کاربست مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در ارزیابی نابرابری‌های فضایی توسعه‌‌یافتگی در حوزه بهداشت و درمان (مطالعه موردی: استان اردبیل)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 53، بهمن 1399، صفحه 1033-1048   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهنام باقری¹؛ محمدتقی معصومی^{* 2}؛ حسین نظم فر³؛ رسول صمدزاده⁴

¹دانشجوی دکتری گروه جغرافیا برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استادیار گروه جغرافیا برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی‌ شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁴دانشیار گروه جغرافیا برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

توزیع متناسب امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی متخصص در حوزه بهداشت و درمان که به‌طور مستقیم با سلامت جامعه درگیر هستند اهمیت بسیار بالایی دارد. این پژوهش که از لحاظ هدف کاربردی و رویکرد حاکم بر آن توصیفی – تحلیلی می باشد. با هدف بررسی و رتبه بندی شهرستانهای استان اردبیل برمبنای شاخص های توسعه در حوزه بهداشتی و درمانی انجام شده است برهمین اساس با بهره گیری از 26 شاخص در حوزه بهداشتی و درمانی و مد ل های تصمیم گیری TOPSIS و VIKOR و یکسان سازی نتایج، باتکنیک های کپلند، میانگین رتبه، بردا و ادغام، میزان برخورداری و نحوه توزیع امکانات بهداشتی و درمانی تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که شکاف و نابرابری به لحاظ برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی در بین شهرستانهای استان اردبیل کاملاً مشهود بوده و تفاوت فاحش در مقام برخورداری از امکانات و زیرساختها وجود دارد بطوریکه براساس نتایج حاصل از روش ادغام، از مجموع شهرستان های استان، فقط شهرستان اردبیل به عنوان مرکز استان در وضعیت بسیار برخوردار قرار دارد، شهرستانهای خلخال و مشگین شهر نیز در وضعیت برخوردار قرار گرفته اند، شهرستان سرعین نیز در وضعیت بسیار محروم می باشد، بقیه شهرستانها هم در وضعیت نیمه محروم و محروم طبقه بندی شده اند. براساس یافته های پژوهش می توان با تمرکزدایی امکانات از مرکز استان و توزیع مناسب امکانات و تجهیزات با رویکرد عدالت محور و توزیع تجهیزات بهداشتی و درمانی به نسبت جمعیت شهرستان می توان نابرابری های فضایی توسعه یافتگی را به سمت رشد متوازن تغییر داد.

کلیدواژه‌ها

نابرابری فضایی؛ توسعه‌یافتگی؛ تصمیم‌گیری چندشاخصه؛ شاخص بهداشت و درمان؛ اردبیل

مراجع

Ahadnejad Roshani, M,Zolfi. GolamHussein,R.(2012). The assessment of Mazandaran Province County in terms of access to health care infrastructure using Topsis Model Morris.Quarterly Geography and Planning Zagros Landscope. 3(8), P 53-68,(in Persian)

Bahrami,R.(2016). An Analysis on the Extent of Health Sector Developmention the cities of Kurdistan Province using Linear Topsis Method.Scienific – Research Quarterly of Geographical Data(sepehr).  24(96), p 39-4, (in Persian)

Baeten, Steef. Van  ourti,  Tom. Van Doorslaer, Eddy. (2013).Rising  inequalities in  income  and  health  in China:  Who  is  left behind?.Journal  of  Health  Economics.32.Pp. 1214-1229

Cheng, R. W Chin, T. L. and Huang, C. C. (2007), Optimal selection of location for Taiwanese hospitals to ensure acompetitive advantage by using the analytic hierarchy process and sensitivity analysis, Building and Environment, Vol42.

Fanga,  P. Donga, P. Xiaoc, J. Liud, C. Fengc, X.& Wang, Y. (2010). Regional inegquality  in health  and  its  determinants: Evidence from china, Health Policy.94,PP.14-25

Gulliford, M. and Myfanuy, M. Access to health care, New Fetter Lan, London,2003.

