شناخت چهار نسخه خطی از آثار عبدی بیگ شیرازی(منظومه‌های بحر مسجور، منشور شاهی، مروّج الأسواق و مهیّج الأشواق)

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 55، مهر 1399، صفحه 419-437   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

علی شهسواری¹؛ امیربانو کریمی²؛ ابوالفضل مرادی³

¹دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

²استاد دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

³استادیار دانشگاه فرهنگیان پردیس قم

چکیده

خواجه زین العابدین علی بن عبد المؤمن شیرازی، از شاعران مورخ و مستوفیان سده دهم هجری است او از دو تخلص نویدی و عبدی در شعرش استفاده کرده و در نظیره‌پردازی تواناست، سه خمسه به تبع نظامی و «بوستان خیال» را به پیروی از «بوستان» سعدی و هفت مثنویِ «خزائن الملکوت» را به تقلید از «هفت اورنگ» جامی سروده است و دارای آثار فراوانی به نظم و نثر است که هنوز تعدادی از آن‌ها ناشناخته مانده و یا تصحیح نشده­اند، و چون 40 سال در دربار شاه تهماسب، مستوفی بوده است شعرش حاوی مطالب مهمی از این برهه از تاریخ کشورمان است، شعر او را در این مثنوی‌ها باید نوع جدیدی از انواع شعر تلقی کرد و با احتیاط واجبِ علمی می‌توان گفت که عنوان شعرِ تعلیمی- تبلیغی برای آن مناسب باشد. «خزائن الملکوت» او دارای هفت بخش یا خزانه است و تا کنون دو نسخه از آن شناسایی شده ولی هیچ کدام از منظومه‌های آن تصحیح نشده­اند و چون بیم از آن است که هر لحظه یک نسخۀ خطی در اثر حادثه­ای و یا سهل انگاری از بین برود، تعجیل در تصحیح این نسخ، موجّه و ضروری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عبدی بیگ شیرازی؛ خزائن الملکوت؛ کلیات نویدی؛ بحر مسجور

مراجع

آذرنوش، آذرتاش. 1388ش، راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، چاپ سوم، تهران: انتشارات توس.

پیرنیا، حسن. 1370ش، ایران باستانی، چاپ اول، تهران: انتشارات دنیای کتاب.

صفا، ذبیح الله. 1367ش، تاریخ ادبیات در ایران، جلد 5، بخش 2، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوس.

عبدی بیگ شیرازی. 1967م، مجنون و لیلی، تصحیح: رحیموف ابوالفضل هاشم اوغلی، مسکو: اداره انتشارات دانش.

عبدی بیگ شیرازی. تکملة الأخبار، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: ابوالحسین نوایی، چاپ اول، تهران: نشر نی.

عبدی بیگ شیرازی. دیوان نویدی، منشی نول کشور به مقام لکهنو، چاپ سنگی،1880میلادی.

عبدی بیگ شیرازی. نسخه خطی دیوان عبدی بیگ(نسخه امام جمعه) به شماره 362 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.

عبدی بیگ شیرازی. نسخه خطی دیوان نویدی شیرازی، به شماره 19824-5، کتابخانه ملی.

عبدی بیگ شیرازی. نسخه خطی کلیات نویدی به شماره 2425 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.

کاشی، تقی الدین. 1384ش، تذکره خلاصة الأشعار، ویراستارعبدالعلی ادیب برومند، تهران: میراث مکتوب.

محتشم کاشانی. 1389ش، کلیات، جلد 1، تصحیح: مصطفی فیضی کاشانی، چاپ اول، تهران: انتشارات سوره مهر.

نراقی، ملا احمد. 1394ش، معراج السعادة، چاپ هشتم، قم: انتشارات تا ظهور.

 

مقالات

ضیائی، انور. بهار 1398ش، «بررسی تطبیقی نگاه اشعریانه به عدل در کلیات سعدی و دیوان امیرخسرو دهلوی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال سیزدهم، شماره 49، صص 219- 240.

فاتحی نژاد، عنایت الله. پاییز 1375ش، «راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی؛‌نقد و بررسی»، نامه فرهنگستان، شماره7.