جایگاه روایات امام صادق (ع) در تفاسیر عرفانی کامل

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 13، دوره 26، شماره 67، شهریور 1399، صفحه 305-324   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا طباطبایی عمید¹؛ قدرت‌الله خیاطیان^{* 2}؛ عظیم حمزئیان³

¹دانشجوی دکترای عرفان و تصوف دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

²دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

³استادیار، گروه الهیات، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

از جملۀ شخصیت‌هایی که روایت اقوالش را در تفاسیر مختلف شیعیان و عامۀ مسلمانان می‌توان بسیار دید، امام جعفر صادق (ع) است. عالمان شیعی به‌طبع با نظر به جایگاه آن امام و حجم بسیار روایاتش آراء او را در کتب تفسیری خود بسیار بازنموده‌اند. بااین‌حال، روایت اقوال تفسیری امام صادق (ع) اختصاصی به مفسران شیعی ندارد. از میان مفسران عامه بیش از همه گرایندگان به تصوف و پدید آورندگان تفاسیر عرفانی به نقل روایات این امام گرایش نشان داده‌اند. از جمله، ابوعبدالرحمان سلمی (د 412ق) در تفسیر خود شمار قابل‌توجهی از روایات تفسیری امام صادق (ع) را جای داده است. تا کنون تفاوت این تفاسیر از حیث میزان استناد به اقوال امام کاویده نشده است. ازهمین‌رو، با مطالعۀ کنونی می‌خواهیم بدانیم در تفاسیر عرفانی به چه میزان به روایات امام صادق (ع) توجه شده، رویکرد مفسّران گراینده به عرفان به این روایات چه‌گونه بوده، و چنین توجهاتی از چه زمان آغاز شده، و در گذر زمان چه فرازوفرودهایی داشته است. از میان تفاسیر عرفانی تنها به بررسی تفاسیر کامل می‌پردازیم؛ تفاسیری که همۀ سوره‌های قرآن را دربر می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

تأویل؛ ابوعبدالرحمان سلمی؛ تصوف؛ تشیع؛ عرفان

مراجع