Hekmatnia H & Mousavi M (2016),Model Application in Geography with Emphasis on Urban and Regional Planning, Fourth Edition, Tehran: Azad peyma,(in Persian)Jafari, M. Seyfi, H. Jafari, A. (2012). Measuring the Health & Treatment Sector Development Level in Zanjan Province Town Ships by: NumericalTaxonomy Method.Journal of Health Care Management.  4(1&2), p 61-69,(in Persian)

Kazemi, A. Rezapoor, A. Bagheri Faradonbeh, S. Nakhaei,M. Ghazanfari,S. (2015).Study the Development Level of Provinces in Iran: A Focus on Health Indicators.Journal of Health Administration. 18(4), p 29-42,(in Persian)

Makdissia, P.& Yazbeck, M. (2014). Measuring socioeconomic health inequalities in Presence of multiplecategorical information.Journal of Health Economics, 34, 84-95.

Management And Planning Organization Province Ardabil (2016),Statistical Year Book Province Ardabil, Deputy of Statistics and Information.

Masoumi, M.T. Esnaashari,M.(2012). Analysis of Trend in Regional Inequality and Development  levels Using Planning Techniques and Identification of Ardabil Provinces Towships Development levels.Quarterlyof Human Geography,4(3), P 87-108,(in Persian)

Mavedat, E. Maleki, S. (2014). Classification and spatial Measurement of Social-Physical damages of the Cities Against Earthquakes by using VIKOR Technique and GIS, Case study: Yazd city.Geography Territorial Spatial Arrangment. 4( 11), p 85-103,,(in Persian)

Mohammadi, J. Ahmadian, M. Alizadeh, J. Jamini, M.(2013). Spatial Analysis of Health and Sanitary Indicators of Western Azarbaijan.Quarterly Social Welfare, 12( 47), p 153-180,(in Persian)

Nastaran, M. Abolhasani, F. Izadi, M. (2010). Application of Topsis method in Analysis and Prioritizing Sustainable Development of urban zones (Case Study:urban zones of Isfahan).Journal geography and Environmental Planning. 21( 2),P 83-100,(in Persian)

Nazmfar, H. Alibakhshi, A. (2014). Measuring The rate of enjoyment of health care in the counties of Khuzestan province using the integration technique. Journal of Geography and Envirmental studies. 3(9), P7-108, (in Persian)

Smith, H. K, Harper, P. R, Potts, C. N, & Thyle, A. (2009). Planning sustainable community health schemes in rural areas of developing countries. European Journal of Operational Research, 193(3), 768-777.

Soares, Jo.Marques, MML.Monteiro, CMF.(2003).A multivariate methodology to uncover regional disparities: a contribution to improve European Union and governmental decision. European Journal of Operational Research. 145(1), p 121-35.

Statistical Center of Iran (2016), Population and Housing Census Province Ardabil 2016, Tehran, Statistical Center of Iran

Taghvaei, M. Bahari, I.(2013). Assessing Development Degree and Ranking Town ships of Mazandaran Province by using Factor Analysis and Cluster Analysis. Journal Geoghraphy and Enviromental Planning.  23( 4), p 15-38,(in Persian)

Tavakolynia, J. Kanoni, R. Khavarian Garmsir, A.R. Pasban Issalo, V.(2015). Analysis of Regional Development Inegualities in Health-Thevapy Sector(Case Study:Ardabil Province),Quarterly Regional Planning.5(18),P 1-14,(in Persian)

Varesi, H. Bagheri, K. Zandi, K. Nadipoor, N.(2016). Evaluating and Ranking of Fars Provinces in Terms of Access to Health Sector indicators using Regional Planning Technigues.Journal Geography and Enviromental Planning.  4(16), p105-117,(in Persian)

Zali, N. Frough, A. (2016).Presentation of Tourism Regional Development Scenarios Based on the Principles of Futures Studies (Case: Hamedan Province). Journal Town and Country Planning. 8( 1), P 107- 131,(in Persian)

Zarabi, A. Shihkbeyglo, R. (2011). Classification of Provinces of Iran by Health indicatorQuarterly Social Welfare. 11(42), p107-128,(in Persian)