ساختارشکنی و هنجارگریزی تطبیقی نحوی، واژگانی و زمانی در شعر پروین اعتصامی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 55، مهر 1399، صفحه 37-54   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

بهمن گرجیان¹؛ فرنگیس عباس زاده²

¹دانشیار و عضو هیأت علمی گروه زبان‌شناسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان،

²دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

چکیده

زبان یک واقعیت فرهنگی و محصول اندیشه انسانی است که با خلاقیت و نوع‌آوری همراه است. خلاقیت و آفرینندگی زبان انسان باعث ترکیب اصوات و ترکیب معانی در قالب ساخت‌های زبانی پیچیده در آفرینش‌های ادبی می‌شود و بالفعل شدن آن در فرایند اجتماعی شدن و فرهنگ سازی، خلاقیت ادبی را به همراه خواهد داشت. شاعر با استفاده از ساخت‌های زبانی، گذشته، حال، آینده را تصور کند و در هر زمان و مکان از واقعیت به سوی خیال حرکت نماید. در پژوهش حاضر به بررسی هنجارگریزی نحوی، واژگانی و زمانی در قطعات، مثنویات و منظومات پروین اعتصامی می‌پردازیم که شعرش نمادی از سبک عراقی و خراسانی می‌باشد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که وی از هنجارهای نحوی زبان متعارف و معیار بسیار دور شده است. ترتیب کلمات، تغییرات گرامری، باهم‌آیی با توجه به اصول و ساختار و سبک زبانی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

انحراف دستوری؛ سبک ادبی- تعلیمی؛ کهن گرایی؛ انعطاف پذیری زبانی

مراجع

احمدی، بابک. 1385ش، حقیقتوزیبایی(درس‌هایفلسفههنر)، چاپ یازدهم، تهران: نشر مرکز.

اشرف جودت، تقی علی. 1378ش، نقشعادتدرتربیتاسلامی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

حق شناس، علی محمد. 1372ش، مقالاتادبی و زبان‌شناختی،‌ تهران: انتشارات نیلوفر.

ستوده، هدایت اله. 1388ش، روان‌شناسیاجتماعی، چاپ دوازدهم، تهران: آوای نور.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1385ش، موسیقیشعر، تهران: انتشارات آگاه.

طباطبایی اردکانی، سید محمود. 1376ش، یادمان پروین اعتصامی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

علی پور، مصطفی. 1378ش، ساختار و زبان شعر امروز، چاپ اول، تهران: فردوس.

یارمحمدی، لطف الله. 1385ش، ارتباطات از منظر گفتمان شناسی انتقادی، تهران: هرمس.

کتب انگلیسی

Lakoff, G.(1993).The contemporary theory of metaphor. In D. Geeraerts, (Ed).(2006). Cognitive linguistics. (185-238). Berlin : New York: Mouton de Gruyter.

 

مقالات

بارانی، محمد. 1382ش، «کارکرد ادبی زبان و گونه‌های آن»، مجله فرهنگ، شماره 46-47، صص55-70.

سیدی، حسین. 1387ش، «مؤلفه‌های تصویری هنر در قرآن کریم»، اندیشه دینی، ش 27، صص 116-105.

مدرسی، فاطمه و حسن احمدوند. 1384ش، «آشنایی زدایی و هنجارگریزی در اشعار نیمایی اخوان ثالث»، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 13، صص199-228.

مشایخی، محمد رضا و سیده زینب خدادادی. 1391ش، «بررسیهنجارگریزیدر بخشیازاشعارنزارقبانی»، دوفصلنامه علمی پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، سال دوم، شماره دوم.

نورایی، الیاس و اسماعیل حسن زاده. 1394ش، «مفاهیمودرونمایه‌هایزنانهدرشعرپروین اعتصامی(جُستاریدرردّاتهاماتعلیهشاعریپروین)»، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال هشتم، شماره اول.