مدرنیسم اجتماعی در شعر محمود سامی بارودی و فرخی یزدی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 55، مهر 1399، صفحه 393-418   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمدعلی سلمانی مروست¹؛ مجتبی قنبری مزیدی²؛ کریم کشاورزی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد

²دانشجوی دکترای رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد

چکیده

عصر نهضت یا عصر معاصر عربی هم­زمان با عصر مشروطه در ایران، روزگار تجدّد در زندگی اجتماعی مردم مصر و فارس بود. تحوّل و دگردیسی در زندگی اجتماعی این دو ملّت در عصر معاصر، دگرگونی در عرصه ادبیات را نیز در پی داشت. با دگرگونی ادبی، موضوعات اجتماعی جدید نیز وارد ادبیات گردید. محمود سامی بارودی شاعر برجسته مصر و فرخی یزدی شاعر پارسی گوی از مشهورترین نمایندگان تجدّد در این عصر هستند که القای مفاهیم حسّاس اجتماعی را بر عهده می‌گیرند تا فضا را برای داشتن اجتماعی مطلوب فراهم نمایند. بارودی با بهره گیری از ذوق سلیم و استوار و همچنین پیروی از منتقدان غرب به امور مردم و اصلاح عیوب موجود در جامعه می­پردازد. او به مانند فرخی یزدی مسائلی چون عدالت محوری، وطن، ترک ذلت و خواری، توجه به فقر، مخالفت با ظلم و ستم و دعوت به علم آموزی را محوری‌ترین موضوعات اشعار خود قرار می‌دهد. این پژوهش در صدد آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه اجتماعی و نشانه‌های نوآوری را با ذکر نمونه مورد تحلیل و بررسی قرار داده و در پایان وجوه تشابه و اختلاف هر کدام را در این خصوص بیان می­کند.

کلیدواژه‌ها

نهضت عربی؛ عصر مشروطه؛ تجدّد؛ عدالت اجتماعی؛ شعر فارسی

مراجع

احمد سعید، علی أدونیس. 1983م، مقدّمة للشعر العربی، الطبعة الرابعة، بیروت: دار العودة. 

بارودی، محمود سامی. 1992م، دیوان البارودی، تحقیق علی جارم و محمد شفیق معروف، القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة للکتاب.

الجیّوسی، سلمی الخضراء. 2001م، الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمة عبدالواحد لؤلؤة، الطبعة الأولی، بی­جا: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.

حسن زیات، احمد. بی تا، تاریخ الأدب العربی للمدارس الثانویّة والعلیا، القاهرة: مطبعة دار نهضة مصر للطبع والنشر.

الحمصی، نعیم. 1979م، الرائد فی الأدب العربی، بیروت: دار المأمون للتراث.

خانلری، پرویز. 1379ش، دیوان حافظ شیرازی، تهران: انتشارات توس.

الدسوقی، عمر. 1119م، محمود سامی البارودی، الطبعة الرابعة، بیروت: دار المعارف.

الدسوقی، عمر. 1975م، فی الأدب الحدیث، ج1، چاپ هشتم، بیروت: دار الفکر العربی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1380ش، شعر معاصر عرب، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

شمس لنگرودی، محمد. 1375ش، مکتب بازگشت، تهران: نشر مرکز.

غنیمی، هلال. بی تا، القضایا المعاصرة فی الأدب والنقد، القاهرة- الفجالة: دار نهضة المصر للطباعة وللنشر.

الفاخوری، حنا. 1385ش، تاریخ الأدب العربی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات توس.

فرخی یزدی،‌ محمد. 1382ش، دیوان، تهران: انتشارات اساطیر.

محمد زکی، قدریة. 1989م، مقدمة فی الأدب الحدیث،بی­جا: بی‌نا.

مکی، حسین. 1382ش، دیوان فرخی یزدی، ج9، تهران: انتشارات سهیل.

میلانی، عباس. 1383ش، تجدد و تجدد ستیزی در ایران، چاپ پنجم، تهران: نشر اختران.

 

مقالات

ابویسانی، حسین و نعمان انق. 1430ق، «ملامح التجدید فی شعر البارودی»، مجلة اللغة العربیة وآدابها. العدد التاسع، السنة الخامسة، صص 15- 32.

حمیدی، سید جعفر. 1386ش، «ادبیات تطبیقی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 1، شماره 1، صص 9- 20.

خسروی، زهرا. تابستان 1389ش، «مقایسه عوامل مشترک نوزایی شعر معاصر عربی و فارسی و رویکردهای ادبی- اجتماعی آن»، فصلنامه پژوهش ادبی، شماره 19، صص 33- 49.

دزفولیان، کاظم. زمستان 1387ش، «بازگشت ادبی و مختصات زبانی شعر آن دوره»، مجله تاریخ ادبیات(علوم انسانی)، شماره59، صص 90- 102.

مبینی دهکردی، علی و مهران کشتکار هرانکی. تابستان 1394ش، «نوآوری اجتماعی: کنکاشی بر مفهوم سازی مبتنی بر تحلیل و محتوی تعاریف»، نشریه علمی پژوهشی مدیریت نوآوری، صص 115- 134.