- 19.

6-      داداش­پور، ه و رستمی، ف. (1390). سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، (10)3: 22-1.

7-     روستایی، ش.، بابایی، ا و کاملی­فر، ز. (1392). ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری. مطالعه موردی کلان شهر تبریز، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، (10)3: 100-81.

8-     رهنما، م و ذبیحی، ج. (1390). تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچه دسترسی در مشهد، فصلنامه جغرافیا و توسعه، (23)9: 26-5.

9-     زنگی­آبادی، ع و علیزاده، ج. (1392). تحلیل شاخص­های سکونتی در شهرستان­های استان اردبیل با استفاده از روش شباهت به گزینة ایده­آل فازی(نمونه موردی: نقاط شهری)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، (50)24 : 110-89.

10- سقایی، م.، امینی­نژاد، غ و صبوحی، غ. (1394). تأثیرات صنعت گردشگری بر توسعه اجتماعی- فرهنگی شهر بوشهر، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، (18)5 : 140-131.

11- شجاعیان، ع و مرادی، ا. (1394). رتبه­بندی برخورداری از شاخص­های خدمات شهری با استفاده از مدل­های استورگس و V- PROMETHEE (مورد مطالعه: شهرهای استان همدان)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، (20)5: 54-43.

12- صارمی، ح و توتزاری، س. (1393). سنجش و ارزیابی سطوح برخورداری مناطق شهری کلان‌شهر تهران با استفاده از تکنیک Topsis، فصلنامه هویت شهر، (8)18: 60-47.

13- عزیزی، م. (1381). تأسیسات زیربنایی شهری، نگاهی به یک تجربه، ماهنامه شهرداری­ها، (37)4: 41-39.

14- قدیری، م و ممسنی، س. (1395). تحلیل تطبیقی شاخص­های توسعه پایدار نواحی شهر بوشهر، فصلنامه فضای جغرافیایی، (54)16: 96-69.

15- قرخلو، م و شریفی، ع. (1383). پیدایش، تکامل فیزیکی و وضعیت اجتماعی- اقتصادی حاشیه­نشینی (مطالعه موردی: محله عین 2 اهواز)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، (50)36: 102-87.

16-  فیروزی مجنده زاده، ا.، ایمانی، ب و کانونی، ر. (1396). پراکنش مکانی فضاهای سبز و اولویت‌بندی تناسب اراضی با هدف مکان‌یابی بهینه‌ی پارک (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، فصلنامه آمایش محیط،(35) 10: 98-65.

17- کلانتری، خ. (1391). مدل­های کمی در برنامه­ریزی(منطقه­ای، شهری و روستایی)، چاپ اول، تهران: نشر فرهنگ صبا. 376 صفحه.

18- لیپست، س، م. (1381). جامعه­شناسی قشرها و نابرابری­های اجتماعی، ترجمه جواد افشار کهن، مشهد، انتشارات نیکا. 160 صفحه.

19- مهندسین مشاور فجر توسعه (1386). طرح ساماندهی سکونت­گاه­های غیررسمی و توانمندسازی اجتماعات بندر بوشهر، گزارش مرحله نخست (بررسی گستره فقر شهری و شناسایی محلات هدف)، سازمان مسکن و شهرسازی استان بوشهر، 255صفحه.

20- وارثی، ح.، بیک­محمدی، ح و اکبری، م. (1390). تحلیل فضایی و برنامه‌ریزی نارسائی‌های مراکز خدمات شهری یاسوج، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (100)25: 88-71.

21- وارثی، ح؛ قائد رحمتی؛ ص، باستانی فر، ا. (1386). بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، نمونه موردی: مناطق شهر اصفهان، فصلنامه جغرافیا و توسعه، (9)5: 106-91.

22- ولی­نوری، س و سوری، ص. (1395). بررسی نابرابری سرانه کاربری های خدمات شهری در بین نواحی منطقه 4 شهرداری تهران، اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل)، تهران، 29 اردیبهشت ماه، 9-1

23- یاسوری، م.(1388). نابرابری، چگونگی، علل و پیامدها، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 266، موسسه اطلاعات تهران، 229-218.

 

24-    Boyne, G.A., & Powell, M. (2002). The spatial strategy of equality and the spatial division of welfare, Policy and Administration, 32(2):181-94.

25-    Chen, L. Y and Wang, T. C (2009). Optimizing partner's choice in IS/IT out sourcing projects: the strategic decision of fuzzy VIKOR. International Journal of Production Economics, 20(1): 232-242.

26-    Cho, CH, M. (2003). Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services: Accessibility& its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin, Texas A&M University, Texas.

27- Chu, M-T., Shyu, J., Tzeng, G-H and Khosla, R. (2007). Comparison among three analytical methods for knowledge communities group-decision analysis. Expert Systems with Applications, 33(4):1011–1024.

28-    Harvey, D. (1996). Justice, Nature and the Geography of Difference. New York: St. Martin's Press.

29-    Kunzmann, K. R.(1998). planning for spatial equity in Europe, International Planning Studies, 3(1):101–121.

30-    Lotfi, S and Koohsari, M. J.(2009). Measuring objective accessibility to neighborhood facilities in the city.Cities, Vol. 26:133–140.

31-    Rao, R. V (2008). A decision making methodology for material selection using an improved compromise ranking method. Materials and Design, 29(10), 1949-1954.

32-    Savas, E.S. (1978). On Equity in Providing Public Services. Management Science, Vol.24, No.8.

33-    Shaohong, W. U. Wenzhong, S. H. (2005) I and Others: Environmental assessment Modeling Change- Pattern-Value Dynamics on Land Use: An Integrated GIS and Artificial Neural Networks Approach, Environmental Management, Vol 36.

34-    Tsou, K, W., Ting Hung , U and Lin Chang Y.(2005). An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, Vol.22 No.6:424–435.

35-    Tsou, K. W, Hung, Y. T and change, Y. L. (2005) an accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, vol 22.

36-    Wei, J and Xiangyi, L. (2008). The Multiple Attribute Decision- Making VIKOR Method and Its Application, Wireless Communications, Networking and Mobile Computing. WICOM '08. 4th International Conference, Chain.

37-    Xia, H. C., Li, D. F., Zhou, J. Y and Wang, J (2006). M. Fuzzy LINMAP method for Multi-Attribute Decision Making under Fuzzy Environments. Journal of Computer and System Science, 2006. 72:741-759.