بررسی انگیزه‌های جنگ در شاهنامه فردوسی و ایلیاد و ادیسه هومر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 55، مهر 1399، صفحه 291-318   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

صفر عبدالوند¹؛ قاسم صحرایی²؛ علی حیدری²

¹دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

²عضو هیأت علمی، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد

چکیده

ادبیات تطبیقی، دانشی است که برخی آثار را با برخی آثار ادبی دیگر تطبیق می‌دهد یا ادبیات دو کشور یا چند کشور و معمولاً یک نوع ادبی را که در دو زبان مختلف پدید آمده است را با هم مقایسه می‌کند تا نقاط اشتراک و وجوه اختلاف فرهنگی آن‌ها را آشکار نماید. بنابراین ادبیات تطبیقی، چشم اندازی از افق‌های رنگارنگ هنر و ادبیات است که می‌تواند زمینه‌های فرهنگی ملت‌های گوناگون جهان را کشف کند و ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم آن‌ها را با یکدیگر نشان دهد. از آنجا که همه ملت‌ها خواسته یا ناخواسته از ادبیات یکدیگر الهام می‌گیرند، این ادبیات همواره همگانی‌تر و جهانی‌‌تر می‌شود. ادبیات شرق و ادبیات غرب مدام در حال تأثیر و تأثرند. این پژوهش به روش تحلیل کیفی، نگاهی تازه به متون کهن حماسی ایران و یونان دارد که برخی انگیزه‌های جنگ، در متن «شاهنامه» فردوسی و «ایلیاد و ادیسه‌« هومر را نشان داده. کارکردهای اساطیر مشترک را در دو منظومه برجسته کرده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ اسطوره؛ حماسه؛ شاهنامه؛ ایلیاد و ادیسه

مراجع

الیاده، میرچا. 1374ش، اسطوره، رؤیا، راز، ترجمه رؤیا منجّم، تهران: فکر روز.

ایرانی، دین‌شاه. 1353ش، اخلاق ایران باستان، چاپ چهارم، تهران: بی نا.

آدام، ان میشل و روزا فرانسوا. 1383ش، تحلیل انواع داستان(رمان، درام و فیلمنامه)، ترجمه آذین حسین زاده و شهپرزاد، تهران: قطره.

آسابرگر، آرتور. 1380ش، روایت در فرهنگ عامه، ترجمه محمدرضا لیراوی، تهران: سروش.

حریری، ناصر. 1369ش، فردوسی، زن و تراژدی، بابل: کتابسرای بابل.

حکیمی، محمود و کریم حسنی تبار. 1370ش، جهان بینی و حکمت فردوسی، چاپ دوم، تهران: بی نا.

خوش‌پـسند، دنیا. 1389ش، فرهنگ جنـگ‌افزار در شاهنامـه فردوسی، تهران:‌ انتشـارات داستان.

رزمجو، حسین. 1388ش، قلمرو ادبیات حماسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

رستگار فسایی، منصور. 1379ش، فرهنگ نام‌های شاهنامه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

رستمی، محمود. 1386ش، فرهنگ واژه‌های نظامی، چاپ دوم، تهران: انتشارات واژه سبز.

ستوده، غلام‌رضا. 1374ش، نمیرم از این پس که من زنده‌ام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سرّامی، قدمعلی. 1387ش، از رنگ گل تا رنج خار، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

صفا، ذبیح اله. 1369ش، حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.

صفا، ذبیح اله. 1378ش، تاریخ ادبیات در ایران، ج اول، تهران: انتشارات فردوسی.

صفا، ذبیح اله. 1379ش، حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1379ش، شاهنامه فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.

فردوسی، ابوالقاسم. 1398ش، پیرایش، جلال خالقی مطلق، چهار جلدی، چاپ سوم،  تهران: انتشارات سخن.

قریب، مهدی. 1369ش، بازخوانی شاهنامه، تهران: انتشارات توس.

کزّازی، میر جلال الدّین. 1368ش، از گونه‎ای دیگر، تهران: نشر مرکز.

مسکوب، شاهرخ. 1386ش، سوگ سیاوش، تهران: انتشارات خوارزمی.

ناظری، نعمت. 1369ش، وصف طبیعت در شعر فارسی، تهران: شعله اندیشه.

وانشیر، ف م. 1360ش، حماسه داد،تهران: انتشارات حزب توده.

هومر. 1389ش، ایلیاد، ترجمه سعید نفیسی، تهران: انتشارات پارمیس.

مقالات

اخلاقی، اکبر. 1382ش، «تحلیل ساخت روایی مثنوی معنوی»، رساله دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.

نادری، فرهاد و دیگران. 1397ش، «کارکرد نظریه ترامتنیت ژنت در کشف و واکاوی تأثیرپذیری کوشنامه از شاهنامه»، فصلنامه متن شناسی ادب فارسی، دانشگاه اصفهان، سال پنجاه و چهارم، دوره جدید، سال دهم، شماره اول.