آموزه‌های تعلیمی در متون کهن با تکیه بر مرزبان‌نامه

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 55، مهر 1399، صفحه 157-175   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فاطمه خدارحمی¹؛ مریم جلالی²؛ نرگس جابری نسب³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی آموزه­های تعلیمی در متون کهن با تکیه بر «مرزبان نامه» انجام شده است. بسیاری از آثار فاخر ادب فارسی آثاری هستند که در قالب آموزه­های تعلیمی نگاشته شده­اند. کتاب «مرزبان نامه» نیز از جزو آثار ارزشمند در حوزه ادبیات تعلیمی است که سرشار از مفاهیم مختلف دینی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و غیره است که با گذشت قرن­ها از تألیف آن همچنان می­تواند برای نسل امروز و نسل­های بعد مفید واقع شود. بخش عظیمی از موضوعات این کتاب موضوعات اخلاقی و اجتماعی است که موضوعات مهمی در هر دوره­ای از زندگی انسان­ها هستند و نویسنده در تمامی داستان­ها با تأکید بر این آموزه­ها مخاطبان را با خود همراه می‌کند. یافته­های پژوهشی نشان می­دهد در آموزه­های تعلیمی این کتاب نویسنده بیش‌ترین تأکید را بر اندیشیدن و تدبیر به موقع در امور، مشورت کردن پیوسته و در هر کاری و همنشینی با صالحان دارد به گونه­ای که می­توان گفت نگاه ویژه وی به تفکر و اندیشه ورای هر موضوع دیگری است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ مرزبان نامه؛ مشورت؛ همنشینی

مراجع

شمیسا، سیروس. 1376ش، انواع ادبی، تهران: میترا.

صفا، ذبیح الله. 1366ش، تاریخ ادبیات ایران(از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم هجری)، جلد دوم، چاپ هفتم، تهران: فردوس.

علامه مجلسی، محمدباقر. 1362ش، بحار الأنوار، ج56، تهران: اسلامیه.

فؤادیان دامغانی، رمضان. 1384ش، سیمای عدالت در قرآن و حدیث، تهران: لوح محفوظ.

کیوان، مصطفی. 1349ش، نوروز در کردستان، تهران: سازمان چاپ تبریز.

مصباح، محمد تقی. 1378ش، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

وراوینی، سعدالدین. ۱۳۸۷ش، مرزبان­نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه.

 

مقالات

احسانی، لیلا. 1386ش، «قصه؛ علوم تربیتی»، تعلیم و تربیت استثنایی، شماره69و68، صص30-27.

اصفهانی عمران، نعمت. 1392ش، «اندیشه‌های تعلیمی جهانی در افسانه‌های ازوپ و کلیله‌ و دمنه»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دوره 7، شماره 26، صص24-9.

امین­پور، فاطمه و معصومه امین­پور. 1392ش، «آداب گفتاری حاکم بر سبک زندگی اسلامی از دیدگاه قرآن»، مجله معرفت، ش185، صص 56-43.

حسینی کازرونی، سیداحمد. 1390ش، «سخنی پیرامون ادبیات تعلیمی و غنایی»، تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شماره8، صص24-15.

خانمحمدی، محمد حسین و حجت اله همتی. 1394ش، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شماره27، صص168-143.

درستی،احمد. بی تا، «مروری بر اندیشه­های مرزبان بن رستم اسپهبد زاده طبرستانی»، فصلنامه مصباح، سال یازدهم، صص147-125.

قائم دوست، پونه و مسعود سلامی. 1395ش، «سیری در ادبیات تعلیمی کودکان ایران و برخی شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با آلمان»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دوره10، شماره37، صص 121-101.

قزوینی، محمد. 1323ش، «میرنوروزی»، مجله یادگار، س1، ش3، صص57- 66.

گردگیران، فهیمه. 1398ش، «نکات تعلیمی در منظومه­های حماسی با تکیه بر مثنوی هفت لشکر»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال یازدهم، شماره38، صص172-152.

مشتاقمهر، رحمان و سردار بافکر. 1394ش، «شاخص­های محتوایی و صوری ادبیات تعلیمی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هفتم، شماره بیست و ششم.